• Oksen som misunte grisen
• Den djerve, vesle bogeskyttaren
• Den stolne plogen
• Den kloke geita og ulven

Oksen som misunte grisen

Oksen Storeraud hadde ein veslebror som blei kalla Vesleraud. Dei to oksebrørne hadde alt arbeidet med å trekke vogner og plogar på ein stor gard. Bonden og kona hans hadde berre ei dotter, og no skulle ho gifte seg. Mora gav beskjed til tenarane om at no skulle grisen feitast opp til bryllaupsfesten.

Vesleraud la merke til at grisen fekk mykje og god mat, og sa til bror sin: "Korleis har det seg, Storeraud, at du og eg berre får halm og gras å ete, vi som vi gjer mykje og hardt arbeid på garden? Den late grisen gjer ingenting, men får likevel mykje og flott mat av bonden."

Broren sa: "Kjære Vesleraud, misunn ikkje grisen. Maten han et, fører til at han blir slakta, så det er mat å døy av. Han blir feita opp til bryllaupsfesten. Et halm og gras, ver velnøgd og lev lenge."

Ikkje lenge etterpå blei den gjødde grisen slakta, og flesk og kjøt og innmat blei laga til for bryllaupsfesten.

Då sa Storeraud: "Såg du, Vesleraud, kva som skjedde med grisen etter all den fine fôringa av han?"

"Ja," sa veslebroren. "Vi kan halde fram med å ete vanleg mat i mange år, men den stakkars vesle grisen fekk mat så han skulle bøte med livet, og no er han borte. Han blei godt gjødd så lenge det varte, men det varte ikkje lenge."

Den djerve, vesle bogeskyttaren

Det var ein gong ein skeiv, krumrygga og kortvaksen kar som blei kalla den kloke vesle bogeskyttaren fordi han skaut så framifrå med pil og boge. Denne skeive vesle karen sa til seg sjølv: "Dersom eg går til kongen og bed om å få komme med i hæren hans, kjem han vel til å spørje kva ein liten krabat som meg er god for. Så eg lyt finne ein sværing som vil ha meg som væpnar, og bede kongen om å sleppe oss til."

Deretter gjekk den vesle bogeskyttaren rundt i byen på jakt etter ein stor mann. Ein dag såg han ein stor, sterk mann grave ei grøft. "Kva skal ein stor og fin mann som deg med slikt arbeid?" spurde den vesle mannen.

"Eg gjer slikt fordi eg ikkje kan livnære meg på annan måte", sa den digre karen.

"Grav ikkje meir", sa bogeskyttaren. "Det finst ingen i heile landet som er like flink med pil og boge som eg, men ingen konge vil la meg bli med i hæren fordi eg er så kortvaksen. Men deg vil han gjerne ha, for du er stor og sterk. Eg kan gjere det du får i oppdrag å utføre, og vi kan dele betalinga. På det viset kan vi begge få oss eit innbringande levebrød. Vil du bli med meg og gjere som eg seier?" spurde den vesle bogeskyttaren.

"Ja, eg blir med deg", sa den digre.

Saman drog dei til kongen. Etter ei tid var dei framfor portane til slottet, og sende bod om at ein storarta bogeskyttar hadde komme. Kongen sende straks bod på han. Både den store og den vesle mannen gjekk fram for kongen og bukka. Kongen såg på den store mannen og spurde: "Kva fører deg hit?"

"Eg vil gjerne vere med i hæren din", sa den store mannen.

"Kven er den vesle mannen som er med deg?" spurde kongen.

"Han er væpnaren min", sa den digre.

"Kva vil du ha i lønn?" spurde kongen.

"Å, eit tusen pengestykke i månaden for meg og væpnaren min, konge", sa den digre.

"Det er greitt", sa kongen.

Så gjekk den store karen og den vesle bogeskyttaren inn i hæren til kongen. På den tida var det ein mannvond bjørn i skogen nær hovudstaden. Bjørnen hadde tatt mykje folk. Kongen sende bod på den digre og bad han drepe bjørnen, og den digre sa til den vesle bogeskyttaren kva kongen hadde gitt ordre om. Saman gjekk dei inn i skogen, og snart hadde den vesle bogeskyttaren skote bjørnen.

