Utvalde munnhell

186 munnhell etter Ivar Aasen.

❦❦❦❦

Alt monnar, sa musa, ho pissa i sjøen. [217]

Beina stikk ikkje i han (han er feit og fyldig). [195]

Berre gift deg, sa mannen; han såg katten leika seg. jf. Den som har det for godt, skal gifte seg. [203]

Byte som brør (med lik velvilje). [197]

Då var det ein annan vind i skyene (då hadde stemninga endra seg). [233]

Då visste eg kva klokka hadde slått (då merkte eg korleis sakene stod). [211]

Dei er reint ut på marka komne (ganske forarma, så godt som husville). [216]

Dei er sure, sa reven om rognebæra; han kunne ikkje nå dei. [228]

Dei fer over det med ein harefot (svært lausleg). [206]

Dei heng i hop som humlestilkar (eller erteris). [206]

Dei har årene sine ute (dei er i rørsle for å passe høvet). [194]

Dei har ei høne å plukke (ein tvist å avgjere). [209]

Dei har ikkje bratte brauter å gå. [196]

Dei lever i hop som hund og katt (i kiv og strid). [215]

Dei ligg under lokk (er daude og gravlagt). [214]

Dei pløyer på stormyra (på havet). [227]

Dei pryder seg med framande fjør (med lånt pryd). [219]

Dei ror kvar sin båt (strever kvar til sin side; der er inga semje mellom dei). [220]

Dei sette seg på bakføtene (Dei budde seg til motstand). [194]

Dei set opp nasen og seier nei (dei nektar å lyde). [218]

Dei skyt på same skiva (har same formål). [224]

Dei slår det bort i vind og vêr (dei ensa det ikkje). [233]

Dei syng på siste verset (er snart ferdige). [228]

Dei vaska han vel på baken (Dei baktala han dyktig). [194]

Dei ville gjere ramnemat av han (ville øydelegge han). [219]

Den eine held og den andre slår (dei er like skuldige). [205]

Der blei lusa lurt, sa mannen; han brende opp skjorta si. [215]

Der det er mange hender, er mange munnar. [236]

Der er mange krokar og flokar (forviklingar). [212]

Der fekk han vatn på mølla si (blei styrka, fekk eit gunstig høve). [232]

Det blir no inga moro før eg kjem, sa tjuven; han såg folket gjekk til galgen. [217]

Det er alt det same, sa mannen; han steig opp på hesten og datt ned på den andre sida. [221]

Det er enten ofsen eller vansen (Det blir enten for mykje eller for lite). [218]

Det er beint fram som fot i hose (enkelt). [195]

Det er berre frå hand og i munn (ikkje meir enn du straks kan ete). [206]

Det er den tida då mjølka kryp opp i horna (tida med knapt fôr, då det vankar lite mjølk). [216-17]

Det er det som munkane slåst om (det er nettopp knuten, det som nokon ikkje blir einige om). [217]

Det er ein overgang, sa reven; dei snudde skinnet på han. [234]

Det er ein vegg or huset (ein viktig del er vekk). [232]

Det er eit langt lerret å bleike (den saka vil ikkje så snart bli avgjort). [214]

Det er for lite til troll og for mykje til menneske (om ein ufredeleg, slem person). [230]

Det er godt alt saman; først det eine og så det andre, sa mannen; dei spurde kva slags vin han ville ha. [204]

Det er ikkje av lunga, det er berre av tunga (er ikkje av hjartet, ikkje alvor). [215]

Det er ikkje greitt, sa guten; han fekk bek i håret. [205]

Det er ikkje til å løfte foten for (ingen umak verdt). [201]

Det er ingenting i vegen for det (ingenting til hinder). [232]

Det er låkt at det er sagt, og verre at det er sant. [213]

Det er langt fram, sa tjuven; han skulle til galgen. [213]

Det er lett å rive rote, sa kjerringa; ho reiv øyret av den andre. [221]

Det er mange berg i vegen (der er store hindringar). [195]

Det er mange kråker om kornet (Der er mange som søker etter det, eller det er mange å skifte imellom). [212]

Det er mykje vondt i verda, sa guten; han skulle lære å lese. [234]

Det er ofte minst verdt, som er mest vørdt. [237]

Det er på god veg (det har gode utsikter). [232]

Det er som å gripe ålen om sporden (fåfengt). [194]

Det er som å kjøpe grisen i sekken (usett). [205]

Det er som å skvette vatn på gåsa (det har ikkje verknad). [224]

Det går den vegen som høna skrapar (eller sparkar. Dvs. det går tilbake). [203]

Det går inn det eine øyret og ut det andre (du høyrer det nok, men gløymer det straks). [235]

Det går over skrevet (det stig for høgt). [224]

Det går sniglegangen (yttarst seint). [225]

Det høyrer med til dansen, sa guten; han datt i koll. [209]

Det har verken rot eller fot (har ingen basis). [221]

