| |||||
|
| Reservasjonar | Innhald |
Oskeladden og dei gode hjelparaneEin mann hadde tre søner og ingen ting å fø dei med. Så sa han ein dag: "No er de vaksne, no skal de finne dykk arbeid som tel, kvar og ein." Så kom det for øyrene deira at ei kongsdotter hadde blitt tatt av ein stor drake som heldt til i eit fjell. Kongen hadde lovt kongsdottera og halve riket til den som greidde å berge ho. Slikt arbeid kunne dei tenke seg, alle tre. Det verka høveleg. Men enda om Oskeladden hadde sagt han ville bli med, i lag med Nils og Mads, så brekte og nekta dei hine og sa at han passa betre til å sitte i oska og klore. Dei to eldste fekk då nokre matbetar i matboksane sine og drog i veg. Oskeladden sa om og om att at han ville reise, han også. "Nei", sa far og mor, "du har ikkje rett grep på slikt - enno, iallfall." Dei ville han vel. Det blei likevel til at han tok ut, Oskeladden òg, og litt mat fekk han med seg. Som han kom frametter vegen, sat det ei gammal kone på ei tue. Han gav seg i skravl med ho, og fortalde om kva han var ute på. Så tok han fram matboksen si og tok til å maule og ete. Kona spurde om ho kunne få smake eitkvart. Han hadde ikkje mykje, men fekk vel dele med ho, sa han. "Eg har ikkje anna å gi deg enn eit eple", sa kona, "men det er slik laga at om ein tygg på ein bit av det, blir ein overhendig sterk. Men du må ikkje ete opp alt på ein gong, berre ei tugge av og til." Så sa ho det òg, at han skulle reise til ein gammal bror ho hadde. Han budde langt, langt unna, og han skulle fortelje han kva han skulle gjere. Dette gjorde Oskeladden, og kom fram til den gamle mannen. Han sat på ei tue, han òg. Så sa guten at han hadde talt med den gamle kona. "Eg er bror hennar, eg", sa mannen. Jo, guten visste då det. "Eg har bodord til deg om at du skal rettleie meg", sa han. "Har du ørlite mat? " ville gamlingen vite. "Mja, nokre bitar har eg", sa guten, "det er ikkje meir, men vi skal dele så godt vi kan", sa han. Så sette dei seg til å ete opp det som var att i matboksen. "No kan du legge deg til å sove, så skal eg bygge eit fartøy til deg", sa mannen. I svevne høyrde Oskeladden saging og sjau og banking og klinking, og då han vakna, stod skipet fullt ferdig. "Denne farkosten er slik laga at du kan segle både på land og sjø", sa mannen, "du kan trenge mannskap òg, og eg trur det snart vil ordne seg." Så gjekk guten om bord, og skipet tok til å segle på land. Om litt fekk han auge på ein mann som stod på éin fot. Så ropa guten på han, og spurde korfor han stod slik. "Eg tar sju mil i steget", sa mannen, "og skulle eg stå på begge, kom eg til springe til verdas ende, og det bryr eg meg ikkje om." "Vil du vere med?" spurde Oskeladden. "Å ja, eg har ikkje noko å forsømme", sa mannen. No reiste dei langt og lenger enn langt. Så oppdaga dei ein mann som stod med hendene for auga. Oskeladden ropa til han, og spurde kva for kar han var, og korfor han stod slik. "Jo, eg har så sterkt syn at både berg og dalar klovnar når eg tar hendene frå auga", sa mannen. Oskeladden spurde om han ville vere med på skipet. Jo, han blei med han òg. Så fekk dei sjå på ein mann som kom frametter vegen, han krøka seg så fælt i hop. Oskeladden spurde kva som mangla, om han hadde verk i magen. "Nei, det er ikkje det", sa han. "Rettar eg meg opp, blir eg så fælande stor; men krøkjer eg meg i hop, kan eg gjere meg så liten eg vil." Oskeladden tenkte det ville ikkje vere gale å få han med om bord. Jo, mannen hadde ikkje anna å gjere, sa han. Så reiste dei langt og lenger enn langt. Om ei ri la dei merke til ein mann som låg framgruve mot ei hole. "Kva ligg du der for? " spurde Oskeladden. "Jo, eg er så usløkkjeleg fæl til drikke at eg kunne drikke opp alt eg kjem over, om det så var sjøen som ligg rundt jorda", sa han. Om han ville vere med? spurde Oskeladden. Å jo, han hadde ikkje noko å forlise, meinte mannen. Så drog dei lenger, og så kom dei til