Raudberg-toppen, der Dalai Lama budde før eksilet.

Kong Songtsen av Tibet levde for over tusen år sidan. Han hadde fem dronningar. Dei budde med han i ei steinfestning på toppen av Raudberget med utsikt over hovudstaden hans, Lhasa.

Tibet var eit veldig rike på den tida. Kongen kravde ei dotter til kone ifrå den kinesiske keisaren for å trygge fred og gjensidig forståing.

Songtsen sende den kløktige ministeren sin, Garpa, til det kinesiske keisarhoffet, og keisaren kunne vanskeleg avvise krava han sette fram, for tibetansk kavaleri hadde alt nådd murane utanfor keisarpalasset, og han var redd. Derfor lovde han å sende med ei av døtrene sine til Kong Songtsen, men berre dersom det tibetanske sendebodet greidde fire prøver. "Det er slik vi gjer det", la keisaren snøgt til. "Dersom du ikkje klarer dette, så skal du døy. Om du lykkast, blir dottera mi med deg. Det er ikkje noko å ta ille opp", la han til.

Garpa tok imot utfordringa, og keisaren samrådde med rådgivarane, spåmennene og embetsmennene sine. "Ta ein saueflokk på tusen søyer som har eitt lam kvar, og skil søyene frå lamma. La så Garpa prøve å bringe saman søyene med sine eigne lam", sa ein gråhåra minister. "For korleis kan nokon som ikkje kjenner sauane, bringe saman ei heil horg søyer og lamma deira?"

Då flokken på over to tusen brekande sauar og lam blei leia framfor Garpa, sleppte han dei fri med det same. Sauane fekk sjølve orden på kven som var mor til kven, slik dei elles brukte. Snart trykte kvart lam seg opp til si eiga mor. Dermed klarte Garpa den første prøva.

Då tenkte keisaren: "Denne karen kan seg med dyra og måtane deira, men eg skal snart gi han ei uløyseleg kongeleg oppgåve."

Keisaren let no livvaktene sine føre Garpa gjennom ei rekke gangar og passasjar om natta, heilt til han ikkje kunne vite kor han var. Dei baud han sove natte over i eit lite rom blant tusenvis av andre rom, og sa kva han skulle gjere.

"Sov her i natt. I morgon skal vi leie deg med band for auga til den store plassen framfor keisarpalasset. Klarer du å finne tilbake til dette rommet då, har du klart den andre prøva."

Garpa smilte og baud dei god natt. Då morgonen grydde han var klar, og straks han fekk bandet av auga, gjekk han beinvegs tilbake til det vesle kammeret der han hadde sove om natta. Dermed hadde han forpurra planane til keisaren enda ein gong, og ingen fatta korleis han fekk det til.

"Kva skal eg gjere med Garpa?" ropte keisaren og vrei juvelprydde hender med langnegla fingrar ut i eitt. "Han vil ha dottera mi! Korleis kan eg hindre han i det?"

"Silke og juvelar", kviskra eit kvitskjegga gammal rådgivar i øyret hans. "La oss sjå om han kan træ ein tråd gjennom den vridne korallperla etter den avdøydde enkekeisarinna sitt kostbare halsband. Ingen har klart å få så mykje som ein silketråd gjennom den korallperla, for hòlet er fælande lite og vride og snodd der inne. Ingen som har prøvd det før, har klart det", la kløpparen til.

Dei svarte auge til keisaren glitra. Han sjølv og alle brørne og søstrene hans hadde prøvd å træ ein tråd gjennom perla, men utan å klare det.

Garpa gjekk snart i gang med den oppgåva også. På eit blunk fann han ein maur til å hjelpe seg. Han batt ein tynn, tynn silketråd rundt mauren der han var smalast, og med litt honning lokka han den vesle skapningen gjennom den vidgjetne korallperla, og mauren drog med seg tråden heile vegen gjennom. Straks han kom ut på hi sida av perla, trekte Garpa heile silketråden gjennom. Slik klarte han den tredje prøva.

Keisaren jamra og bar seg, men ei av konene hans hadde ein plan. "Sett Garpa på eit podium og la han velje ei kone til kongen sin", foreslo ho. "La han plukke ut den ekte prinsessa blant ein flokk med tusen jenter som liknar ho."

Keisaren gjekk med på det, og tusen ungjenter blei stasa opp så dei såg ut som tusen prinsesser. No laut Garpa sitte fremst i ein stort sal og sjå over jentene og velje den rette prinsessa.

Då skokken av av sømmelege unge damer spankulerte i eit yndig og staseleg festtog framfor Garpa, granska han dei nøye ei etter ei. Med eitt såg han at det kravla eit par bier på blomane som pryder håret til ei av dei. Sidan det var vinter, slutta han seg til at dei andre neppe hadde fine, ferske blomar i håret, for kor kunne keisaren brått finne tusen friske blomar på denne årstida? Berre ei ekte prinsesse kunne ha sjeldne og vakre irisliljer festa til dei svarte lokkane sine, meinte han. Så sa han kven som vel kunne vere prinsessa, og fekk rett.