Kongen var glad for å bli kvitt den bjørnen, og gav sværingen rike gåver og roste han.

Ein annan dag kom det bod om at ein sint stut sprang hit og dit langs ein veg ein stad, og ingen torde komme innpå han. Kongen bad den store karen om gå og drepe stuten. Den store og den vesle karen gjekk dit stuten sprang omkring, og snart hadde den vesle karen skote han. Då dei gjekk tilbake til kongen, gav han ein pose med pengar til den store.

Kongen og alt folket rosa den store mannen. Ein dag sa den store til den vesle: "Eg kan greie meg utan deg. Trur du det ikkje finst andre bogeskyttarar enn deg sjølv?" Han sa mykje anna ubehageleg og uvennleg til den vesle karen også. Men nokre dagar seinare marsjerte ein konge frå eit land langt borte mot byen og sende ei melding til kongen og sa: "Gi opp landet eller slåst." Kongen sende straks ut hæren sin. Den store karen var væpna og montert på ein krigshest. Men den vesle bogeskyttaren visste at den store ikkje kunne skyte, så han tok bogen sin og sette seg bak han på hesten. Hesten som bar dei, gjekk i spissen for hæren ut av byen. Ved første trommeslag rista og skalv den store av frykt. "Hald deg fast", sa den vesle bogeskyttaren. "Fell du av no, blir du drepen. Du treng ikkje vere så redd. Eg er då her."

Men den storvaksne var så redd at han glei ned av hesten og rende tilbake til byen og stogga ikkje før han var heime hos seg sjølv.

"Nei, no skal vi sigre!" sa den vesle bogeskyttaren mens han køyrde hesten sin inn i kampen. Hæren hans braut seg fram til leiren til kongen som kom langvegsfrå, og dreiv han tilbake til sitt eige land. Så førde den vesle bogeskyttaren hæren tilbake til byen. Kongen og alt folket kalla han "dei tapre vesle bogeskyttaren", og kongen gjorde han til øvstkommanderande for hæren og gav han rike gåver.

Den stolne plogen

Det var to handelsmenn som var gode venner. Den eine budde i ei lita bygd og var landhandlar, og den andre budde ein stor by nær ved og var kjøpmann.

Ein dag tok landhandlaren med seg ein plog inn til den store byen for å få plogen vølt. Dernest let han plogen vere att hos kjøpmannen han var venn med. Men etter noka tid selde kjøpmannen plogen og beheldt pengane, og då landhandlaren kom tilbake for å få plogen som han hadde fortrudd vennen, sa handelsmann: "Musene har ete plogen din."

"Kor rart! Korleis kunne mus ete slikt?" sa landhandlaren.

Same ettermiddag, då alle barna gjekk ned til elva for å bade, tok landhandlaren med seg den vesle sonen til kjøpmannen til ein annan venn der og sa: "Ta godt vare på vesleguten her til eg kjem att etter han."

Etterpå gjekk landhandlaren tilbake til kjøpmannsheimen.

"Kor er sonen min? Då han forsvann var han i lag med deg! Korfor er han ikkje med deg tilbake?" spurde byen handelsmann.

"Eg tok han med ned til elvebredda, og han stod der mens eg gjekk ut i vatnet for å bade", sa landhandlaren. "Mens eg var i vatnet, tok ein stor tjuvefugl sonen din og før av stad med han."

"Det kan ikkje vere sant," ropte byen handelsmann. "Ingen fugl kan bere vekk ein gut. Eg tar deg med til retten og legg fram dette for dommaren."

Landhandlaren sa: "Som du vil", og så gjekk begge to to rettssalen saman. Der sa kjøpmannen til dommaren: "Denne karen tok sonen min med seg til elva, og då eg spurde kor guten var, sa han at ein tjuvefugl hadde fare vekk med guten, og no er guten fordufta."

"Kva har du å seie?" sa dommaren til landhandlaren.

"Eg sa til far til guten det han har fortalt her", sa landhandlaren.

"Men kor finst fuglar som er så sterke at dei kan fare vekk med gutar?" sa dommaren.

"Hm, eg har eit spørsmål til dég," svarte landhandlaren. "Dersom fuglar ikkje kan bere vekk gutar, kan mus ete plogar?"