slottet. Rundt slottsmuren låg det ei djup vassgrav, og no visste ikkje Oskeladden kor han skulle stelle seg. "Vatn skal vi snart vita råd med", sa stordrikkaren og slukte det alt i ein sup. Men guten kom likevel ingen veg, han, for vassgrava var fælt djup, ho verka bra botnlaus. "Sett deg på ryggen min", sa einføtingen. Guten så gjorde, og einføtingen hoppa over med han. Men då guten skulle opne porten, greidde han det ikkje, for porten var så stor og tung. Då tok guten ein bit av eplet, og då blei han i stand til å opne og la att porten så lett som berre det. Innanfor porten låg eit dyr, og guten tenkte det var ikkje greitt å komme framom. Så lista han seg bortåt, og då skjønte han at enten var dyret daudt eller så sov det. Dermed smatt han framom og gjekk inn i slottet. Han brukte både auga og øyra, men merkte ikkje teikn til liv. Så opna han døra til eit rom, og då tykte han einkvan jamra og klaga. Han gjekk inn i eit rom til, og då høyrde han at einkvan brumma og snorka. Så gløtte på døra til enda eit rom. Dermed fekk han auge på eit uhyre som låg og sov, men noka kongsdotter såg han ikkje. No våga ikkje Oskeladden gå lenger, han drog seg attende til karane sine og talt om kva dei ville rå han til. "Eg skal prøve om eg kan finne kongsdottera", sa han som kunne gjere seg liten. Dermed strauk han inn og fór og gløtta og kika alle stadar. Gjennom eit nøkkelhol kom han til å sjå ho, ho sat i eit rom og sydde. Så gjorde han seg liten og kraup inn gjennom nøkkelholet, og då han var kommen inn gjorde han seg stor att. Kongsdottera blei mykje forbina, og spurde korleis han hadde komme inn i slottet. Han laut fortelja det. Så spurde ho om han hadde nokon med seg. "Eg har nokre kompisar med meg", sa han. "Kven då?" Han fortalde om skipet og nemnde Oskeladden, at han var om bord og styrte fartøyet. Ho skulle likt godt å sjå den kroppen, sa ho. Så drog mannen attende og fortalde Oskeladden alt i hop. Han nemnde også at det var ikkje mogeleg å komme inn til kongsdottera, for ein laut gjennom sju låste dører. Så spurde Oskeladden om nokon kunne hjelpe han. "Eg skal greie med døra", sa han som hadde så sterke auge. Dermed drog han i veg. Som han gjekk i ein gang der inne, råka han på ein bjørn. Då letta den sterksynte på eine augeloket. Dermed klovna bjørnen. Så kom han inn i rommet der trollet var. Det sprang opp og ville rive karen i filler. Då letta den sterksynte på eine augeloket, og dermed flaug trollet i hundre delar. Det var ein god hjelpar! Han drog no frå rom til rom og skulle finne kongsdottera. I ein lang gang framfor døra hennar stod det eit veldig svært troll. Då letta den sterksynte på eine augeloket og trollet blei til ingenting. Det var god hjelpar, som sagt! Så blunka han med eine auget på døra til kongsdottera, og dermed gjekk døra opp. Det var ikkje fritt for at kongsdottera blei storøygd då ein framand mann kom inn til ho. Men han talte høveleg for seg, og sa at Oskeladden og han var kompisar. Det var bra for Oskeladden. Jenta blei no full av hang til å tale med Oskeladden. Og den sterkøygde karen meinte det skulle gå. Så gjekk han til Oskeladden og bad han følge med. Og no var det ikkje vanskeleg for han, han som hadde slike likande hjelparar. Kongsdottera blei forelska i Oskeladden på flekken, og sa at kunne han hjelpe ho ifrå trollslottet, ville ho ha han. "Eg klarer ikkje dette aleine; det blir visst for vanskeleg for meg. Men håper at han med dei sterke auga vil hjelpe meg." Så gjekk den sterkøygde ut på tunet og sette auga på slottet. Då gjekk det opp i luft, men kongsdottera sat att på ein stol, heil og ubrend. Oskeladden tok ho med og segla attende til kongsgarden. Der feira dei bryllaup både vel og lenge. Osmond blei sidan kong Oskeladden, og levde med mykje trivnad -
