| |||||
|
| Reservasjonar | Innhald |
Den leie naboen og OskarDet var to naboar som ikkje gjekk godt saman. Den eine var stor og einfaldig og heitte Store-Nils, og den andre Oskar. Ein dag kom oksen til Oskar bortpå enga til Store-Nils. Då slo Store-Nils i hel oksen hans. Oskar tok heim oksen og flådde av den huda. Så skar han til huda så godt han greidde, snøra alt i hop, og fór av stad og skulle selje ho. På vegen kom han borti ein skog der det budde eit ektepar. Han kleiv opp på stuetaket og kika ned gjennom peisen og såg også noko av stua. Kona heldt på å koke rømmegraut. Då grauten var kokt, lét ho opp lokket på ei stor kiste. Det kom ein manna ut av kista, og han åt opp grauten. Då gjekk Oskar ned av taket, gjekk til skjolet og sette seg. Så kom mannen til kona dragande heim med ved frå skogen. Dei sat ei stund og talte i lag, han og Oskar. Så sa mannen at han måtte inn og ete. Ville Oskar ete i lag med han, så fekk han komme med inn. Dei gjekk inn saman. I det same dei sette seg til å ete, kasta Oskar den samansnøra oksehuda inn under bordet. Og då dei har sete ei stund og ete, så spente Oskar borti huda og sa: "Hysj, hysj!" "Kva det er?" sa mannen. "Det er ingen ting", sa Oskar. Men rett som det var, spente han borti huda att og sa: "Hysj, hysj!" om igjen. Så spurde mannen att: "Kva er det?" "Det går for å vere spåhuda mi", sa Oskar. Så gav dei seg til å ete igjen, men rett som det var, så spente Oskar borti huda att og sa: "Hysj, hysj!" Mannen spurde igjen: ""Kva er det?" "Å, det får gå for spåhuda mi", sa Oskar. "Kva spår ho då?" sa mannen. "Ja, sei det. Det er noko som kan tyde på at kona di kokte rømmegraut i dag", sa Oskar. "Ho låste opp ei kiste inni kjøkkenet, og ein mann kom ut av ho og åt opp grauten. Slik var det vel." Mannen fekk lyst til å sjå ned i kista, men hadde ingen nøkkel. Så sa Oskar: "Den nøtta skal vi vel klare." Kona hadde gått til fjøset då dei tok til å ete. No gjekk Oskar borti fjøset til kona og spurde ho om ho hadde ein nøkkel til han - det var noko han trengde. Kona gav han ein stor nøklehank, og så gjekk Oskar inn. Dei låste opp kista og det låg ein kar i ho. Så låste dei ho att og gjekk inn i stua. No ville mannen kjøpe spåhuda av Oskar. Oskar svarte at det kunne han vanskeleg gjere. Han hadde ikkje noko anna å berge seg med no. "Eg skal gi deg femti dalar for spåhuda", sa mannen. "Eg trur ikkje eg kan ikkje selje ho for femti dalar", sa Oskar. Han hadde då ingen ting anna å berge seg med. "Eg skal gi deg hundre dalar", sa mannen. "Kva er hundre dalar?" sa Oskar. "Eg skal gi deg hundre og femti dalar", sa mannen. "Du må vel få oksehuda likevel, då", sa Oskar. Mannen fekk spåhuda, og Oskar gjekk heim, og hundre og femti dalar hadde han for ho. No var Store-Nils fælt nyfiken etter å vite alt. Då han fekk sjå Oskar med pengar i nevane, så kom han dit så fort han kunne. Oskar sat og telte då han kom innom. "Kor du har fått tak i alle desse pengane?" sa Store-Nils då han kom inn. "Å, oksehuda var god business", sa Oskar. "Hadde eg ikkje hatt noko sånt der eg var, hadde eg nok ikkje fått så mykje." Så sa Store-Nils, han var litt naiv: "Eg har ein okse, eg også, eg vil heim og slå han i hel og tene gode pengar. Då kan ein ikkje vere for søt", kom han til. Men då han kom til byen med huda, var det ingen som ville ha ho, ho var for sundskoren. Dagen deretter kom Store-Nils farande, han meinte Oskar hadde narra han. Oskar såg han før han kom inn: "No kjem Store-Nils, og nå slår han i hel meg", sa han. Det låg ei gammal kone i ei seng inne hos han. Då ho høyrde kva Oskar sa, kom det: "Eg lir og har det vondt. Det kan vere bra om