• Tenk "tja" - det hjelper stundom
• Atterhalda kan vere mange
• Meir rundt føresette atterhald

Tenk "tja" - det hjelper stundom

Vil du sette fram noko med mange atterhald, så putt nokre av atterhalda i eigne setningar. - Sir Bertrand Russell, i "How I Write" (1961:63-65)

Å seie 'tja' er ikkje vanskeleg, men det kan også utviklast til ein atterhaldskunst innan vidare ordkunst. Og ein kunst kan både bli forklart og trena i. Kunstar fører stundom til skolar også.

Atterhald tyder det same som 'reservasjon, avgrensande vilkår'. På nettsidene er det nytta føresette atterhald, i tråd med Sir Bertrands syn på det: Når ein skal lese eitkvart på Gullvekta, skal det sjåast i samanheng med eit støttande, greitt utval av dei mange ulike fastsette atterhalda på dei fastlagte måtane som er etablert. Nett slikt er føresett heile vegen.

"Tja" er noko ein tenker eller seier når ein reserverer seg. På engelsk har ein så som hm og well for å uttrykke bra tja. Og som det heiter: "Well is a deep subject" (Amerikansk). Omsett blir sitatet for eksempel: "Tja er eit djupt emne". Buddha syner fleire sider ved gild og jovial "tja-tenking" mot å bli svindla av låk dogmatisme og bastant demagogi - mot "ubehagelege løfta peikefingrar" som går i spann med slik giv. [Kalama Sutta, norsk kortversjon  /  Kalama Sutta på engelsk].

Her er ei tja-tilpassing til innhaldet her på nettstaden:

Det gjeld å tenke 'tja' så eg har vinst av det. (Eksistensielt aksiom)

Greier ein det, blir ein neppa mykje narra . . . Ordet "eksistensielt" her er ein nøkkel, ved at humanistisk skrivemåte ofte har tydinga "ein" ("man" på dansk) der det står "eg". [1] Dermed: "When you are in doubt, win the trick (I tvil? Vinn då knepet)", skriv Edmund Hoyle for bridge-spelarar. Korleis gjere om lag som han seier, og finne og vinne "knepet"?

Tydingskunst: Kanskje eg ikkje har meint berre meg i "Det gjeld å tenke 'tja' så eg har vinst av det". Kanskje er meininga "iallfall eg", utan at eg utelatar deg. Den tolkinga går i så fall godt i lag med "Charity begins at home, but it does not have to end there. (Amerikansk ordtak)." Det blir "Godgjersle startar heime, men treng ikkje ende der." Den katolske kyrkja har same oppfatninga.

Det er ikkje enten gagne meg eller andre som ligg i det, men ei forsiktig gardering, lett å sjå gjennom, men likevel med store skogar og sletter attom seg, skulle eg meine. "Tyd ei fråsegn figurativt til min fordel, iallfall", blir neste fase. "Min fordel" -

Kunnig tviling er ikkje alt heller. Her kjem andre sider ved kunsten å tenke tja og leve opp til det. Han er til nytte livet gjennom. Buddha syner fleire sider ved korleis. Vitskapleg tenkemåte har også innarbeid tviling i systematisk handsaming av mangt og mykje, som hypoteseprøving. Å tvile på verdien av slikt, er ikkje for uerfarne . . .

Tja-tenking attåt åtvaringa: "Tja . . . helsenivået kan bli avgjerande for forhold som det siste rådet ovanfor er mynta på, enda om generelle frasar nok ikkje dekker alle individuelle tilfelle. Men same kva, så skadar det neppe mykje å gardere seg slik, enda legar gjer mange feil og vurderer feil mang ein gong, slik statistikk syner."

Atterhalda kan vere mange

[Gjentak:] Vil du sette fram noko med mange reservasjonar, så putt nokre av reservasjonane i eigne setningar. - Sir Bertrand Russell, i "How I Write" (1961:63-65)

Det kan fort bli leitt om ein ikkje er godt nok gardert. Øvst på sider der det betyr noko, står "Reservasjonar:" Det er ei lenke. Ho seier, "Ta det som kjem med ei klype salt eller tre, som det høver, om tiltrengt." Lenka fører til alle reservasjonane som er stilt saman, ferdig til bruk av nær sagt alle lesande. Kort sagt er det skipa til både eit lite og eit større sett reservasjonar (atterhald) som blir å knyte til eikvar soge, setning og illustrasjon i den grad det er tilrådeleg og først og fremst til gagn for (1) Gullvekta, (2) dernest deg og andre, vonleg. Ideelt gir det vinn-vinn-formuleringar og -skikkar.