Kongsdottera i glasberget (2) Det var ei kongsdotter som var sett høgt oppi eit glasberg. Den som kunne rykke ho ned att, skulle få ho. Men ingen klarte det, enda om mange prøvde seg. Så var der tre brør, Nils og Mads og Oskeladden, dei ville også prøve seg. Dei hadde ein høystakk oppå heia. Han blei jamt oppeten for dei, og dei kunne ikkje skjøne korleis dette var. Så ville Nils opp og ligge der, han, og få greie på dette. Han la på heia, og hadde ikkje lege lenge før han høyrde ein smell så hard at det var grovt. "Jøss, kva kan dette vere?" tenkte Nils. Men han låg ei stund til, og då kom det ein enda hardare smell. Tredje gongen kom ein smell så hard at jorda rista, og då blei Nils så redd at han rømde heim att, og då visste han ikkje meir den dagen. Andre kvelden skulle Mads oppå heia. Men då han hadde lege litt, så kom ein farleg hard smell. Så kom den andre. "Denne er eg ikkje redd", sa Mads. Men så kom den tredje, og smella hardna etter kvart, og då blei Mads også så redd at han for heim att. Tredje kvelden ville Oskeladden prøve seg. Brørne gjorde narr av han for det. Men han tok ein bøyel med seg og rusla likevel. Smella kom, og den tredje smellen var ikkje så hard. "Å, ja dette er ikkje eg redd", sa Oskeladden. Men så kom den fjerde, og den var hard. "Å, eg er ikkje for redd", sa Oskeladden. Men då kom det eit troll med tre hovud og sette på han. Han tok bøyelen sin og slo hovuda av i eitt slag. Og då blei der ut av trollet ein koparhest og ei koparkledning, og desse tok han og gøymde i den hole eika som stod der. Og då han kom heim att, så spurde brørne hans: "No, korleis gjekk det? Såg du nokon?" "Meir enn de to greidde, trur eg vel", sa han. Kvelden etter laga Oskeladden seg til att og ville på heia. "Å kors, no bli han galen så der monnar!" sa brørne. "Ja, eg reiser no like fullt", sa han. Då han kom på heia, la han seg til der, og då kom det tre smellar etter einannan, den eine hardare enn den andre. Så kom den fjerde smellen, og den var skikkeleg hard. "Eg er ikkje skremt frå vettet enno", sa guten. Så kom femte smellen, og den var hard. "Blir det verre enn det her, så spøkjer det vel", sa guten. Då kom eit troll med fem hovud springande imot han. Så tok han bøyelen sin så fort han kunne og treska hovuda av. Men då blei der ein sølvhest og ei sølvkledning, så fine var dei at dei lyste. Dei tok han også og sette i den hole eika, og så reiste han heim att. "Blei du ute for noko nå då?" sa brørne. "Vel . . .?" sa han og let dei tru kva dei ville. Tredje kvelden ville han på heia att. "Kva er du vil der oppe då?" sa dei andre. Guten la i veg og låg der til alle smella han var van med, hadde komme. Men så kom det to smell som var så harde, så harde, at han tenkte han måtte rømme. Då kom der eit troll med sju hovud og sette på han, og då var han svint med bøyelen sin og til å hogge og hogge til alle dei sju hovuda var av. Då blei der ein gullhest og ei storarta gullkledning. Han tok og sette dei borti den hole eika til dei andre. Så tok han heim att. Så ville Nils og Mads av og vinne kongsdottera ifrå glasberget. Dei prøve seg, men det monna ikkje for det. Så drog Oskeladden opp til eika, tok ut koparhesten og sette på seg koparkledningen og rei opp etter glasberget eit langt stykke, men så rasa han ned att. Det var ingen som kjende han. Oskeladden sette koparhesten og koparkledningen i den hole eika att. Då brørne kom heim om kvelden, så lét dei ende over seg med Oskeladden. "Å nei, du skulle vore med til glasberget i dag", sa dei, "då skulle du sett noko rart. Det kom ein kar ridande på ein koparhest og med koparklednad, og han rei langt oppetter glasberget." "Hadde eg vore med dykk", sa Oskeladden, "så hadde eg nok sett som de." "Du kan grave i oska [1], du", sa dei. Men den andre dagen stelte dei seg til og ville prøve att. Då tok Oskeladden sølvhesten og sølvkledningen og rei langt oppetter glasberget, mest opp til ho, men ikkje så at han nådde ho eller tok i ho. Så rei han ned att og oppå heia og sette sølvhesten og sølvkledningen i eika att. Om kvelden då