han slår i hel meg." "Skal det gå, lyt du få deg opp og ta på deg kleda mine, og det fort", sa Oskar. Kona steig opp og tok på seg kleda til Oskar, og Oskar hadde på seg kjerringkleda og grov seg ned i senga. Då Store-Nils kom fram, slo han til kona så ho datt daud med det same. Dagen etter sette Oskar kona til i ei vogn så ho sat med ei lita korg med nokre egg i. Og så køyrde Oskar til byen og lét som ingen ting. Då han kom på bybrua om kvelden, så møtte han ei byvakt. Vakta: "Har ho egg, ho gamlemor?" "Ja, det har ho", sa Oskar. Så talte vakta til ho, men fekk ikkje noko svar. "Å, ho har vel sovna til", sa Oskar. "Du må vel støyte borti ho." Så puffa vaktmannen borti ho, men ho sov likevel. "Å, ho søv vel tungt, vi var ute tidleg på morgonen", sa Oskar. Så støytte vaktmannen til kona så ho stupte i elva. "Nei, kva gjorde du no?" sa Oskar. "Hysj, du skal få hundre dalar", sa mannen. "Hm, kva er hundre dalar mot å miste gamlemor?" sa Oskar. "Du skal få to hundre dalar", sa mannen. "Å, kva er to hundre dalar mot å miste gamlemor?" sa Oskar. "Du skal få tre hundre, om du berre held stilt", sa mannen. Så tok Oskar imot og køyrde heim. Då han kom køyrande, såg Store-Nils at det kom nokon heim til Oskar. Store-Nils ville han sjå kven som kom og gjekk bortover til han. Då han kom inn til Oskar, så sat han og telte nye pengar, fleire pengar. "Lever du enno?" sa Store-Nils til han. "Ja, korfor skulle ein ikkje leva som ein ungdom?" sa Oskar. Store-Nils måtte vite kor han hadde fått tak i alle pengane på bordet. "Eg var til byen med gamlemor som du slo i hel", sa han, "eg fekk tre hundre dalar." "Eg har då ei gammal kone, eg også", sa han Store-Nils. Så gjekk han heim og slo i hel kona og fór til byen. Men der blei han sett i fengsel og sat i to og eit halvt år. Han lovde seg sjølv at han skulle drepe Oskar med det same han sleppte ut. Så, dagen etter at han hadde sloppe heim, tok Store-Nils ein stor sekk og gjekk til Oskar. Han stappa Oskar i sekken og batt att, og bar han nedover til sjøen i sekken. Då han kom ned til naustet, så kom han på at han hadde gløymt naustnøkkelen. Han måtte heim etter han. Attmed naustet var det ei lita grøn slette. Der gjekk ei gammal og luta lei kone og gjette kyrne sine. Ho høyrde at Oskar låg og song og var så glad i sekken. "Då får du skunde deg og løyse bandet og legge deg i sekken utan å seie eit ord", sa han. Det gjorde ho. Om ei stund kom Store-Nils med naustnøkkelen og rodde ut ein båt. Han tok sekken, bar han i båten, rodde utpå sjøen og kasta sekken ut. Noko etter at Store-Nils hadde komme heim, kom Oskar drivande forbi med kyrne som kona hadde gitt han. Store-Nils måtte av stad og sjå kven som kom med så mykje kyr. Han fekk sjå Oskar i støvskya og sa undrande: "Lever du enno?" "Korfor ikkje leve glad som ein som ungdom?" sa Oskar. "Kor du har fått tak i alle desse kyrne?" sa Store-Nils. Vel, Oskar drog på det, og spurde kva han trudde. "Var det på sjøbotnen? Var det enda fleire?" sa Store-Nils. "Eg får meg ikkje til å seie det", sa Oskar. Store-Nils tenkte så det knaka og fann ut at han ville kaste seg ut frå båten sin sjølv. Oskar skulle ikkje få vere med og få fleire. Han hadde nok av kyr å ta seg av alt, meinte Store-Nils. Så fór Store-Nils i båten med heile familien sin, for han ville ha mange til å samle og gjete dei fram for seg. Dei var mange kilometer utpå då han fann staden - fann staden der han heiv ut barna og hoppa etter. Det kom bobler og uffa og mange gripande rop om hjelp. Men dei var for langt ute i fjorden og ingen høyrde dei. ◎ Å slå ein umoden karakter i knas så han tar til snyting og verre, er ikkje utsøkt.
