• Musa og pølsa
• Hanekona (høna)
• Vesle Gullhette
• Smeden i Liège
• Dei to soldatane

Musa og pølsa

Det var ein gong ei lita mus og ei lita pølse som var så glade i kvarandre som to søstrer. Derfor bestemte dei seg for å bu saman, og gjorde det slik at kvar dag gjekk den eine i marka eller til byen for å få mat, mens den andre var heime for å stelle huset.

Ein dag då pølsa hadde laga til kål til middag, likte den vesle musa kålen så godt at ho utbraut, "Kor herleg kålen er i dag, kjære deg!"

"Å", svarte den vesle pølsa, "det er fordi eg hoppa opp i gryta og låg i lag med kålen mens han kokte."

Neste dag var det musa som skulle lage mat, og musa sa til seg sjølv, "No vil eg gjere det same for vennen min som ho gjorde for meg. Vi skal ha linser til middag, og eg vil hoppe opp i gryta mens ho kokar." Ho let handling følge ord, utan å tenke over at ei enkel pølse kan gjere visse ting langt betre enn det den klokaste musa kan få til.

Då pølsa kom heim, fann ho huset tomt og stille. Ho ropa om og om att, "Veslemus, hjartevenn!" men ingen svarte ho. Så gjekk ho bort til linsene som stod og kokte på omnen, og fann godvennen daud i gryta. Den stakkars musa hadde halde seg så lenge i gryta at ho ikkje hadde krefter til å klatre ut av ho då det var tid til det.

Ingen kunne trøyste veslepølsa etter dette. Derfor er det du kan høyre ho gråte og sukke når du legg ho på panna eller grillen, "St-st-akkars m-mus! å, st-stakkars v-vesle m-musa mi!"

~ೞ⬯ೞ~

Hanekona (høna)

Det var ein gong ei høne som skrapa av all makt i ein stor haug med rusk og rask. Ho verka fælt opptatt av oppgåva si.

"Det er veldig dumt av deg, hanekone", sa ein mann som gjekk forbi", å kaste bort tida og slite ut føtene dine til inga nytte slik."

"Du tar feil, min gode mann, eg kastar verkeleg ikkje bort tida mi, for eg har nettopp funne ein pung med ti tusen kroner i."

"Verkeleg?"

"Sjå her!"

"Å, du gode skapning,, lån meg ti tusen kroner, så kjem eg attende med dei om åtte dagar."

"Godt og vel, her er dei", sa hanekona og la pungen i handa hans, for ho kunne aldri seie nei til å gjere ei god gjerning.

Mot slutten av veka, då hanekona såg at mannen ikkje kom att med pengane, tok ho til å bli redd for at han hadde narra ho. Forarga sette ho kursen mot huset der mannen budde. Mens ho gjekk langs, møtte ho ein stige ved ein sving.

"Kor skal du hen, hanekone?" spurde stigen.

"Eg skal dra heim til den som lånte ti tusen kroner av meg og ikkje har betalt dei tilbake som han skulle. Vil du bli med meg?"

"Gjerne!"

"Godt; kom inn i meg", sa hanekona

Hanekona gjekk vidare, og litt lenger framme møtte ho ei elv.

"Kor skal du hen, hanekone?" sa elva.

"Eg skal heim til ein mann som lånte ti tusen kroner av meg, og ikkje har gitt att pengane. Vil du bli med meg?"

"Med glede", svarte elva.

"Godt, kom inn i meg", sa hanekona.

Hanekona sette av stad igjen, og midt i ein skog kom ho over ein ulv.

"Kor skal du hen, hanekone?" spurde ulven.

"Eg skal heim til nokon som skuldar meg ti tusen kroner eg lånte han. Vil du bli med meg?"

"Det vil eg."

"Veldig bra; kom inn i meg."

Trass i at følgesveinane hennar vog mykje, kom hanekona trygt fram dit ho hadde tenkt seg.

"God morgon, mann, god morgon", sa ho, idet ho gjekk inn, "eg er kommen for få att dei ti tusen kronene du lånte."

Fyren hadde bestemt seg for ikkje å betale gjelda si. Han overfall hanekona, greip ho om vengjene og kasta ho ned i ein brønn som var like ved huset. Sjølv om ho blei forfjamsa av fallet, beheldt den stakkars fuglen vettet.

"Stige, stige, kom ut av meg

Eller er eg ei fortapt hanekone,

ropte ho.

Stigen kom straks ut, og hanekona klatra raskt opp stigen og hoppa ut av brønnen.