Nils og Mads kom heim, var dei mest ute av seg: "Å nei, å nei, du skulle sett i dag", sa dei. "Det var gildt i går, men i dag var det enda gildare. Det kom ein kar ridande på sølvhest og med sølvklednad og rei mest like opp til ho!" "Korfor måtte eg ikkje vere med og sjå på slikt?" sa Oskeladden. "Du kan vel ikkje det, slik som du ser ut", sa dei. Tredje dagen ville dei av garde att, Nils og Mads; men Oskeladden måtte ikkje vere med. Men så kom han etter dei ridande med gullhesten og gullkledningen og rei like oppå glasberget og drog kongsdottera ned med seg, og så sleppte han ho og rei sin veg. Men kongsdottera kasta eit gulleple etter han. Det sette seg fast i hælen hans. Då Nils og Mads kom heim om kvelden, så krossa dei seg over det dei hadde sett, og fortalde det til Oskeladden. "Ja, å sjå slikt er jamt godt", sa Oskeladden. Så reiste kongsdottera heim til kongsgarden, men aldri fekk ho greie på kven det var som hadde rive ho ned av glasberget. Då blei ho så hissig på det at ho lovde det ho ville leite gjennom heile riket og ikkje gjere forskjell på rike eller fattige mens ho leita, heller. Så kom ho då dit Nils og Mads budde også, og såg på dei. Så ville ho sjå på Oskeladden. "Det treng du ikkje", sa dei, "for han har ikkje gjort anna enn å sitte og grave i oska." Men ho hadde kunngjort at ho ikkje gjekk forbi nokon, og det ville ho halde. Det kunne så vere. Så såg ho då på han også og fann gulleplet. Der hadde ho den rette. Men ho reiste heim til kongsgarden att utan han. Andre dagen tok Oskeladden ut koparhesten og koparkledningen og rei rundt kongsgarden, og kongsdottera såg han - og alle. "Der er han som eg såg han første dagen", sa ho. Men han rei på heia att. Og kom heim att og grov i oska som før. Andre dagen kom han ridande på sølvhesten og kom så vidt gjennom porten. "Der er han som eg såg han, den andre dagen", sa kongsdottera. Men tredje dagen kom han att på gullhesten og rei like inn, og då tok ho han. "Der er han som eg såg han tredje dagen", sa ho. Og så blei det jammen gjestebod. Ord
Eika i kongsgardenDet var ein gong ein konge som lovde dotter si til den som kunne hogge ned ei stor eik som stod på tunet hans. To brør ville prøve seg. Då den tredje broren, Oskeladden, ville bli med dei, jaga dei han heim att. Men han kom etter att. Så kom dei til ein bekk, og Oskeladden ville sjå kor bekken kom ifrå. "Er du galen", sa dei andre, "tenker du å finne der bekken tar til?" Ja, han ville av og prøve seg. Då han kom opp på berget, så fann han ei nøtt som låg og sildra. Så tok han ein mosedott og stappa i hòlet og stappa nøtta i lomma. Så reiste han eit stykke. Så kom han til to grisetryne som stod og rota i ei søyle. Så stappa han ein mosedott i kvar nasebore og la dei i lomma. Sidan høyrde han noko som hogg oppi lia. Han opp og fann to økser som stod på kvar si side av eit tre og hogg. Dei slo han skaftet av og stappa i lomma. Så til kongsgarden. Den eldste prøvde først. Han var grytidleg oppe og hogg på eika. Då det leid til middag, tok jenta mat med seg og skulle gå bort åt han. Då hadde han hogge eit stort stykke av eika. Mens han åt, smurde ho treet med ei smørjemiddel ifrå ei krukke, og så var det like heilt att. Like eins med den andre. Så kom Oskeladden tredje dagen og skulle prøve. Han sette ei øks på kvar si side og til middag laut eika i koll. Men så sa kongen det at han fekk ikkje dottera med mindre han også kunne grava opp rota etter eika på ein dag. Han sette grisetryna på kvar side, og dei til å grava. Og øksa hogg av smårøtene. Då måtte stubben opp. Men det blei ikkje noko enda, sa kongen, om han ikkje kunne skaffe så stor ein flaum at han tok med seg både stubben og eika. Oskeladden opp på berget med nøtta, tok ut mosedotten, og då blei det flaum. Han hadde nær tatt med seg kongsgarden sjølv, og kongen måtte opp på berget for å fri seg for flaumen. Då fekk Oskeladden kongsdottera og halve riket.
