For betre kår

Tony Buzan gir vink om korleis ein heim kan bli eit ressurssenter i den lange kampen for betre kår her i verda. Ein finn mange tips i bøker av han. I boka Make the Most of Your Mind (1988) skildrar han korleis ein vonleg kan mangedoble utbyttet av lesinga si, til dømes. Ved å samordne alle i ein heim kan ein fort tidoble og tjuefemdoble resultat også, skriv han også. Han er opptatt av slikt.

Ein kan også nytte studiemåtane hans i studiegruppe på tre til seks medlemmar eller så. Så familie, nære vennar og medstudentar kan hjelpe til og gjere livet og leksene lettare å lære. Slikt vinn somme forsprang av. (Buzan 1988, 160-75)

Ei anna sak er at om alle gjer som Buzan rår til, får ingen spesielle konkurransefordelar. På den andre sida får folk hjelp med å lese lekser og lære godt, og det er vel ikkje så ille?

Finleik og førestillingsevna

Fysikaren Albert Einstein (1879-1955) nådde opp og fram ved hjelp av mange glimrande mentale førestillingar (forståing) i første rekke, framfor dei teknisk-matematiske kunnskapane sine, fortel han sjølv.

Vi har førestillingsevne (imaginasjon) innebygd. Det vil seie det er naturleg å frambringe mentale bilde og videosnuttar innanfrå. Draumar har mange slike i fleng. Og djupt i forståinga av omgrep og symbol ligg førestillingar, altså frukter av førestillingsevna. Ifrå gammal indisk tenking finst det fleirtydige omgrepet maya (utmåling, utproporsjonering m.m.) som også dekker slikt.

Pedagogikken etter Dr. Rudolf Steiner (Steinerpedagogikk) kviler mykje på å kultivere førestillingane så dei seinare gir intellektuelle dugleikar.

Zoraster-ord for danning

Det sømmer seg å gjere storhjarta og vidsynt godt mot medmenneske i mindre heldige omstende, slike som ligg meir under den lågare naturen enn vi sjølve. [Jf. Surti 1981, 30]

Førestillingsevna og kjensle og tru kan ein ikkje få ved å betale for dei - Mennesket er født med dette. [Jf. Surti 1981, 40-1]

Utan fint (subtilt) indre vesen kjem alle dei edle førestillingskreftene til å ligge i dvale, utan noko [verdifullt nok] å arbeide med. [Jf. Surti 1981, 35]

Førestillingsevna er langt frå falsk og bedragersk. Den er den mest nøyaktige og sanningsseiande evna som menneskehugen har. [Jf. Surti 1981, 36]

Førestillingsevna (imaginasjon) si sanne kraft ligg i vedunderleg innsikt og framsyn . . . Så gå til gode diktarar. Nokon av dei kan sjå inn i hjartet til saker og ting ved denne fantastiske førestillingsevna. [Jf. Surti 1981, 36-7]

La oss ikkje sørge over gårsdagens sorger og gløyme gledene som morgondagen har på lager for oss i fall vi kan handtere dagen i dag ganske bra. [Jf. Surti 1981, 53-4]

Frå Zarathustralæra

Ein får tenke på dette i lys av: "Den bildedannande evna (imaginasjonen og fantasien) når høgast. Ord, bilde, og språk kjem fram etter kvart frå den, avla av ho." Oldpersiske Zarathustra [også kalla Zoroaster, ca. 628 - ca. 551 f.Kr.) lærte ut slikt som dette, dersom verk som gjer greie for læra hans, fortel sanninga. Han seier også at den Vise Herren til sist vil klare å vinne over det vonde, og at det ligg til kvart menneske å avgjere i kva grad det vil hjelpe til i slik ein god strid - gjennom såkalla gode handlingar, ord og tankar og å halde samvitet reint.

Lønna for å gå inn for sanning, rettvise og godleik, er mellom anna modning som kronast med integritet og å leve i glede. Det kan tenkast, berre naboane held fred og ikkje mishandlar ein.

Det eldgamle persiske Farohar-symbolet

Gammalpersisk symbol for deg.

Vengesola er eit symbol frå oldtidas Egypt, og seinare, frå rundt år 2000 f.Kr., også kjent frå Mesopotamia, Anatolia og Persia. I Persia The blei sola til ein Faravahar (bildet), som representerer gode tankar, gode ord og gode handlingar, kort sagt. (Wikipedia, "Winged sun"; "Faravahar")

For å hjelpe sjela å balansere mellom godt og vondt, har sjela eit haleror med tre nivå: Gode tankar, ord og handlingar. Framgang for sjela krev altså styring på livsferda, så ikkje sterke krefter får ein på avveg. Sjela er til for å utvikle seg, heiter det. I figuren har ho to vengar og eit hovud. Hovudet kan syne at ein styrer fram i åndeleg utvikling i beste fall.