Oskeladden som stal gullstaven og gullkrona og gull-lakenet av gygraDet var to gutar som tente hos kongen, og så kom no Oskeladden også, og han var liten, han. Så spurde kongen kva han kunne gjere. "Å, eg kan stelle med barna og sove med barna", sa Oskeladden. Ja, så skulle han få lov til det. Men så blei brørne hans så misunnelege på han for han hadde det for godt, og så gjekk dei til kongen. "Oskeladden, han har det godt", sa dei. "Jaa, han har det godt", sa kongen. "Men han kunne skaffe deg gullstaven av gygra [A], han, om han ville", sa dei. Så gjekk kongen til Oskeladden. "Du kan skaffe meg gullstaven av gygra, du, om du vil", sa han. "Nei", sa Oskeladden, "det kan eg ikkje." Og han vrei seg så. "Jo, det har brørne dine sagt, og gjer du det ikkje, så jagar eg deg!" sa kongen. "Ja, kom med seks kilo salt då!" sa Oskeladden. Det fekk han, og dermed reiste han. Han kom til gygregarden då gygredottera skulle koke nattverdsgrauten. "Slepp nedi seks kilo salt då", sa gygra, og det gjorde ho. Men så sleppte guten også nedi seks kilo salt, han sat på taket og tømde det ned gjennom pipa. "Kjenn om det er salt nok." sa gygra. "Å, det er salt som bitter lake!" sa gygredottera. "Så må du etter meir vatn", sa gygra. "Her er så mørkt", sa gygredottera. "Så må du ta gullstaven", sa gygra. Då tok ho gullstaven, og han var slik at han lyste i mørket. Men Oskeladden hoppa av taket og skuva ho over ende og tok staven, og av garde med han. Gygra og jenta ut etter. "Oskeladden, Oskeladden, kjem du att!" sa dei. "Ja!" sa guten. Så kom han til kongsgarden med gullstaven, og då blei kongen så glad at det var reint fælt, og brørne blei endå meir misunnelege på han. Etter ei stund sa dei til kongen: "Oskeladden har det så godt, han", sa dei. "Ja, han har det godt", sa kongen. "Han kunne skaffe kongen gullkrona av gygra, han, om han ville", sa dei. Ja, kunne han det også, så var det då på tide, meinte kongen. "Du kan skaffe meg gullkrona av gygra, du, om du vil", sa kongen til Oskeladden. Nå var ikkje guten så redd lenger sidan han hadde vore der ein gong. "Stell til seks kilo salt då", sa han, og det fekk han. Så kom han til gygregarden med same gygredottera hengde gryta med nattverdsgrauten over elden. "Slepp nedi seks kilo salt", sa gygra. Men så slepte guten også seks kilo nedi ifrå taket. "Kjenn om det er salt nok", sa gygremor. "Å, det er salt som bitter lake!" sa jenta. "Då må du hente vatn", sa gygra. "Å, her er så mørkt", sa gygredottera. "Så får du ta gullkrona", sa gygra. Men då tok guten og skauv ho i koll og reiste med gullkrona, og jenta rende inn att til mor si. Så kom dei ut og ropa: "Oskeladden, Oskeladden, kjem du att!" sa dei. "Ja!" sa guten. Så kom han med gullkrona også, og då blei det så svær ei tid for han att. Men dei blei endå meir hatige, brørne. "Oskeladden har det så godt, han", sa dei. "Ja, han har det godt", sa kongen. "Men han kunne skaffe deg gull-lakenet av gygra også, han", sa dei, "om han berre ville." Ja, kunne han det også, så skulle det då visst bli, sa kongen. "Du kan skaffe meg gull-lakenet av gygra, du, berre du vil", sa han til Oskeladden som vrei seg, men det hjelpte ikkje. "Ja, kom med seks kilo salt då", sa han. Det fekk han, men denne gongen var han ikkje framme ved gygregarden før dei hadde lagt seg. Så sette han seg oppå taket og laga seg ein krok og ville heise opp gull-lakenet. Men dette merka gygra, og så drog ho i kroken og drog guten ned til seg. "Å, du din kjeltring!" sa ho. "No skal vi ikkje spare livet ditt lenger", sa ho. "Nei, eg vørder ikkje dette livet heller", sa guten, "men eg må vel få velja korleis eg skal døy?" sa han. Ja, det kunne han alltids få. "Ta og rull meg inn i gull-lakenet og legg meg utpå hella, og slå lakenet tre gongar med ei strutsefjør og gå så inn att ei stund så eg får døy i fred", sa han. Det gjorde dei, men guten fór av garde med lakenet med det same dei gjekk inn. Og då gygra og dottera hennar kom ut, var han langt på fjorden. "Oskeladden, Oskeladden, kjem du att! sa dei. "Nei, no kjem eg ikkje att meir!" sa Oskeladden. Så ville dei vasse etter han, men fjorden var så djup at dei drukna begge to. Og så kom han heim att med gull-lakenet også. Då blei han nest etter kongen, og skulle få land og rike når kongen fall frå.