Storoksen som skulle til seters og gjere seg feitDet var ein gong at storoksen skulle på setra og gjere seg feit. Då han hadde gått eit stykke, trefte han ein hane. "Kukke-lure-luuur! kor vil du av?" sa hanen med fint mål. "Eg vil til seters og gjere meg feit", sa storoksen. Han hadde så grovt mål. "Skal eg få vere med?" sa hanen. "Gjerne", svarte oksen. Så gjekk dei eit stykke. Då trefte dei ein hare som sa:"Hutte-tutte-tu! kor vil de av?" "Vi vil på setra og gjere oss feite", sa oksen. "Kan eg få vere med?" sa haren. "Gjerne", sa oksen. Og så gjekk dei eit stykke att. Då trefte dei ein bukk. "Mæ-æ-æ! kor vil de av?" spurde bukken. "Vi skal til seters og gjere oss feite", sa oksen. "Skal eg få vere med?" spurde bukken. "Gjerne", sa oksen. Så gjekk dei eit stykke att. Då møtte dei ein galte. "Øff! øff! kor vil de av?" sa galten. "Vi skal til seters og gjere oss feite", sa oksen. "Skal eg få vere med?" sa galten. "Gjerne", sa oksen. Så kom dei til setra og gjekk inn i selet. Der sette storoksen seg i høgsetet, og haren sette han på benken ved sida av seg. Bukken sette han oppå bordet, galten under bordet, og hanen oppfor døra. Så kom det ein rev og ein bjørn til setra. Dei fekk høyre det var nokon inni selet, men det var ikkje nokon av dei som ville gå inn. Så sa bjørnen til reven: "Du må gå inn, du som er kvikkast." "Nei, du som er sterkast", sa reven. Så gjekk bjørnen inn og bort til oksen. Oksen tok han på horna og kasta han bortpå bordet til bukken. Bukken stanga han så han rulla under bordet. Der gjekk galten til åtak mens haren og hanen gjorde leven på kvar sin måte på benken og oppfor døra. Då blei bjørnen så redd at han sprang ut att. "Korleis gjekk det?" sa reven, han stod utanfor og venta. "Hadde du komme inn der, så hadde du aldri komme ut att", sa bjørnen. "Det sat ein kvit krabat i høgsetet, og han tok meg på horna sine og kasta meg opp på bordet. Der sat det ein skreddar. Han stakk med nåla si så eg rulla under bordet. Og der var det ein stygg mann som ville til å hakke trau av meg. Samtidig sprang det ein kar oppi benken og ropte: "Kor er øksa mi? Kor er øksa mi?" Hadde den krabaten komme ned, så trur eg ikkje eg hadde komme meg ut att. No stod det også einkvan oppfor døra, og han ropte: "Ta fatt godt! Ta fatt godt!" Hadde han komme ned, hadde eg vel aldri i livet komme meg ut", sa bjørnen.
Oskeladden som fekk kongsdottera til å leDet var ein gong ein konge som hadde ei dotter, og ho var så ven at ho var namngjeten både vidt og breitt. Men ho var så alvorleg av seg at ho aldri kunne le. Og så var ho så stor på det at ho sa nei til alle som kom og fridde til ho, og ikkje ville ha nokon om dei var aldri så gilde, enten det var kongesøner eller herremenn. Kongen var lei av dette for lenge sidan, og syntest at ho kunne gifte seg, ho som dei andre. Ho hadde ikkje noko å vente etter, ho var gammal nok, og rikare blei ho ikkje heller, for halve riket skulle ho ha; det var morsarven hennar. Så let han lyse opp på bakeribakken både fort og snart at den som kunne få dottera hans til å le, skulle få ho og halve kongeriket. Men var det nokon som prøvde seg og ikkje kunne få ho til, skulle dei skjere tre raude reimer av ryggen hans og strø salt i. Det blei mange såre ryggar i det landet. Det kom friarar farande frå sør og nord og aust og vest og trudde det var inga sak å få ei gretten kongsdotter til å le. Både hyggelege og merkelege, artige og påfallande karar kom. Men alle dei apefantane [1] det var, og alle dei apekunstane dei gjorde, så var kongsdottera like stø og alvorleg, ho. Tett ved kongsgarden budde det ein mann som hadde tre søner. Dei heitte Gustav, Hans og Osmund, som blei kalla Oskeladden. Dei fekk også høyre at kongen hadde kunngjort at den som kunne få kongsdottera til å le, skulle