Stilen blir fort liketil nå "akademiske atterhald" i mengder blir føresette. Atterhalda her er eit utdrag:

Vel, kanskje ᴥ På ein god måte ᴥ I den grad det samsvarer med fakta ᴥ Det er mogeleg ᴥ Det kan sjå slik ut ᴥ Kanskje under gitte vilkår ᴥ Kulinarisk ᴥ Med ein viss grad av sannsyn ᴥ Til sjuande og sist ᴥ Så vidt eg kan sjå ᴥ Kanskje til sjuande og sist ᴥ På sett og vis ᴥ Kanskje under høvelege forhold ᴥ Underleg nok ᴥ Kanskje ikkjeᴥ Men slik er det neppe ᴥ Det kjem dels an på definisjonane ᴥ Figurativt vurdert ᴥ Iallfall ᴥ På eitt eller anna vis ᴥ Statistisk verifisert seinare, får vi håpe ᴥ Om alt går vel ᴥ Det berre ser sånn ut ᴥ Det kjem an på bevis ᴥ Dette er førebels formulert ᴥ Dette lar seg vel endre på ein god måte så det blir meir tilfredsstillande ᴥ Ein får sjå i kva grad det stemmer ᴥ I den grad det lar seg gjere av liberale (osb.) ᴥ Gjettar eg ᴥ Gi og ta ᴥ Det kjem vel an på korleis ein forstår, kodar, tydar og tolkar ᴥ Kan dét vere sant? ᴥ Vakkert vurdert ᴥ Kunst er ikkje alltid snerpete, osv.

Ved å "sy saman" dei greiaste brokkane, kan ein forme ei nett rustning, iallfall eit stykke på veg. Jamfør det japanske ordtaket Atama kakushite shiri kakusaza: Vern deg på alle punkt.

Bruk av føresette atterhald - døme

Døme 1:

Står det einkvan stad her at månen er ein grøn ost, kjem tilheng-frasane (eit utval vellykka reservasjonar) til og hjelper langt på veg: "Det er mogeleg at månen er ein grøn ost på ein god måte, i den grad det lar seg gjere. Det kjem vel an på - og kanskje aldri . . ." Eller: "Kanskje månen er (som) ein grøn ost, figurativt vurdert, og kanskje ikkje." Eller "Ein får sjå i kva grad det stemmer at månen er ein grøn ost." Dét skulle vel vere heilt rett forståing og utlegging av "Månen er ein grøn ost" -

Slik er det alle stadar her, så det går an å vere einig med mykje som står på Gullvekta. Kunsten er å mobilisere flotte, høvelege atterhald der det er behov for det.

Døme 2:

"Gjer arbeidet ditt, så skal eg kjenne deg (Do your work, and I shall know you), skriv den amerikanske filosofen Ralph Waldo Emerson (1803-82) i essayet "Self-Reliance" (Atkinson 1950).

"I kva grad er det slik?" Dette kan vise seg å vere ei haldning det gjer godt å kultivere i staden for å bli dupert, tru blindt utan prov og slutte seg til Emersons fråsegn utan vidare.

Det er rom for ulike tolkingar dersom ein ikkje trur han meinte bokstavleg og direkte det han skriv i sitatet og andre stadar. Om filosofen hadde vore meir nøktern og overtenkt, kunne han modulert det til så som: "Gjer arbeidet ditt, så skal eg underleg nok kjenne deg - men slik er det neppe." Då ville han komme nærare sanninga og skrive rettare.

La fakta komme først. Emerson gjekk bort for over 125 år sidan, og kjenner deg neppe i det heile. Han snakka for å bli verdsett ved arbeid, og gjekk dramatisk for vidt, eller melodramatisk.

Meir rundt føresette atterhald

Liknande tilheng som dei ovanfor kan ein freiste på vakre ordtak og bastante påstandar også. Det kan gi skikkeleg trening mot indoktrineringar og propaganda om ein får litt instruksjon og trening i kunsten.

Å halde seg til det som gir velvære og god helse skulle ein prioritere jamt og vidt.

Det kan vere flott å halde seg innan det som er godtatt der ein vender seg.

Uttrykket "Støttande atterhald" skal ein forstå i slik samanheng, som gaglege for nettstaden og nettstadeigaren først av alt. Det ideelle er at "støttande, hjelpande reservasjonar" er til gagn for både nettstad-eigaren og deg i møte med ulike ytringar, bilde, soger og vers. Det skulle gi "vinn-vinn", gagn for begge sider, og gjerne "vinn-vinn-vinn" også. Men om ikkje det er grunnlagg for noko vinn-vinn, må "Støttande for Gullvekta" gjelde utan avkorting.

Saka er at ein kan vinne stutte og koselege framsettingar ved å legge til gagnlege reservasjonar. Trening i å legge til slike "tja" kan jo vere til gagn for somme: Synest du at ein påstand er for sterk, skulle du trene i å modifisere han, endre og avgrense han til han høver. Det kan gi hovudet trening.

Nå det heiter at "to-tre tja kan vere bra", får ein seie det same om "hm". Dei skal syne atterhald. Slikt kan ein trene seg i, så ein ikkje tar munnen for full og overdriv støtt og stadig.

Det er sett saman ein ganske stor buffet med reservasjonar å velje frå som det kan høve i kvart tilfelle. Eit nett utval derifrå kan kanskje gjere deg godt.

Ein kan ende opp med mange ulike framsettingar ved dette middelet, ved å legge til ulike reservasjonar.

Sluttord

Dr. Eric Berne skriv i ei av bøkene sine:

Is means that I have a reasonably firm conviction about something . . . Seems to be or appears to be means that I am waiting for further evidence before making a firm commitment (Berne 1973:xvii)."

Det Berne gjer, er å ta til innebygde og føresette reservasjonar, slik som det er gjort for heile nettstaden her, i tråd med Bertrand Russel sine overlegg: Der det står at noko er slik og slik, kan du legge til "kan det synest som", "kanskje ikkje", "vel ikkje", og så vidare, som det ser ut til å høve. Den jobben blir meir eller mindre din.