Buddhas personnamn var Siddhartha. Namnet på klanen hans var Gautama. Buddha er tittelen hans, og tyder "den vakna", som blir friare omsett til "den opplyste". Det finst ulike stavemåtar. Desse er på sanskritspråket.

Dei tidlegaste forteljingane om Buddha er nok frå talane (sutraane, suttaane) som blir tilskrivne han. ('Sutra' på det gammalindiske språket sanskrit har blitt 'sutta' på det noko yngre, gammalindiske språket pali.) Kalama Sutta er del av Kesaputti Sutta i Anguttara Nikaya 3.65.

Kalama Sutta i utdrag

Det gjekk gjetord om Buddha vidt omkring. Ein gong han var i Kosalalandet, gjekk han innom Kesaputtastaden der. Kamalafolket i Kesaputta høyrde at han var verdig i ord og gjerningar, ein lærar for både menneske og guddomlege vesen gjennom direkte kunnskap som var nådd, storleg oppvakna, og at han fortalde folk om rette ting å gjere (Dharma, det som generelt sømmer seg, og stundom i detaljar). Så mange av dei kom og helsa med respekt, og sa:

"Vørde Gautama, du som av deg sjølv har forstått klart gjennom direkte innsikt! Somme munkar og bramanar vitjar Kesaputta. Dei legg ut om, forklarer og herleggjer sine eigne doktrinar. Doktrinane til andre snakkar dei nedsettande om, spottar, viser forakt for og rakkar ned på. Som følge tviler vi på alt dei lærer oss. Kven har talt sant og kven har talt gale?"

Buddha sa: "På slike vilkår er det sjølvsagt berre naturleg å vere usikker og i tvil, Kamalafolk. Når det er grunnlag for tvil, blir uvisse født. Lev slik:

1. Ma anussavena. Tru ikkje noko berre fordi det har blitt overlevert og att-fortalt i mange slektledd. Eller: Ikkje bli leidd [berre] av det du blir fortalt.
2. Ma paramparaya. Tru ikkje noko berre fordi det har blitt vanleg praksis. Eller: Bli ikkje leidd [utan vidare] av det som har blitt overlevert frå tidlegare generasjonar. Eller: Tru ikkje [uvilkårleg, tankelaust] det som blir fortalt over mange slektledd.
3. Ma itikiraya. Tru ikkje noko berre fordi det er velkjent alle stadar. Eller: Bli ikkje leidd av laust snakk og rykter og folkemeiningar [aleine. Det skal meir til].
4. Ma Pitakasampadanena. Tru ikkje noko berre fordi det er sitert i ein tekst. Eller: Bli ikkje styrt av kva skrifter seier.
5. Ma takkahetu. Tru ikkje noko berre på grunnlag av logiske resonneringar. Eller: Tru ikkje [blindt, uerfarent, osv] berre ut frå logikk.
6. Ma nayahetu. Tru ikkje noko berre fordi det samsvarer med filosofien din. Eller Tru ikkje [automatisk] det som fell saman med dine eigne oppfatningar (din filosofi). Også: Bli ikkje styrt berre av utleiingar og slutningar.
7. Ma akaraparivitakkena. Tru ikkje noko fordi det appellerer til "sunn fornuft". Eller: Bli ikkje leidd av å ta omsyn til berre ytre framtoningar. Også: Tru ikkje [dumt] ut frå korleis ting ser ut i det ytre.
8. Ma ditthinijjhanakkhantiya. Tru ikkje noko berre fordi du liker tanken. Eller: Bli ikkje leidd av førehands-oppfatningar, heller ikkje dei jamt godtatte.
9. Ma bhabbarupataya. Tru ikkje noko berre fordi talaren verkar truverdig. Eller: Bli ikkje leidd av det som verkar akseptabelt, bli ikkje [naivt] leidd av noko som blir sagt av nokon som verkar truverdig. Også: Tru ikkje [dogmatisk blindt] fordi talaren verkar påliteleg.
10. Ma samano no garu ti. Tru ikkje noko ved å tenke, "Dette er det læraren fortel". Eller: Bli ikkje kontrollert av det læraren fortel deg. Også: Tru ikkje [blindt] fordi læraren din seier det.

"Kalamaborgarar, når de sjølve forstår direkte at 'Dette (desse tinga) er usunt, dette er klanderverdig, dette blir fordømt eller klandra og kritisert av dei vise, desse tinga leier til fattigdom og liding om dei blir godtatt og praktisert', så skulle de gi dei opp.