"Heldigvis", tenkte han, for han hadde ikkje vore sikker. Men no var alle prøvene unnagjort. Han følgde prinsessa heim til Kong Songtsen, som blei glad for å få ho til dronning, ho også. Den gode dama innførte silkeormar til det nye landet sitt, lærde kongen å spinne silke, og fekk han til å byte ut dei røffe skinnkappene sine med elegante kapper av tjukt silketøy med innvovne figurar. Og den store indiske buddhastatuen ho bringa med seg som del av medgifta si, var med og fekk Kong Songtsen til å gå over til buddhismen og mykje fredelegare måtar å leve på.

Yetisalving

Ein gong var det ein gammal mann frå Nepal som bar ein stor kornsekk gjennom skogen til ei lita mølle som låg for seg sjølv, for å male kornet til mjøl. Men før han blei ferdig med å male, blei det mørkt, på så han hadde ikkje noko anna val enn å vere i mølla natta over.

Midt på natta, då låg den gamle mannen låg samankrølla ved sida av det vesle bålet sitt på møllegolvet, vakna han med eitt. Eit svært apeliknande vesen stod over han og tora: "Kven er du og kva har du her å gjere?"

"Eg vil berre male kornet mitt", peip den gamle bonden.

"Dette er gøymestaden min!" snerra yetien. "Ingen ser meg og drar herifrå i live."

Mannen blei veldig redd, men fekk ein idé: "Store yeti", begynte han, "det er tibetansk skikk å salve føter og leggar før ein døyr. Ver gild og la meg få gjere desse rituala før du tar livet av meg."

Yetien blei paff, men nikka som teikn på det var greitt. Så mannen sette seg ned og gneid smør på beina og masserte begge sidene. "Slik er det vi blir velduftande før vi døyr. Då skal dei velsmurte føtene våre bringe oss fort og enkelt dit vi vil."

"La meg prøve noko av det!" grynta yetien og sette seg ned med eit dunk. Han la ikkje merke til at den gamle mannen masserte dei bulande, hårete leggane hans med harpiks ifrå sekken, og ikkje smør.

Så tok mannen ei brennande vedskie og heldt ho nær ved sitt eige bein, så smøret byrja å renne nedover det og lukte smør. Yetien gjorde det same med ein flammande kjepp. Men så snart han heldt kjeppen ved sida av beinet, blussa furuharpiksen opp, og på ein blunk var heile kroppen hans omspent av flammar. Hylande sprang han vekk i skogen og ingen såg han igjen.

"Det bur ei yeti [eller frykt] langt bak i alle sine sinn, men dei velsigna blir ikkje heimsøkt av det." [Gammal sherpavisdom]

Venn med ein yeti

Ein lama sat på plassen sin ikkje langt frå Mount Everest. Han sat og vakte i stille over menneska og andre skapningar si verd, og som månen skein over. Mens han bad for at dei skulle bli fri alle sorger og lidingar, sneik ein svær yeti seg innpå han for å drepe han. Men det var så fredeleg omkring lamaen i bønn at yetien reint gløymde det han hadde tenkt å gjere, og med vennlege geberder helste den fillete munken den digre gjesten sin. For første gong i livet kjende den fæle yetien seg verdsett, og det fekk ånda hans til å sveve, så letta at han ikkje kunne få sagt det.

Lamaen tok no til å behandle gjesten som ein av husstanden sin for å så fredsfrø i hjartet hans. Det voks lite oppi høgfjella der. Det var langt over skoggrensa, men frå den dagen bringa yetien fersk kjøt til lamaen kvar dag og prøvde å gle han med det.

Åra gjekk, og lamaen blei gammal og skrøpeleg. Men den mektige yetien heldt fram med å skaffe mat til han, samle ved og bere vatn frå ein bekk nær ved. Igjen og igjen bad heilagmannen for den hårete vennen sin.

Ein kveld det hadde gått eit stort snøskred i nærleiken, kom ikkje yetien attende til lamaplassen slik han pla gjere. Lamaen gjekk ut for å leite etter han i måneskinet, og fann han etter mange timar. Han låg daud ved botnen av snøskredet.

Det blir fortalt at lamaen seinare gav yetiskallen som ein skatta relikvie til Pangboche-klosteret.

Gammal mann med son og hest

I den tibetanske provinsen Kham er folk sterkt knytte til hestane sine. Der budde det ein gong ein gammal enkemann i lag med sonen sin i eit av fleire grovt tillaga steinhus ved ei elv i utkanten av dei flate slettene. Dei hadde ein flott hest. Sonen var den største gleda til mannen, og hesten var det som guten var mest stolt over og glad for.

