Apannaka Sutta

Innleiing

Buddha samanliknar seg ofte med ein lege som tilbyr behandling for hjartelidingar. Han kan ikkje direkte vise nykommarar helsetilstanden - Nirvana - men om dei følger læra hans, kan dei sjå sjølve. Dei første indikasjonane på at Buddha er Vakna - og at indre Oppvakning er ein bra ting - kjem med "å entre straumen" [ein teknisk term].

Han presenterer også nokre pragmatiske argument. Eit pragmatisk argument fokuserer ikkje på fakta, men på åtferd. Buddhas pragmatiske hovudargument er at om nokon godtar læra hans, vil vedkommande venteleg bry seg om korleis han eller ho handlar og fer fram, for å gjere så lite skade som råd. I forhold til læra om karma og gjenfødsel, er hovudsaka å leve eit sømmeleg og godt liv her og no.

[Ein slik levemåte gir lønn for strevet i aukande grad, heiter det, ved at frukter av mange gode gjerningar blir akkumulerte, og dessutan er det ei kjelde til glede å gjere godt. I tillegg ser ein at dersom det ikkje er noko liv etter dauden og heller ikkje gjenfødsel, så blir ikkje eit sømmeleg og gode gjerningar noko å angre . . .]

Dei som går inn for sømmelege, progressive liv, har gjort eit heldig [terning]kast, fortel Buddha. Dei forfell ikkje.

Høgdepunkt

Eg har høyrt at ein gong Buddha gjekk omkring mellom Kosalafolk og hadde mange munkar med seg, kom han til bygda Sala. Hushaldarane i Sala gjekk av garde for å sjå han. Dei bøygde seg framfor han og sette seg rundt han. Mens dei sat der, spurde Buddha dei: "Hushaldarar, finst det einkvan lærar som de synest om, ein som de har funne velgrunna overtyding hos?"

"Nei, ikkje ein."

"Då skulle de tilpasse og bruke gjett-trygt-læra, for når ho blir godtatt og tilpassa, blir den årsak til langtids velferd og lykke for dykk", sa Buddha.

"Og kva er gjette-trygt-læra?" spurde dei han.

Så fortalde han ho. Argumentet: Dersom dårlege handlingar fører til forverringar her og verre forhold i etterlivet og framtidige liv, lønner det seg å unngå dei. Og dersom gode handlingar fører til velsigningar med tida, somme tilmed i dette livet og andre i etterlivet og framtidige liv, lønner det seg å ha dei innarbeidt i dagleglivet sitt jamt og trutt. Slik omtrent er nøkkellæra etter Buddha.

Han heldt fram: "Forsørgarar, det er fire slags menneske i verda.

1. Eitt slag piner seg sjølv.

2. Eit anna slag piner andre, men ikkje seg sjølv. - Ein jeger, fiskar, ein tjuv, ein bøddel høyrer med til den gruppa.

3. Eit anna slag piner andre og blir pint sjølv - til dømes: ein krigarkonge eller ein bramin-prest som krev av andre at dei skal slakte oksar, kviger, sauar, hestar og andre dyr som stivbeina, strenge, ubehagelege blotoffer. Slike kongar og bramin-prestar får også andre til å kutte ned tre og plantar til desse blota sine. Dei får gråtande slavar og arbeidsfolk til å førebu blota med tårevåte fjes og med trussel om straff om ikkje dei gjer som diktert. Slik handlar dei som piner andre.

4. Eit fjerde slags menneske piner verken seg sjølv eller andre. Han lever i her og no, kjensleg for lykke og med oppløfta sinn. - Ein Tathagata [ein "slik-kommen", "ein som har komme heilt fram", altså nokon som er Vakna, Opplyst, ein Buddha] kjem til synes i verda, verdig og sjølvvekt. Han underviser i Dharma [godt levevis, gode måtar, rett ferd] som er verdt å beundre i starten, i midthenget og til slutt. Han gjer kjent det heilage livet både i detaljar og i essens, heilt fullkomment og så reint at det overgår alle modalitetar.