få ho og halve kongeriket. Den eldste ville i veg først og strauk av garde. Då han kom til kongsgarden, sa han til kongen at han ville nok prøve å få kongsdottera til å le. "Ja, det er bra nok", sa kongen, "men det kan visst lite nytte. Det har vore så mange her og prøvd seg, men dotter mi er så alvorleg at det ikkje nyttar. Eg vil nødig at fleire skal komme i ulykke." Men Gustav meinte det skulle nok nytte. Det kunne ikkje vere så vanskeleg å få ei kongsdotter til å le for han, for dei hadde ledd så mange gongar av han då han var soldat og ekserserte under Nils fløymann. - Så la han ut på tunet utanfor glaset til kongsdottera og tok til å eksersere etter Nils fløymann. Men det hjelpte ikkje. Kongsdottera var like stø og alvorleg. Så tok dei han og skar tre breie, raude reimer av ryggen hans og sende han heim att. Då han hadde komme heim, ville den andre sonen, Petter, i veg. Han var skolemeister og rett underleg å sjå til. Det eine beinet var kortare enn det andre, og mykje også. Når han stod på det eine, var han liten som ein gutunge, men reiste han seg på det lange beinet sitt, blei han stor som eit troll. Og til å legge ut var han rett flink. Ja, han drog til kongsgarden og sa han ville prøve å få kongsdottera til å le. Det var ikkje så reint usannsynleg, meinte kongen; "men Gud trøyste deg, får du ho ikkje til, skjer vi breiare for kvar som prøver seg." Skolemeisteren strauk ut på tunet. Der stilte han seg opp utanfor glaset til kongsdottera og røla og messa etter sju bakarar, og leste og song etter sju klokkarar som hadde vore i bygda der. Kongen lo så han måtte halde seg i svalstolpen [2], og kongsdottera ville til å dra på smilen, ho og, men så blei ho like stø og alvorleg att. Så gjekk det ikkje betre med Petter skolemeister enn det hadde gått med Gustav soldat - for Gustav og Petter heitte dei, må vite. - Dei tok han og skar tre raude reimer av ryggen hans og strødde salt i, og så sende dei han heim att. Så ville den yngste i veg; det var Oskeladden. Men brørne lo og dreiv ap med han og viste han dei såre ryggene sine, og faren ville ikkje gi han lov, for han sa det kunne ikkje nytte for han som ikkje hadde noko vett; ingenting kunne han og ingenting gjorde han, han sat berre i peisen og grov i oska og spikka tyristikker [3]. Men Oskeladden gav seg ikkje, han gnåla og gnog så lenge til dei blei lei av maset hans, og til sist fekk han lov til å gå til kongsgarden og prøve lykka. Då han kom til kongsgarden, sa han ikkje at han ville få kongsdottera til å le, men han bad om å få teneste der. Nei, dei hadde ikkje noko arbeid han kunne gjere, men Oskeladden gav seg ikkje for det. Dei kunne ha bruk for ein til å bere ved og vatn til kokkejenta på slik ein storgard, sa han. Ja, det syntest kongen ikkje var så ille, han var vel lei av gnålet, han også. Så blei det til at Oskeladden fekk lov å vere der og bere ved og vatn til kokkejenta. Ein dag han skulle hente vatn i bekken, fekk han sjå ein stor fisk som stod under ei gammal fururot som vatnet hadde skore jorda unna. Han sette bøtta si sakte under fisken. Men då han skulle gå heim til kongsgarden, møtte han ei gammal kone som leidde ein gullgås. "God dag, bestemor!" sa Oskeladden. "For ein ven fugl du har; og så gilde fjør då! Det lyser av dei lang veg. Hadde ein slike fjør, kunne ein sleppe å spikke tyristikker", sa han. Kona syntest vel så godt om fisken han hadde i bøtta si. Ho sa at ville han gi ho fisken, skulle han få gullgåsa. Ho var slik at når nokon rørte ved ho, blei han hengande fast berre ein sa: "Vil du vere med så heng på." Det bytet ville Oskeladden gjerne gjere. "Fugl er vel så bra som fisk", sa han med seg sjølv. "Er gåsa slik som du seier, kan eg gjerne bruke ho til fiskekrok", sa han til kona, og var vel nøgd med