Dag og natt snurra mannen på eit lite heimelaga bønnehjul. Ein dag forsvann hesten. Naboane sa: "Stakkars dykk, no har de mista det einaste verdifulle de hadde."

Men den gamle mannen heldt berre fram med å snurre på bønnehjulet og seie fram utvalde mumlelydar, og la til, "Finn noko godt og gagleg i det som hender, og takk for det. Kven kan seie kva som er bra eller dårleg i lengda? Vi får sjå - "

Etter mange dagar kom hesten tilbake og hadde med seg eit par ville hopper. Den gamle mannen og sonen hans temte dei raskt. Heile bygda song og feira og lykkeønska den gamle mannen med den uventa lykka hans. Mannen berre smilte over bønnehjulet og sa: "Eg er takksam, men kven veit korleis det vil ende? Vi får sjå, kan hende."

Ein dag då sonen rei ei av hoppene i galopp, fall ho så stygt at guten brakk foten. Nokre naboar bar han heim, snakka stygt om hoppa og jamra over ulykka. Men den gamle mannen spjelka beinet hans fint, sette seg ved senga til sonen og heldt fram med å snurre på bønnehjulet og mumle lydar. Han nikka høfleg og vant til naboane når dei snakka til han, og tok opp att det han hadde sagt før. "Buddha gjer godt. Eg er takksam for at sonen min lever. Vi får vel sjå korleis det går."

Veka etter dukka det opp nokre offiserar. Dei søkte etter unge vernepliktige til ein grensekrig. Alle gutane i bygda blei straks tatt bort, men ikkje han som låg i senga si med ein spjelka, broten fot.

Naboane kom snart til og lykkeønska den gamle mannen med det veldige hellet hans, og meinte det kom av at han snurra rundt på bønnehjulet så flittig mens han mumla sterke klangar mellom dei noko sprukne leppene sine. Han smilte og sa ingenting.

Ein dag då guten hadde blitt frisk att, gjekk han og faren ut for å sjå dei fine hestane sine der dei beita på slettegraset. Der i det fri tok den ordknappe, gamle faren med eitt til å synge:

"Du kan skyte pilar mot himmelen om du vil det, sonen min, men dei fell ned att på jorda.

Ein hest er eit hesteverd i bry og vanskar.

Dersom du var svært evnerik, son, ville munkane snart finne ut av det og frakte deg heimanfrå og til eit kloster fordi du var oppvakt, men ikkje så oppvakt at du visste å løyne det - og dermed sleppe å ende opp ein stad langt heimanfrå og bli bunden til konfliktane til andre, ved kontorpult, og leve mest til vinning for andre. Så pass godt på.

Vi må vere gode og upartiske så langt råd, og følge Buddha si djupe lære og leve naturleg i harmoni og fred så langt det går.

Så blei den gamle mannen stille att.

Tatt til ein betre stad

Det var skikken i Tibet å sende bod etter ein lama når nokon i familien døydde heime. Lamaen gjennomførte då spesielle ritar som skulle bringe den døyande til betre stadar å vere på hi sida.

Ein dag døydde leiaren for ein nomadefamilie ein stad oppi det forblåste Tibet. Det var langt mellom dei få lamaene som fanst, og nomadefamilien lurte på kva dei skulle gjere då ein fillete mann kom gåande mot dei. Det var ein lama. Familien bad han om å utføre seremoniane for den daude, og lamaen sa ja. Då han kom dit den daude låg, bad familien han om å føre den daude inn i eit rike der det var stor indre glede.

Men lamaen sa: "Eg er berre ein fattig, ulærd mann, men eg vil tru at trua mi på Buddha kan gjere det." Så tok han til å seie fram same ordet, om og om att. Etter messinga daska han liket lett nokre gongar med rosenkransen [1] sin og bad den daude om å dra til einkvan stad bak solnedgangen.

Etter litt tid la alle merke til at liket begynte å miste håret frå krona og nedetter, og at det kom ein behageleg ange i lufta. Og då ein stor kul dukka fram øvst på hovudet til liket, gledde alle seg og takka den reisande lamaen overstrøymande.

Lamaen heldt snart fram på reisa si. Ein dag trefte han ein annan ferdamann, ein med temmeleg lange øyreflippar. Den andre mannen sa: "Det var litt av ei bragd vi gjorde for nomadane, var det ikkje?"

Så lo han og daska lett den hine med rosenkransen sin.

Ord

1. rosenkrans: (her:) mala, snor med til dømes frøkapslar (rudrakshafrø), eller mindre kuler av til dømes sandeltre, eller perler. Malaen blir brukt av yogiar til å telje gjentakingar med.