Kalamafolk, når de sjølve sansar direkte at 'desse tinga (dette og hint) er sunne, utan lyte, rost av dei vise, og fører til velvære og velstand og lykke når ein tar dei til seg og praktiserer dei', då skulle de godta og bruke dei", sa Buddha [Forteljinga ovanfor er avkorta].

Å tvile og undersøke kunnig før ein går inn for noko, er del av standard-forsking òg. Buddha seier at fridom til å dra i tvil og undersøke dugande ut frå det, får gjelde hans eiga lære også. Ein får etterprøve den, altså, og treng ikkje tru (eller ikkje-tru) for å praktisere buddhismens kjernar. Dei høver for sjølvhjelp, altså personleg praktisering dessutan. Buddha seier i avskjedstalen sin at den som lever etter læra og lever heiderleg i all si ferd, han eller ho er det som heidrar Buddha aller mest og viser Buddha størst respekt. [Mahaparinibbanasuttanta kap 5, i Bsa 116].

Kjerna i Kalama Sutta er fine råd om korleis ein skal stelle seg overfor somt: (1) Tru ikkje utan vidare; (2) jamfør med erfarne; (3) og gransk høveleg for å vinne velferd, velvære og lykke. Det er å skikke seg vel, og det ligg stor livshjelp i å bli skikkeleg dyktig og erfaren slik.

Det Buddha opplyser om, er til hjelp mot usunn dogmatikk, kanskje mot svindel og bedrag også, og fremmer sjølvstendig tenking imot å vere uklok og godtruen (og legg gjerne slikt som "automatisk", "uvilkårleg", "dogmatisk", "blindt", "dumt", "gale" og "utan vidare" til "gudtrugen" som det vel kan høve).

✑ Heile Kalama Sutta på engelsk. [Lenke]

✑ Kjernetilfang på engelsk. [Lenke]

Pali-versjonen og den kinesiske

Bodhi Bhikkhu, som har omsett Kalama Sutta til engelsk, fortel at ein kinesiske parallell til Kalama Sutta er ganske annleis (2012, 74). Her seier ikkje Buddha til Kalama-folka at dei skal løyse tvil og spørsmål ved å bedømme sjølve, for: "De sjølve har ikkje rein visdom så dei veit om det finst eit liv etter dette eller ikkje. De sjølve har ikkje rein visdom til å vite kva for gjerningar som er synder og brot, og kva for nokon som ikkje er synder og brot." Dernest lærer han frå seg forskjellig om karma.

I ei anna omsetting: "De sjølve veit ikkje klart om det finst eit neste liv eller ikkje. Kalamafolk, de veit heller ikkje klart om det kva slags handling som er ei misferd (eit brot) og kva handling som ikkje er ei misferd. (Bingenheimer 2012, 91, gitt att)."

Ulike omsettingar, ulike val av formuleringar. Det som er meint med "rein visdom", "klar kunnskap" og "vite klart" er det same. Og det som er meint med "synder og brot" i den og "misferd (og brot)" skal også tyde det same. Det er brot på særs djupe morallover, dharma som nok er hovudmeininga.

Om ein no kombinerer Pali-versjonen og den kinesiske, kan ein forstå det slik at ein forsøksvis og innleiingsvis kan følge Pali-versjonen, og også går inn for "rein visdom" - også kalla "klar innsikt" - takk vere djup meditasjon. Slik kan ein makte å utvikle seg.

Ein slik kombinasjon av å tvile (tenke) og ikkje å tvile (bl.a. overskride tenking i høgare yoga-meditasjon) er del av den åttefaldige vegen. Høvelege tankar er stilt opp fremst der, og djup meditasjon fram til Oppvakning er siste momentet der. Ved å tilpasse tenking (skapeleg, kunnig tviling som gagnar) og beste måte å ikkje tenke på (djup meditasjon) i eit overordna perspektiv, skulle vi halde oss på den åttefaldige vegen. Det er løysinga.

Å meditere og så Vakne ved det, omfattar å ta i bruk ein god meditasjonsmetode. Buddha seier det klart i Bhumija Sutta. Fleire forskingsfunn peikar på Transcendental Meditasjon, TM, som beste meditasjonsmetode.

✑ Meir på engelsk