Ord
Lureria i gygregarden Det var ein gong eit par folk som hadde tre søner. Dei to eldste var som folk flest, men den yngste var liten og skrøpeleg, så dei venta ikkje noko større av han. Dei rekna han helst for ein oske-skrapar. Foreldra var heller fattige, så gutane laut ut frå heimen då dei voks til, og så ville dei to eldste ut i verda og freiste lykka. Den yngste ville vere med brørne, men dei ville ikkje ha han med seg for nokon ting. "Kva vil du, din sjukling, gjere ute mellom folk?" sa dei så skammeleg. Så for dei frå heimen, og han blei verande hos foreldra. Brørne kom til kongsgarden og fekk arbeid, men han blei gåande heime om lag som før. Dei budde attmed ein diger fjord som dei måtte over når dei skulle til bygda. Han låg mest og pusla med seg sjølv nede ved osen der. Han hadde hogd ned ei stor lind, og så låg han og hakka og hola ut på stammen og fekk hola han ut til ein hjelpeleg robåt. Dei hine lo av han fordi han berre låg og hakka og ikkje ville gjere noko gagns arbeid, og så kalla dei han Oskeladden. Men han heldt ved og bala flittig med sitt, og då han hadde fått robåten ferdig, laga han seg eit par årar. Så rodde han utetter sjøen og gjekk til kongsgarden og bad om han kunne få teneste. Dei var ikkje vidare huga på å tilsette han. "Du ser så liten og skrøpeleg ut", sa dei. "Kva slags arbeid kan du gjere?" "Sprek er eg ikkje", sa han. "Men kunne eg ikkje vere brukande til å bere inn ved og vatn til kokkejentene og elles vere til hjelp i kjøkkenet?" sa han. Dei tykte mest synd om han, og så let dei han få teneste i kjøkkenet. Han var så trugen i arbeidet og grei og villig når dei bad han til noko, så kokkejentene kom til å like han overlag godt, og så stakk dei til han så mang ein godbit av slikt som var att når kongen og dei hadde ete. Han skulle ikkje han slite seg ut med tungt arbeid heller, så han levde ganske som ein storkar. Brørne laut vere med og gjere det utearbeidet som skulle gjerast på kongsgarden. Utetter hausten stod dei i løa og sleit med treskinga. Dei hamra med treskje-reiskapane så sveitten rann, og dei harma seg fordi dei skulle slite så hardt for føda mens Oskeladden gjekk i kjøkkenet og fekk mat som ein storkar. Dei lurte på om dei ikkje kunne gjere han eit retteleg fantestykke så dei kunne få han av vegen. Så gjekk dei til kongen og sa til han at Oskeladden hadde sagt seg kar for å få til rette dei sju gullgjæsene som gygra hadde stole frå kongen. Oskeladden sa det var løgn, han hadde ikkje sagt det. Men brørne stod på sitt, og så laut kongen tru dei. "Kan du få gjæsene til meg igjen, skal eg gi deg ti tusen kroner. Kan du det ikkje, skal du misse livet for skrytet ditt'" sa kongen. Så var det ikkje anna råd for Oskeladden, han laut ta på seg å fare til gygra etter gjæsene. Han berre bad om han måtte få med seg ein sekk med kveite, og det fekk han. Så gjekk han i robåten sin med kveitesekken og rodde over til gygrelandet. Då han kom til lands, såg han dei sju gjæsene gjekk på jordet. Så gav han seg til å lokke på dei og strødde ut nokre kveitekorn. Dei kom nærare etter kvart, og sistpå var dei så spake at dei kom heilt bortåt og gav seg til å ete av sekken. Då skunda han seg og stappa dei i sekken alle sju og batt for. Så flaug han i robåten og rodde utetter