Fyren, som trudde ho var drukna, kunne ikkje styre seg då han såg ho att. Han sprang på ho enda ein gong og kasta ho inn i omnen sin.

Då ho kjende varmen frå flammane, ropte ho ivrig,

"Elv, elv, kom ut av meg

Eller er eg ei fortapt hanekone."

Elva rann ut med det same og sløkte elden.

Hanekona var glad for at ho hadde sleppt unna så mange farer, og gjekk vekk frå staden utan å ane uråd då fyren enda ein gong greip tak i ho.

"Ditt fryktelege beist", skreik han, "du tenkte du skulle sleppe unna meg, men det skal du ikkje klare." Mens han sa desse orda, kasta han ho med stor kraft mellom beina på oksane sine. Dei stod tett saman i eit trongt fjøs, så han var sikker på at dei ville trakke ho i hel.

"Ulv, ulv, kom ut av meg.

Eller er eg ei fortapt hanekone,"

sa hanekona fortvila. Ulven hoppa ut og på eit par minutt hadde han drepe oksane og mannen også.

Hanekona fann dei ti tusen kronene i huset til mannen. Han hadde gøymd dei i botnen av ei skrivebordsskuffe. Høna tok pengane sine, og takka stigen, elva og ulven varmt før ho drog ho tilbake til sitt eige land. Der levde ho i fred og ære etterpå.

[Frå Metz-distriktet]

~ೞ⬯ೞ~

Vesle Gullhette

Det var ei lita jente som blei kalla Vesle Gullhette. Ho var pen og hyggeleg. Ho heitte eigentleg Blanchette [/blansjétt/], men sidan ho pla ha på seg ei flott lita kappe med hette som var gull- og flammefarga, blei ho kalla Vesle Gullhette. Bestemora hennar hadde gitt hua til ho, og var så gammal at ho ikkje visste kor gammal ho var.

Ein dag sa mora til jenta: "La oss no sjå, vesle Gullhetta mi, om du sjølv kan finne vegen til huset til bestemor. Ta med dette gode kakestykket til ho så ho får ein søndagsgodbit i morgon. Hugs å spørje ho korleis ho har det, og kom tilbake med ein gong, og stopp ikkje for å prate på vegen med folk du ikkje kjenner. Skjøner du dette?"

"Eg skjøner det ganske godt", svarte Blanchette glad. Og av stad gjekk ho med kaka, fornøgd med ærendet sitt.

Men bestemor budde i ein annan landsby, og det var ein skog å krysse før ho kom fram dit. I ein vegsving under trea høyrde ho med eitt eit dyr blant buskane.

"Kven der?"

"Vennen din, ulven."

Han hadde vore nysgjerrig på ho sidan ho gjekk heim den dagen, og hadde leita opp ein trygg stad å angripe og ete ho. Men då dukka det opp nokre tømmerhoggarar nær ved. Så i staden for å overfalle Blanchette, kom han bort til ho som ein god hund.

"Der er du, søte vesle Gullhette", sa ulven. Dermed stoppa den vesle jenta for å snakke med ulven, sjølv om ho ikkje kjende han det minste.

"Du kjenner meg, jo!" sa ho, "kva heiter du?"

"Eg heiter Venn Ulv. Og kor skal du hen, søte barn, med den vesle korga på armen?"

"Eg skal til bestemor og gi ho eit godt kakestykke. Det blir ein godbit for ho søndags morgon."

"Og kor bur ho, bestemora, di?"

"Ho bur på hi sida av trea, i det første huset i landsbyen ved vindmølla, veit du."

"Å ja, no veit eg det", sa ulven. "Vel, det er akkurat dit eg skal, og eg skal komme dit før deg, det er sikkert, sidan du har mindre føter enn meg og ikkje kan springe så fort heller. Eg skal fortelje ho at du snart kjem til ho, og då vil ho nok vente på deg."

Ulven rende gjennom skogen, og etter fem minutt kom han til huset til besta.

Han banka på døra: Bank, bank.

Ingen svarte.

Han banka høgare.

Ingen.

Då reiste han seg på to og sette framlabbane på slåa så døra gjekk opp. Det var ikkje nokon i huset, for den gamle kona hadde dratt tidleg for å selje urter i byen, og ho hadde gått av stad i ei slik fart at ho hadde latt senga stå uoppreidd, med den store natthua si på puta.

"Bra!" sa ulven til seg sjølv: "Eg veit kva eg skal gjere."