Det hender ofte slikt på sjøen, sa selen; han blei skoten i auget. [207]

Det heng saman som tørr sand (det heng ikkje saman). [206]

Det kan heppe og det kan gleppe (Det kan lykkast, men det kan også slå feil). [207]

Det kan ikkje vere to soler på same himmelen. [236]

Det kjem som julaftan på kjerringa (for fort). [210]

Det ligg fremst på tunga (t.d. eit namn du kjenner, men ikkje kan hugse med det same). [202]

Det skal anna til enn "kona som ligg". [193]

Det skal meir til enn to tomme hender. [193]

Det somtid fell, og somtid flør (det går opp og ned). [jf. Det går opp og ned her i livet, sa heisføraren.] [199]

Det tok ein stein ifrå hjartet (var ei stor lette). [227]

Det var ein av rette berget (av den ekte sorten). [195]

Det var enden på visa (det blei utfallet). [199]

Det var på eit hangande hår (på nippet). [207]

Det var så ein stein kunne gråte (svært sørgeleg). [227]

Det veg ikkje så mykje som det ruvar (er ikkje så viktig som det synest). [232]

Det vil enten bere eller breste (særleg om is). [195]

Driv naglen mens han går (nytt høvet godt). [217]

Du går då ikkje etter glør (Du har likevel ikkje så stor hast at du ikkje kan kvile litt). [204]

Du veit om ein heilag mann, men ikkje kor han bur (du veit noko, men ikkje nok). [207]

Eg skal ikkje stikke noko under stol (ikkje løyne noko). [227]

Eg skal syna han eit firkanta hol (vise han døra). [208]

Eg stod som på glør (høgst uroleg og redd). [204]

Eg tregar på den gode trøya, sa kjerringa då mannen blei borte på sjøen. [230]

Eg ville ikkje skjemme hendene på han (ikkje nedlate meg til å slåss med han). [206]

Eg ville ikkje tru mine eigne auge. [230]

Eg ville ikkje vere i hans klede (i hans stad i den stillinga som han no er kommen i). [211]

Ein får bite seg i leppa og teie (kjempe mot harmen sin). [195]

Ein gong fager og fin, ein annan gong som eit svin. [199]

Ein snurr på tråden (ei forvikling). [225]

Fare nord- og nedetter (fare ei uferd) jf. norrønt: Nidr ok nordr liggr helvegr. [218]

Fattigmanns seng er snart oppreidd. [236]

Fulorda er ikkje for mange; det er så mange som skal ha, sa kjerringa [jf. sladder]. [202]

Gråtande friar, berrføtt smed, sta hest og stam prest: Kven likar du best? (På skotsk er eit liknande ordspråk om ei brummande ku, ei galande høne og ei plystrande jente). [159]

Gå i barndommen (bli sløv av alder). [195]

Ha auga med seg (sjå seg vel omkring). [194]

Ha bukta og begge endane (ha det heile i si makt; ha alle fordelane). [197]

Han bad om godt vêr (om skånsel). [232]

Han bannar ikkje kråka (han har ikkje hjarte til å gjere skade). [194]

Han beinlaus bankar på veggen (om vinden). [195]

Han blei raud i kammen (opprørt, hissig). [219]

Han er både bjørn og okse (er retteleg dyktig, klarer seg på alle kantar). [196]

Han er høgste hanen i korga (den fornemste i laget). [206]

Han er ikkje kommen på si rette hylle (i ei stilling som kunne passe han). [209]

Han er ikkje snar i snuinga (er seinferdig). [225]

Han får gå på kattefoten (sakte, varsamt). [210]

Han får ta skeia i ei anna hand (prøve tingen på ein annan måte). [223]

Han fekk andre auga å sjå med (kom til ei anna oppfatning, fekk andre tankar om tingen). [194]

Han fekk for lang taum (for mykje fridom). [229]

Han fekk lang nase (blei narra, skuffa). [218]

Han fekk verken vått eller tørt (verken mat eller drikke). [234]

Han fer som vatn i eit trau (er svært lett å påverke, svært ustadig). [232]

Han går som katten om heit graut (har god lyst, men tør ikkje gripe tak). [210]

Han gav dei ein god dag (han tok seg ikkje av dei). [197]

Han gjekk som ein dengd hund (retteleg skamfull). [198]

Han gjekk vegen og gløymde ærendet. [232]

Han har det som spelemannen: Best borte og verst heime. [226]

Han har eit kje i ura (Han har noko å vakte på, ein liten skatt å sjå til). [210]

Han har ikkje dørvettet (gløymer å late att døra). [198]

Han har rørt i ei kvefsebol (Han har pådratt seg hat, oppegga eit parti imot seg, osv.). [212]

Han har stanga horna av seg (Han har fått nok av strid(en); han har rast ut). [208]

Han har vore ute ei vinternatt før. [231]

Han kan meir enn å mate seg (kan somt som ikkje er vanleg kjent). [216]