så det fossa. Då det leid av eit bel, sakna gygra gjæsene. Så kom ho ned til vatnet og såg robåten langt utpå. "Er det du, Oskeladden, som har tatt gjæsene mine?" ropte ho etter han, for ho kjende guten, korleis no det hadde seg. "Ja, det er så", svarte han. "Kjem du att?" spurde gygra. "Ja så menn!" svarte Oskeladden attende. Han rodde alt det han orka, og gygra hadde ingen båt så ho kunne fare etter han. Då Oskeladden kom til kongsgarden med gjæsene, tok kongen vel mot han. Han fekk dei ti tusen kronene, og så kosta han på seg fine klede. Han hadde vakse og lagt på seg av den gode levemåten på kongsgarden, så han såg heilt fin ut. Og så blei det endå likare med han og kokkejentene enn det nokon gong hadde vore. Men brørne blei ikkje blidare for det, dei berre gjekk og olma seg opp. Så ein dag gjekk dei til kongen og sa at Oskeladden hadde sagt at han kunne hjelpe kongen til den lykta gygra hadde, den som kunne lyse over sju kongerike. Oskeladden sa det var løgn dei for med, men brørne stod så fast på sitt at kongen laut tru dei, og så sa han til Oskeladden: "Kan du hjelpe meg til den lykta, skal du få tjue tusen kroner. Kan du ikkje, skal du misse livet ditt." Så laut Oskeladden i veg etter lykta, det var endå ein julekveld. Men han bad om han måtte få med seg tjue kilo salt, og det fekk han då. Han kom til gygregarden i kveldinga, nett som dei heldt på med å koke grauten. Så kleiv han opp på taket med saltposen og sette seg attmed skorsteinspipa. Så sleppte han ned nokre saltkorn då og då, så dei datt i grautgryta. Då dei skulle smake på grauten, tykte dei han var for salt. "Vi lyt spe han opp lite gran", sa gygra. Men dei spedde og spedde, og saltare blei grauten di lenger det leid. Då dei hadde spett i all den mjølka dei hadde i huset, var grauten så ramsalt at han var ikkje etande, og så laut dei slå han ut. "Det blir ikkje anna råd, vi lyt koke vassgraut", sa gygra til tenestejenta. "Ta med deg lykta og gå til brønnen etter ei bøtte med vatn!" Då jenta kom ut med lykta, fira Oskeladden seg ned frå taket og stal seg etter ho. Då ho kom bortåt brønnen, sette ho lykta frå seg og lutte seg over kanten. Men då fór han innpå ho og sette ho på hovudet i brønnen. Gygra venta på jenta ei stund, til ho tykte det blei fælt lenge før ho kom att. Så gjekk ho ut og ville sjå kor det blei av ho. Då såg ho korleis lykta lyste i robåten til Oskeladden. "Er det du, Oskeladden, som har tatt lykta mi?" skreik ho etter han. "Ja!" svarte han. "Kjem du att?" ropte gygra. "Ja då", svarte Oskeladden, han glei lenger og lenger frå ho. Då Oskeladden kom att til kongsgarden med lykta som lyste over sju kongerike, var det ikkje måte på all den stas dei gjorde med han. Han fekk dei tjue tusen kronene, og kokkejentene gav han det beste som fanst i kongsgarden. Hadde han ikkje vore storkar før, så blei han det no, og brørne blei både gule og grøne av å misunne han. Så gjekk dei til kongen og sa: "Oskeladden har sagt at han kan skaffe deg det gullteppet som gygra ligg med." Kongen ville gjerne ha det gilde teppet, og så laut dei rope på Oskeladden og seie at kongen ville finne han. Han sa det var løgn det som brørne hadde sagt, men dei stod der så truverdige og sa dei måtte ikkje komme levande av flekken om det ikkje var