Han lukka døra, tok på seg natthua til besta og drog ho ned til auga. Så la han seg i senga så lang han var, etter å a trekt føre gardinene.

Imens gjekk Blanchette stilt langs vegen, slik små jenter gjer. Ho mora seg her og der ved å plukke påskeliljer, sjå på småfuglane som bygde reir, og ved å springe etter sommarfuglane som flagra i solskinet.

Endeleg kom ho til bestemor si dør. Bank, bank.

"Kven er det?" sa ulven, og gjorde den grove stemma si så mild som han berre kunne.

"Det er meg, mormor, vesle Gullhette. Eg kjem med eit stort kakestykke til deg så du har ein godbit til søndags morgon."

"Trykk med fingeren på slåa og skuv, så opnar du døra."

"Men du er visst forkjølt, mormor", sa jenta då ho kom inn.

"Kremt! Lite grann, lite grann", svarte ulven og lét som han hadde hoste. "Lat att døra godt, vesle lammet mitt. Sett korga på bordet, og ta så av deg kjolen og kom og legg deg ned saman med meg og kvil litt."

Det gode barnet kledde av seg, men den vesle hetta på hovudet beheldt ho på. Då ho såg kven som var i senga til mormor, blei ho svært overraska.

"Å!" ropte ho, "så lik du er ulven, bestemor!"

"Det kjem av natthua, barn", svarte ulven.

"Å, for nokre hårete armar du har fått, bestemor!"

"Desto betre er dei til å klemme deg med, barnet mitt."

"Å, for ei stor tunge du har fått, bestemor!"

"Dess betre er ho til å svare med, barn."

"Å, så mange store, kvite tenner du har, bestemor!"

"Dei er for å knase småbarn med!" Og ulven opna kjeften på vidt gap for å svelge Blanchette.

Då bøygde ho hovudet og ropte "Mamma! Mamma!" Og fordi ho bøygde hovudet, fekk ulven snappa til seg berre den vesle hetta hennar.

Ulven trekte seg deretter hylande bakover og rista kjeften som om han hadde svelgd raude glør, for den vesle, brannfarga hetta brende tunga hans heile vegen ned gjennom halsen. Den vesle hetta var ei av dei magiske hettene som folk brukte før i tida, i historier, ser du.

Så der var ulven med strupen brend. Han hoppa ut av senga og prøvde å finne døra mens han ulte og hylte som om alle hundane i landet var i hælane på han.

Akkurat då kom bestemor. Ho var på veg heim frå byen med den lange sekken ho hadde hatt urtene i, på skuldra. No var sekken tom.

"Å, din røvar!" ropte ho, "vent berre!" Fort opna ho sekken breitt over døropninga, og den ville og gale ulven sprang hovudstups inn i sekken. For ein gongs skuld var det han som hadde blitt tatt.

Den modige gamle dama knytte att sekken, og så sprang ho til brønnen sin og tømte sekken i han. Ulven fall hylande ned i brønnen og drukna.

"Din kjeltring! Du trudde du skulle knase det vesle barnebarnet mitt! Vel, i morgon skal vi lage ei muffe til ho av skinnet ditt, og du sjølv skal knasast, for vi skal gi kadaveret ditt til hundane."

Så skunda bestemor seg å kle Blanchette, som framleis skalv av skrekk i senga.

"Vel", sa ho til ho, "utan den vesle hetta frå meg, kor ville du vore no, kjære deg?" For å gi veslejenta mot igjen, såg bestemora til at jenta åt eit stort kakestykke og drakk ein god slurk druesaft. Etterpå tok ho barnet i handa og leidde henne heim att.

Og kven skjente på jenta når ho fekk høyre kva som hadde hendt? Det var mora. Men veslejenta sa at ho aldri meir skulle stoppe og høyre på ein ulv, så mora tilgav henne.

Blanchette, Vesle Gullhette, heldt ord. Og i fint vêr kan ein enno sjå henne i marka med den vesle hetta si, som er farga som sola. Men for å sjå ho må du stå opp tidleg.

(Charles Marelle)

~ೞ⬯ೞ~

Smeden i Liège

Ein gong i mellomalderen hadde Liège [/liésj/] berre éin smed; det var Jacques Perron. Ein morgon mens smeden stod kika oppetter lia, fekk han auge på ein mann. Det var som om mannen voks opp av jorda - iallfall kom han til syne bak ein stein og ein busk der oppe. Mannen kom ruslande ned til smeden, smilte til helsing og sa, "Står du her og driv dank, då?"