Han kom så det plystra i nasen på han (kom brått og/eller opphissa). [218]

Han laut gå bikkjestranda (hadde ikkje båt og laut gå ein omveg). [195]

Han laut mate krabben (gi krabben mat, dvs. brekke seg av sjøsjuke). [212]

Han laut slå på ein annan streng (prøve på ein annan måte, tale i ein annan tone). [227]

Han lét som ein sjø (klynka og klaga og bar seg lenge). [213]

Han legg ikkje fingrane imellom (han slår hardt). [200]

Han må vere fødd i kvernhuset (om ein som taler uvanleg høgt). [212]

Han rir ikkje same dagen som han salar (er sein). [220]

Han sel ikkje høna si i vått vêr (han passer nok på den beste tida). [209]

Han ser ikkje skogen for tre (manglar overblikk, ser for mykje på enkeltting). [224]

Han sit i skuld oppunder øyra (er svært forgjelda). [224]

Han sit som ei skjor på skigarden (speidande). [223]

Han skal no alltid syde opp som ei suppegryte (om eit brushovud). [Oz294]

Han skryt av ølet udrukke (for tidleg). [224]

Han slit ikkje silke (strir med armod). [225]

Han sparer ikkje på humlen (han gir rikeleg av det bitre). [225]

Han tar det ikkje tungt (sørger ikkje over det). [228]

Han var ikkje tørr attom øyra enda (var enno berre eit barn). [230]

Han visste ikkje si arme råd (var ganske rådvill). [219]

Hardt mot hardt, sa kjerringa; ho datt i berget. [206]

I dag meg, i morgon deg (du kan vente noko liknande sjølv). [197]

I mørket er alt like svart. [236]

I morgon skal det smelle (skal saka avgjerast). [225]

I sju lange og sju breie (svært lenge). [233]

I slikt vatn får ein slike fiskar. [232]

Ikkje heil i hovudet (ikkje rett i hovudet). [207]

Ingen kan sjå botn i han (greier ikkje å forstå kva han eigentleg meiner). [196]

Ingen veit kor haren går, sa mannen; han sette snara på taket. [206]

Kan eg ikkje få det, så får eg då sjå det [eigna for tilskodarkultur]. [200]

Kjem eg, så ser du meg (det er uvisst om eg kjem). [211]

Kva gjer ikkje tysken for pengar? sa mannen; han såg ein apekatt ( Was macht der Deutche nicht für 's Geld?). [230-31]

Kvar ein vil gjerne gi ei forklaring som er gunstig for han sjølv. [IA]. [236]

Kvar si lyst, sa kjellarmannen; han drakk og hine slåst. [215]

Kvinne kjenner kvinne best. [236]

La dei gjere det betre, som kan betre. [204]

La dei ikkje spele deg på nasen (Gjere narr av deg). [218]

La dei segle sin eigen sjø (skjøtte seg sjølv). [222]

Legge hovudet i bløyt (grunne på noko, studere). [208]

Leite opp att gamle tufter (besøke den førre heimen sin, eller fødestaden). [230]

Likar ikkje du meg, så får eg like meg sjølv, sa friaren då han fekk nei. [214]

Lyg han, så lyg eg (når du berre seier kva ein annan har sagt). [215]

No er eg ikkje redd om hunden gjer (blir sagt når du har fått forråd i huset så du kan ta imot ein kommande gjest. Hunden gjer nemleg når det kjem framande). [209]

Nordavinden er kald, same kor han kjem frå, sa kjerringa. [218]

På berre bakken (forarma, husvill). [194]

Rekninga kan aldri lyge, sa guten; han hadde rekna ut at han var eldre enn far sin. [220]

Så feit som ein gjødd galte (eller nise). [200]

Sår er sjeldan så vel grodd at ikkje arret synest. [236]

Same guten spelar same slåtten (om ein som alltid bringer same sak på bane). [205]

Sjøen tærer, sa mannen; han åt opp nista si på første halvmila. [Oz294]

Slå eit slag (gjere eit forsøk). [224]

Slå fillene sine i hop (slå seg saman, gifte seg. Om fattige folk.)[200]

Slå store boltar med lite hovud (skryte). [196]

Slå to fluger med ein smekk. [201]

Som å bere vatn i eit såld (ganske unyttig). [232]

Som å bere vatn i elva (om unødig strev). [232]

Spøk med din like og ikkje med meg, sa feiaren til kolbrennaren. [226]

Trøytt som ein makk. [230]

Vi kom til snilt folk; vi hadde så nær fått mat (spottande om uvennleg mottaking). [201]

Vi skal alle den vegen, sa veslejenta; ho såg brudene gå i kyrkja. [232]

Vi slit på tida (Vi fordriv tida med slit og slep - ofte eit svar på spørsmål om korleis det står til. [225]

Å du vide verd, sa mannen; han hadde reist ei mil. [233].