sant kvart ordet dei hadde sagt. Og så laut kongen tru det. "Kan du skaffe meg det teppet, så lovar eg deg femti tusen kroner i pengar og så kongsdottera og halve riket attpå. Kan du det ikkje, skal du misse livet fordi du er slik ein skrythals", sa kongen. Så laut Oskeladden fare etter teppet. Han bad han måtte få med seg ein stutt båtshake, og det fekk han. Så la han i vegen til gygregarden. Han kom der med natta, då alle låg og sov. Så stal han seg inn i det rommet der gygra låg. Ho låg i ei seng med hylle ovantil mellom stolpane. Oskeladden kraup opp på hylla med haken sin. Då han hadde fått lagt seg til rette, tok han til å nappe etter teppet med båtshaken og ville dra det til seg. Men han låg så vondt på hylla, og hakeskaftet var heller stutt, så han laut tøye seg så langt han kunne. Så visste han ikkje av det før han datt ned og beint på gygra så ho skvatt opp av søvnen og treiv tak i han. Så gav ho seg til å skrike og gaule at det var tjuvar i huset. Tenarane kom springande med lys, og då kjende ho att Oskeladden. "Er det du, din fark som er ute med fantestykke no att?" sa gygra. "No skal tenarane mine drepe deg", sa ho og ville gjere av med han med ein gong. Så treiv dei han og var bøse. Men gygra hadde så mykje age for guten frå før at ho torde ikkje fare med han presis som ho hadde hug til. Ho var redd han kunne hemne seg etterpå. Så sa ho til han at han kunne sjølv velje kva måte han ville døy på. Då gjorde Oskeladden seg så morsk han kunne: "Eg vil ete meg i hel på søt graut!" sette han i. "Blir eg daud, så gaper eg. Det kan de vel ha til merke. Då skal de bere meg ut og legge meg på vollen bak huset og breie gullteppet til gygra over meg. Og gjer de ikkje presis som eg seier, så skal eg komme att og klore ut augo på dykk alle i hop!" Dei torde ikkje anna enn å gjere som han sa, og så sette dei på ei god gryte med søt graut til han. Då grauten var ferdig, sette han seg til og åt både lenge og vel. Då han var mett, halla han seg attover i stolen og gapte det meste han kunne, så dei skulle meine han var daud. Så tok dei og bar han ut på vollen og breidde gullteppet på han som han hadde sagt dei skulle. Så snart dei hadde gått frå han, tok han og balla teppet i hop, fór så i robåten med det og rodde utetter vatnet det sprekaste han kunne. Då han var kommen eit godt stykke frå stranda, kom gygra ut og såg robåten med guten i. "Er det du, Oskeladden, som fer av stad med gullteppet mitt?" ropte ho. "Ja", svarte han. "Kjem du att?" spurde gygra. "Nei, å nei!" svarte Oskeladden. Då blei gygra mest kokande sint. Det var ikkje annan båt ved stranda, så ho kunne ikkje ro etter han. Men så la ho seg ned og tok til å drikke av fjorden. Og ho slukte i seg så mykje vatn at straumdraget blei så sterkt at Oskeladden seig attende til stranda, endå han sleit og rodde alt han orka. Sistpå kom han så nær at gygra rette ut handa etter båten. Men då hadde ho fått så mykje saltvatn i seg at ho gispa og sokk saman, og så var Oskeladden berga. Då han kom heim til kongsgarden med teppet, fekk han dei femti tusen som kongen hadde lovt han, og så fekk han til og med kongsdottera og halve riket. Og då det nærma seg slutten for den gamle kongen, fekk han den andre halvparten etter han, så dei rådde over heile riket.