"Eg er ikkje meir ledig enn du er vakker, men eg har ikkje kol til smia" sa Jacques. "Det er derfor det hopar seg opp for meg, men eg kan ingenting gjere til kolbrennaren kjem med ei forsyning kol."

"Vin gjer godt i vintervêr. Det gjer det", ymta den framande.

"Vil du ha eit beger?" spurde smeden. "Eg skulle gjerne tene til eit beger vin for oss begge, men har ikkje varme til smia."

Mannen sa, "Høyr no på meg: Dra opp i lia der oppe", sa han og peikte med ein gul finger. Så tok mannen om att: "Vin gjer godt i vintervêr. Dra opp i åsen til du kjem dit lyngen veks. Der kan du samle svart jord til smia. Dra dit opp no, og gløym ikkje eit beger vin til meg etterpå."

Mannen slutta å peike, og sette seg på ambolten for å klø seg i hovudet. Jacques gjekk av stad straks, for han trengte avveksling.

Då han kom attende, fekk den unge kona hans auge på han mens han kom og bar småsteinar i forkleet sitt. Først smilte ho av synet, men då han hadde kasta steinane på elden og dei tok til å brenne, blei ho glad. For no kunne mannen hennar arbeide att, og snart høyrde ein klangen av hammaren hans i smia.

Om kvelden hadde Jacques tent meir enn nok til to beger vin, og sette dei på ambolten. "Eg lurer på om den gamle mannen kjem", sa han til seg sjølv. Då kom den gamle mannen inn, nikka og humra, og han og Jacques kom godt ut av det med kvarandre mens dei sat der i lag. På eldstaden låg svarte steinar og flamma mens den framande song dei beste songane han hugsa og fortalde dei beste sogene sine. Og då vinen hadde bløyta sjela hans litt, fortalde mannen om kona og barna sine. Jacques lo av vitsane og smilte av songane.

Då dagen grydde, drog den gamle mannen sin veg, og Jacques såg han aldri igjen, enda om han ofte drog opp til bakken for å hente meir drivstoff og såg etter han. Det var kol han hadde komme over. Frå den dagen voks Liège opp med industri, rikdommar og kraft, og Jacques blei halden for helt i byen.

~ೞ⬯ೞ~

Dei to soldatane

Det var ein gong to soldatar som var om lag seksti år gamle. Då måtte dei slutte i tenesta, og så bestemte dei seg for å vende attende til sitt eige land. På reisa sa dei til kvarandre: "Kva skal vi gjere for å ha noko å leve av? Vi er for gamle til å lære eit yrke, og dersom vi tiggar om brød, vil vi få høyre at vi ikkje er for gamle til å arbeide, og dermed får vi ikkje noko."

"La oss trekke lodd", sa den eine, "om kven av oss som skal få stukke ut auga. Slik kan vi gå rundt og tigge saman."

Den andre tenkte det ein god idé. Loddet fall på den som hadde komme med forslaget. Kameraten hans stakk ut auga på han og leidde han frå dør til dør mens dei tigga om brød. Dei fekk mykje. Men den blinde fekk ikkje nyte så mykje av det, for følgesveinen hans heldt alt som var bra for seg sjølv, og gav han berre bein og skorper av hardt brød.

"Akk", sa stakkaren, "er det ikkje nok å vere blind? Må eg bli så dårleg behandla også?"

"Dersom du klagar igjen", sa den andre, "lar eg deg bli att her."

Men dei fattige blinde kunne ikkje la vere å klage. Då forlét kameraten han i ein skog.

Etter å ha vandra omkring i skogen, stansa den blinde ved foten av eit tre.

"Kva skal det bli av meg?" sa han til seg sjølv. "Natta kjem vel snart, og då kjem villdyra til å sluke meg."

Han klatra opp i eit tre for å vere tryggast råd. Fram mot klokka elleve eller tolv kom fire dyr til treet. Det var reven, villsvinet, ulven, og råbukken.

"Eg veit noko", sa reven, "men eg vil ikkje fortelje det til nokon."

"Eg veit også noko", sa ulven.

"Og eg også", sa råbukken.

"Pø!" sa villsvinet, "du, med dei små horna dine, kva veit du?"

"Å", sa råbukken, "det er mykje vett i den vesle hjernen og dei små horna mine."

"Vel", sa villsvinet, "la kvar og ein fortelje det han veit."

Reven tok til, "Det renn ei lita elv nær ved her. Vatnet frå den bekken får blinde til å få att synet. Eg har fått stukke ut eit auget fleire gongar, men så har eg bada i bekken og blitt frisk att."