Buddhisme i eit nøtteskal

Han (eller ho) som er på rett veg, lar vere å ta liv. Han og ho lar vere å ta slikt som ikkje er gitt, lever ikkje av å stele, men ved hjelp av eit sjølv som er blitt reint.

Han avstår frå falsk tale. Han snakkar sant, held fast ved sanninga, er fast, påliteleg, ingen bedragar av verda.

Han avstår frå splittande tale. Han elskar harmoni, gler seg over harmoni, nyt harmoni, og seier ting som skaper semje.

Han taler ord som går til hjartet, som er høflege og høveleg tiltalande.

Han avstår frå tom skravling. Han fortel fakta. Det han seier, er i samsvar med målet. Han taler ord som er verdt å skatte, ord i høveleg tid, høvelege, laglege, og rimelege.

Han avstår frå å skade frø-og planteliv.

Han avstår frå mannlege og kvinnelege slavar.

Han avstår frå å løpe ærend.

Han avstår frå å skamfere, lemleste, avrette, fengsle, frå landevegsrøving, plyndring og vald.

Han er innvendig kjensleg for nytinga av ikkje å vere klanderverdig [kjensleg overfor samvitet].

Han held OK kontroll over sansane sine, innvendig kjensleg for nytinga av å ikkje vere klanderverdig.

Han opptrer årvake.

[Han eller ho tar til med dei gode meditasjonspraksisane, for store delar av den milde Middelvegen avheng nok av det.]

Han finn ein plass å bu for seg sjølv og bringar merksemd i forgrunnen [held godt fast ved det].

Han reinsar sinnet for [dumt] begjær [f.eks ved å meditere djupt].

Han reinsar sinnet for vond vilje og harme [ved meditasjon].

Han gjer hugen still [ved kosteleg meditasjon].

Han går inn og blir i første dhyana-nivå [meditasjon. I Pali: jhana]: lykkerus og behag [så han frydar seg overlag].

Dernest ved å ha stilla tankar og vurderingar, går han inn i og blir verande i den andre dhyana: lykkerus og behag født av godt sameina bevisstheit som er fri frå tankar og vurderingar i den første dhyana, med indre forvissing.

Deretter, etter kvart som lykkerusen minkar, held han seg likevektig, merksam og årvaken, og nyt "gode saker" ved kropp og sansar. Han går inn og blir i tredje dhyana, som er "likevektig og merksam, behageleg å vere i."

Deretter, enda høgare, kjem han inn i og held seg i fjerde dhyana, som er kjenneteikna ved reinleik via sinnsro og merksemd.

Mens sinnet hans er sameina slik, kan han rette fokus på å hugse tidlegare liv [her står: tidlegare heimar]. Han kjem i hug sine mangfaldige, tidlegare liv, korleis dei var, og i detalj. Dette er ein likande måte å bruke djup meditasjon på.*

* Desse læresetningane samsvarer godt med korleis ein går fram for å dyrke fram liknande krefter ved samyana (fokusert merksemd t i djup meditasjon) i Patanjalis Yoga Sutraer, bok 3, v 4, 16 ff.

Han ser - ved hjelp av det reinsa tredje auget - vesen som døyr og kjem til syne att i samsvar med karmaen dei ber. Ved sjølvsyn ser han korleis vesen som blei rusta med god åtferd i kropp, tale og hug, som ikkje håna dei åndeleg-noble, som hadde rette utsyn og arbeidde under påverknad av rette utsyn - har komme til syne att i den himmelske [delen av] verda etter dauden, når kroppen blir oppløyst. Han ser også vesen dra bort (døy) og komme fram att.

"Med hugen stabilisert slik, skil han mellom kva som er dukka (paliord for stress, liding og ubehag) og årsaker til dukka, og korleis ein løyser dukka ved å hindre at dei psykiske følge-utviklingar veks.

Med [indre Oppvakning og] frigjering kjem kunnskapen: "Frigitt. Oppgåva gjort."

Eit slikt suksessfullt menneske blir kalla eit individ som verken plagar eller piner seg og andre. Han er i her-og-no, kjensleg for lykke."

Då Buddha hadde preika ferdig, sa forsørgarane i Sala: "Storarta. Dharma (rette veg, ferd og åtferd i livet) har blitt avklara.