"Kva meiner du?" spurde dommaren.

"Eg etterlét den gode plogen min hos kjøpmannen her. Då eg kom for å hente plogen, sa han at musene hadde ete han. Kan mus ete plogar, kan vel fuglar bortføre gutar. Men i fall mus ikkje kan gjere dette, kan kanskje ikkje fuglar bere vekk gutar. Kjøpmannen seier musene åt plogen min."

Dommaren skjønte og sa til kjøpmannen: "Gi plogen tilbake til denne mannen, så gir han deg sonen din."

Dei to handelskarane gjekk ut av retten. Då natta kom, hadde den eine fått att sonen sin, og den andre hadde plogen sin.

Den kloke geita og ulven

Ein gong budde det mange villgeiter i ei hole i ei åsside. Ein ulv og maken hans budde ikkje langt frå hola. Som ulvar flest likte dei smaken av geitekjøt. Så dei fanga geiter, ei etter ei, og åt dei. Det var berre ei einaste geit som ulvane ikkje klarte å få kloa i, for den geita var klokare enn dei andre.

Ein dag ulven sa til maken sin: "Kjære deg, la oss narre den geita. Eg legg med utanfor her og spelar daud, og du går aleine til geitehola, ser sorgsam ut, og seier til ho: 'Å kjære, maken min ligg daud. Eg er så trist, eg har ingen venn. Vil du vere vennleg og komme og hjelpe meg å legge liket av maken min i grav?' Då trur eg geita vil synest synd på deg og bli med det hit. Når ho så står ved sida av meg, bykser eg på ho og bit ho i halsen. Då dett ho daud av bittet, og vi får godt kjøt å ete."

Ulven la seg no ned på bakken utanfor hiet, og kona hans gjekk til geita og sa det mannen hadde sagt ho skulle seie. Men dei kloke geita sa: "Dei eg hadde kjær, familien og vennane mine, har blitt tatt av mannen din. Eg våger ikkje gå så mykje som eit steg i lag med deg. Eg kjenner meg mykje tryggare her enn hos dykk."

"Ikkje ver redd," sa ulvetispa. "Kva skade kan ein daud ulv gjere deg?" Dette og mykje meir sa ho til geita, slik at geita til slutt sa ho ville gå med.

Men då geita og ulvetispa gjekk opp bakken ved sida av kvarandre, sa geita til seg sjølv: "Kven veit kva som vil skje? Korleis kan eg vite at hannulven verkeleg er daud? Huff då!" Så sa ho til ulvetispa: "Eg trur det er betre om du går framfor meg."

Ulven høyrde dei kom. Han var svolten og løfta opp hovudet for å sjå om han kunne sjå dei. Då såg geita at han løfta hovudet, snudde seg og sprang tilbake til hola si.

"Korfor løfta du på hovudet når du skulle gi deg ut for å vere daud?" spurte ulvetispa mannen sin. Han hadde ikkje noko godt svar.

Etter kvart blei ulvane så svoltne at ulven bad maken sin enda ein gong om å prøve å fakke geita. Denne gongen gjekk ulvetispa til geita og sa: "Gode venn, det hjelpte maken min at du kom. Det viste seg at han var ikkje heilt daud. Så snart han fekk høyre deg, kjente han seg betre og kunne løfte hovudet. Og no er han blitt enda betre. Kom og snakk med han. La oss vere vennar og ha det godt i lag."

Den kloke geita tenkte: "Desse vonde ulvane prøver å narre meg enda ein gong for å ta meg. Men eg har eit knep for dei, eg." Ho sa: "Eg vil gjeste deg og maken din, og ta med nokre vennar også. Gå du tilbake og stell i stand for oss. La oss alle ha det hyggeleg saman."

Ulvetispa spurde: "Kva for vennar vil du ta med bort til oss?"

Geita sa ut i vêret: "Blodhundane Gamalgrå og Ungbrun, og den store, fine hunden kalla Eldauge. Kvar med maken sin -"

Ulvetispa venta ikkje for å høyre alt. Ho snudde seg og sprang heim. Sidan såg ikkje geita noko meir til det ulveparet.