"Eg kjenner til elva, eg også", sa ulven, "Eg har visst om det lenger enn deg. Kongsdottera er svært sjuk, og er lovd til den som gjer ho frisk. Å gi ho vatn frå den bekken er det som skal til for å gjere ho heilt frisk att."

Det som råbukken sa då turen kom til han, var: "Byen Lyon treng vatn, og dei har lovd ein og ein halv million kroner til den som kan skaffe det. No, om dei grov opp fridomseika si, ville dei finne ei kjelde og ha vatn i overflod." "Og eg", sa villsvinet, "eg veit ingenting."

Så skilde dyra lag.

"Jaså!" sa den blinde til seg sjølv, "om eg berre kunne finne denne bekken!"

Han kom seg ned frå treet, og gjekk famlande omkring. Endeleg kom han til bekken han leita etter. Der bada han auga og tok til å sjå igjen. Han bada dei igjen, og no såg han like godt som nokon gong før.

Så gjekk han til ordføraren i Lyon og fortalde han at dersom dei ville ha vatn, trong dei berre å dra opp fridomseika. Sanneleg, då eika blei grave opp, oppdaga dei ei kjelde, og byen hadde så mykje vatn som det var tiltrengt. Soldaten fekk ein og ein halv million for hjelpa, og drog for å snakke med kongen.

"Eg har høyrt at dottera di er svært sjuk", sa han, "og eg har noko som vil gjere ho frisk."

Så fortalde han om bekken med det lækjande vatnet. Kongen sende ein av fotfolka sine av stad for å hente noko av det vatnet. Så fekk dei kongsdottera til å drikke av det og bade i det, og dermed var ho kurert.

Kongen sa til soldaten: "Sjølv om du er litt gammal, skal du likevel få gifte deg med dottera mi. Men om du heller vil det annleis, skal du få pengar."

Soldaten føretrekte å gifte seg med kongsdottera, for han skjønte at med kongsdottera til kone, kom han til å få godt med pengar også. Dei blei gifte utan forseinkingar.

Ein dag då soldaten gjekk ein tur i hagen, såg han nokon som gjekk i filler og tigga, og kjende att den gamle kameraten sin med det same.

"Var det ikkje to av dykk som heldt saman før?" sa han til tiggaren då han kom bort til han. "Kor er kameraten din?"

"Han er daud", svarte tiggaren.

"Sei sanninga. Det vil du ikkje angre på. Kva har hendt med han?

"Eg forlét han."

"Korfor det?"

"Han klaga støtt. Det var alltid han som fekk dei gode matbitane. Når vi hadde brød, gav eg han smular, for han hadde ingen tenner, og eg åt skorper. Eg gav han kjøt, og saug på beina sjølv."

"Du lyg! Du gjorde det motsette. Ville du kjenne att følgesveinen din i dag?"

"Eg veit ikkje."

"Vel, det er eg som var han."

"Men er du ikkje adelsmann?

"Eg er svigersonen til kongen, men eg er også den gamle kameraten din. Kom inn, så skal eg fortelje deg alt om det."

Då tiggaren hadde fått vite alt som hadde skjett med den blinde, sa han:

"Eg vil ha same lykka som deg. Køyr meg til det treet, for kanskje dyra kjem dit att."

"Gjerne", sa den andre; "Eg er villig til å gi att godt for vondt."

Han tok tiggaren med til treet, og tiggaren klatra opp i det. Då klokka blei elleve eller tolv, samla dei fire dyra seg der igjen.

Reven sa til dei andre: "Det vi sa førre gong var det nokon som overhøyrde, Kongsdottera er kurert, og byen Lyon har fått vatn. Kven har avslørt løyndommane våre?"

"Ikkje eg", sa ulven.

"Heller ikkje eg", sa råbukken.

"Eg er sikker på at det er villsvinet", sa reven, "for han hadde ingenting å seie, og han gjekk og fortalde det dei andre sa."

"Det stemmer ikkje", svarte villsvinet.

"Ta deg i akt!" sa reven, "Vi skal vere mot deg, alle tre."

"Eg er ikkje redd for dykk", sa villsvinet og blotta tennene. "Ikkje prøv å tulle med meg!"

Då med eitt såg dei oppetter og fekk auge på tiggaren oppi treet.

"Å, å", sa dei, "her er ein som spionerer på oss."

Straks gav dei seg til å grave opp røtene til treet. Då det fall, tok dei mannen og åt han, eit par av dei.

[Frå Lorraine]