"Omdann aude trakter og ørkenar til hagar", seier Zoroaster, og "Behandle fuglar og dyr med godhug for å betre vår felles skjebne [Surti 1981, 21] ". God framferd har såleis blitt belyst ved nokre få ord frå Zarathustra-kjelda.

Sirkelen i sentrum av figuren står for sjela. Ho kan bli kultivert gjennom behageleg livskunst, i ein prosess som blir kalla individuasjon av Carl Gustav Jung (1875-1961). Individuasjon er eit hovudomgrep hos han.

No er det å legge til at det finst fleire enn to krefter med innverknad på oss. Frå taoismen har vi nyttige omgrep som yin og yang og tao. Tao (Vegen) er harmonisk balanse og samstemtheit mellom yin (mørke, det kvinnelege o.a.) og yang (det mannlege, lys, osv.).

(Korta inn frå artikkel av Dr. H. P. B. Neku [Ref. 1].)

Småbarnet - heile mennesket

"Barnet er far til mannen," seier dei i Storbritannia og andre stadar. Småbarnet blir etter kvart del av heile livsutfaldinga, altså heile mennesket

Ein får stelle vel med småbarnet og familien som veks til. Abraham Maslow (1908-70) syner blant anna at meir er tiltrengt enn mat og vatn og sko som blir for tronge. Han er kjent for å ha forma ein teorietisk "kransekake" (pyramide) der mange behov er lagdelte og mange nivå er teikna inn. Ulike behov flettar seg nok saman. Nokre er mest dyriske, andre er intellektuelle, andre sosiale, og behovet for å realisere kva ein sjølv er, kjem som toppen av kransekaka. Ikkje alle når så langt. Ikkje alle tre i skogen blir det noko av.

Ord om småbarnet

Det gjeld å stulle og stelle godt nok for småbarnet, så det kan komme vidare til andre livsfasar utan skader, og med kjekk ballast (ressursar som tel). Erik H. Erikson har gjort greie for åtte fasar i boka Barndommen og samfunnet.. Ho er eit hovudverk, og bra lettlest i tillegg.

Det gjeld å nære, fylle, mette og stette behova etter kvart som dei melder seg. Då kan id-relatert utvikling gå vel.

Ein treng å få denne delen av "livstreet" til å duge, så det greiner seg etter kvart. Interesser kan gi slik utvikling.

Menneskelivet har ganske mange fasar. Psykodynamisk tenking etter Erik H. Erikson (1902-94) har med åtte, som nemnt. Jean Piaget peiker på tre som kan gjelde for barn og ungdom. Rudolf Steiner (1861-1925) har stort sett likeins tre-inndeling, og kom med det før Piaget. Andre også, for eksempel har armenaren George Gurdjieff (1872?-1949) desse tre nivå og nokre til for den som veks seg til høveleg merksemd etter kvart. Kathleen Riordan gjennomgår slike stadium i det ho skriv om "Gurdjieff" i boka Transpersonal Psychologies [jf. Tart 19xx, 301]:

Etteraper.
Har kjensler - kjærleik også.
Tenking i framsetet.

Det er lov å utvikle seg vidare og høgare etter kvart. Kvar livsfase er del av heile den potensielle, menneskelege utfaldingsvegen. Rudolf Steiner, som skipa Steinerskolane og mykje anna livskraftig, peiker på at det er heile planten som er saka, ikkje berre blomane (ungdom) og fruktene (barna) og så bortetter. Heile planten: Heile mennesket gjennom livsfasane ein klarer.

Kyrkjehistoria viser elles at ein har klart å ta slavejenters historier og grufulle, nedverdigande kår alvorlegare enn Paulus - han heldt fast ved slavekår (Titus).

Den beinharde Jantelova

Mot sunn utfalding i retning av både personlegdomsutviking (ved at ein følger opp lystene sine greitt), og individuasjon som gjer ein ganske eineståande, finst mellom anna låg konformitet og anna som kan gjere vondt verre. Det vi kallar jantelova, blei formulert av den danske forfattaren Axel Sandemose. Nynorsk omsetting:

Du skal ikkje tru at du er noko.
Du skal ikkje tru du er like mykje som oss.
Du skal ikkje tru du er klokare enn oss.
Du skal ikkje innbille deg at du er betre enn oss.
Du skal ikkje tru du veit meir enn oss.
Du skal ikkje tru du er meir enn oss.
Du skal ikkje tru at du duger til noko.
Du skal ikkje le av oss.
Du skal ikkje tru at nokon bryr seg om deg.
Du skal ikkje tru du kan lære oss noko.

Visst skal ein passe seg for litt av kvart som dukkar opp.

Førestillinga