gåsa. Han hadde ikkje gått langt, før han møtte ei gammal kone. Då ho såg den fine gullgåsa, måtte ho bort og kramse på ho. Ho gjorde seg så søt og lekker, og så bad ho Oskeladden om ho fekk lov til å klappeho pene gullgåsa hans. "La gå", sa Oskeladden; "men du får ikkje nappe fjøra av ho!" I det same ho klappa på fuglen, sa han: "Vil du vere med så heng på! " Kona sleit og reiv, men ho måtte henge med enten ho ville eller ikkje, og Oskeladden gjekk vidare som om han var aleine med gullgåsa. Då han hadde gått eit stykke til, trefte han ein mann som hadde noko usnakka med kona for eit puss ho hadde gjort han. Då han såg at ho stridde så hardt for å bli fri og skjønna ho hang så vel fast, syntest han at han trygt kunne gi ho ein dult til takk for sist. Så spente han til kona med eine foten. "Vil du vere med så heng på!" sa Oskeladden, og mannen måtte følge med og hinke på eitt bein, enten han ville eller ikkje, og når han reiv og sleit og ville laus, var det enda verre, for då var han ferdig til å dette baklengs rett som det var. No gjekk dei eit godt stykke til dei kom bort imot kongsgarden. Der møtte dei smeden til kongen; han skulle til smia og hadde ei stor smietong i neven. Denne smeden var ein speloppmakar som støtt var full av leven og fantestrekar. Då han såg dette følget komme hoppande og hinkande, lo han først så han stod tvikrokete [4], men så sa han: "Det er nok ein ny gåseflokk kongsdottera skal ha, det. Skal tru kven som er gasse og kven som er gås av dei? Det må vel vere gassen som ruggar i førevegen. Gåsa, gåsa, gåsa, gåsa, gåsa!" lokka han og kasta med handa som om han strødde korn for gjæsene. Men flokken stansa ikkje - kona og mannen såg berre arge på smeden for det at han gjorde narr av dei. Så sa smeden: "Det skulle vere artig [5] å halde heile gåseflokken, så mange dei er;" for han var ein sterk mann. Så tok han tak med smietonga bak i enden på den gamle mannen, og mannen både skreik og arga seg, men Oskeladden sa: "Vil du vere med så heng på! " Så måtte smeden også med. Han krumma nok ryggen, tok spenntak i bakken og ville laus, men det hjelpte ikkje. Han sat så fast som han var skrudd inn i det store skrusteet [6] i smia. Og enten han ville eller ikkje, måtte han danse med. Då dei kom fram mot kongsgarden, fór gardshunden imot dei og gøydde som det var ulv eller kjeltring, og då kongsdottera skulle sjå ut gjennom glaset kva som var på ferde, og fekk sjå dette fantefølget, sette ho i å le. Men Oskeladden, var ikkje nøgd med det. "Vent litt, ho skal nok få latterdøra betre opp!" sa han. Dermed gjorde han ei vending bakom kongsgarden med følget sitt. Då dei kom forbi kjøkkenet, stod døra oppe, og kokka heldt på å stampe grauten. Men då ho fekk sjå Oskeladden og flokken, kom ho farande ut i døra med tvaren [7] i den eine handa og kokkesleiva full med rykande graut i den andre og lo så ho rista. Då ho fekk sjå at smeden var med, slo ho seg på låret og sette i å storle. Og då ho hadde ledd ut, syntest også ho at gullgåsa var så fin at ho måtte bort og klappe den. "Oskeladden, Oskeladden!" skreik ho og kom springande etter med grautsleiva i neven, "får eg lov å klappe den vene fuglen du har?" "La ho heller klappe meg!" sa smeden. Då kokka høyrde det, blei ho sint. "Kva er det du seier!" skreik ho og slo til smeden med grautsleiva. "Vil du vere med så heng på!" sa Oskeladden. Så sat ho fast, ho også, og alt ho skjente og alt ho sleit og reiv, og så vill ho var, så måtte ho hinke med. Då dei kom utanfor glaset til kongsdottera, stod ho og venta på dei. Då ho såg dei hadde fått med kokka, både med grautsleiv og tvare, slo ho opp heile latterdøra og lo så kongen måtte stø ho. Så fekk Oskeladden kongsdottera og halve kongeriket, og bryllaup heldt dei så det både høyrdest og spurdest.
Ord
|