SuggaDet var ein gong ei kone som hadde ein son, og han var så lat at han mest aldri ville gjere noko. Så hadde kona ei sugge, og den ville ho selje, for ho hadde ikkje noko å leve av. Så skulle sonen ut og selje sugga. "Men sjå no endeleg til at du får noko for ho!" skreik mora etter han. Ja, det skulle han gjere. Så trefte han ein mann. "Går du her og driv sugga, du?" sa mannen. "Ja, eg trur då det", sa guten. "Kva skal du ha for ho då?" spurde mannen. "Å, eg veit ikkje eg. Eg skulle få noko for ho -" "Vel, rekk meg handa", sa mannen og spytta i handflata hans. "Der har du noko!" sa han. Guten strauk heim. "Blei du kvitt sugga?" spurde mora. "Ja, eg blei då det", sa guten. "Sjå her", sa han og rette ut handa si. "Eg fekk noko for ho, gjorde eg." "Å din tosk!" sa mora, "du veit då du skulle hatt pengar for ho?" Dermed jaga ho guten av garde for å leite opp mannen. Guten tok med seg ei tømmermannsøks og drog av garde. Langt om lenge fann han garden der mannen budde, og der gjekk han inn. "Kva er du for ein?" spurde kona på garden; ho og mannen sat og åt middag. "Eg er tømmermann", sa guten. "Det var godt", sa kona, "vi skulle gjerne ha bygt eit hønsehus på ein påle. Det har vore så mange tømmermenn her, men ingen har kunna." "Det er inga sak", sa guten. "Kanskje du kan?" sa ho. "Ja, eg trur då det; men først må vi ha ein bra stokk til påle." "Du får gå ut i skogen etter ein då", sa mannen. "Eg? Veit eg kva som er din skog? Eg kunne komme til å ta ifrå skogen til nokon annan", sa guten, "du får vere med sjølv og vise vegen", la han til. Ja, mannen gjorde det. "Det trengst ein diger stokk", sa guten, "vi får ta eit mastetre." "Dette tenker eg passar", sa guten då dei hadde komme langt bort i marka. "Prøv om du kan legge armane rundt det." Mannen stelte seg inntil treet og rette armane rundt. Då stod guten klar med reip og batt han fast, og så dengte han mannen alt han orka. "Var det ikkje du som kjøpte sugga av meg?" spurde han og løfta noko på øksa. "Nei, det var ikkje eg", sa mannen. "Var det ikkje?" sa guten og letta enda meir på øksa. "Nei." "Var det ikkje du . . ." Guten stelte seg opp som om han skulle til å slå øksa i nakken på mannen. "Det var eg", sa mannen, "kjære vene, slepp meg laus, så skal du få hundre dalar." Ja, kunne guten få hundre dalar, så. Då han hadde fått pengane, reiste guten til byen og kledde seg fint opp, og resten av pengane gav han til mor. Men pengane gjekk snart, og så tok han til å angre på at han ikkje hadde fått meir enn hundre dalar for sugga. Så reiste han til garden der mannen budde. "Kva er du for ein?" spurde kona då han kom inn på kjøkKenet. "Eg er lege", sa han. "Då kom du til rette tid", sa ho, "for han Ola har blitt skamslått." "Han treng kokande vatn. Dess meir han skrik, dess friskare blir han", sa guten og gjekk for å varme vatnet. Då det fosskoka, auste han vatnet over mannen. "Gud skje lov, gud skje lov!" sa kona, "No blir han Ola bra, han skrik så fælt." Så levde guten godt og vel med pengane han fekk for å berge mannen, men etter ei tid tok han til å murre over at han skulle hatt meir. Mens han gjekk og tenkte på dette, kom han forbi ei kvern, og møllaren var ingen andre enn mannen som hadde kjøpt sugga av han. Møllaren heldt på og skulle fjerne korn som hadde komme innunder kvernsteinen så kverna ikkje gjekk. "Eg skal lette opp steinen mens du tar vekk rusket og rasket", sa guten, Mannen trivla under kvernsteinen. "Eg får ikkje tak", sa han. "Du får lette steinen høgre." "Ta under med begge hender", sa guten, "så får du nok tak i rasket som hindrar." Mannen så gjorde, og dermed sleppte guten. "Var det ikkje du . . . " "Nei." "Var det ikkje?" sa guten og stilte seg opp med ei stor stong. "Jo." "No vel. Får eg hundre dalar, skal eg ikkje komme til deg meir", sa guten. Det fekk han, og sidan høyrde ikkje mannen noko meir til han. Ord
|
