• Etterord
• Om samlinga

Etterord - Tull frå ende til annan?

Somme kan seie Ullmund er enn gjennomgangsfigur for soger frå mange land. Dei har rett. Gjennomgangsfiguren som sa: "Eg har prøvd å stå fram som filosof, men godt humør bryt fort fram", seier blant anna:

Det eg kan gjere er å underhalde hjartet.
Du ler når djupe ønske og lyster blir vippa av pinnen.

Dette vil også gli forbi.
Alle ting går over;
Det er ikkje prov på det motsette.

Om samlinga

Her er nokre verk som ligg attom fleire av desse gjengivingane:

1. Boka Oriental Humour av Reginald H. Blyth (1898–1964) ligg bak mange av småversa og enkelte historier som er gitt att her. Hovudtilsiget i boka hans er det fjerne Austen.

2. Ullmund, lærar og bokkunnig, er tilpassa ut frå den populære figuren og filuren Hodja Nasreddin / Giufà. I italiensk folklore finn ein fleire Giufà-historier. (Wikipedia, "Giufà"; "Till Eulenspiegel"; "Nasreddin")

Mulla Nasrudin

Under namn som Mulla Nasrudin er "helten" også ein velkjent gjennomgangsfigur i ymse bøker innan sufitradisjonen og vidare derifrå. Forfattaren og storsjeiken Idries Shah (signe han), født i Simla, Himalaya, sette opp The Octagon Press i London, og levde tilbaketrekt i England det meste av livet (1924–96). Shah skreiv og gav ut fleire bøker der historier om Mulla Nasrudin er med, også i det mest kjente verket sitt, The Sufis (s. 63-110). Han gav ut fire eigne bøker om mullaen også. Ein mulla er elles ein muslim som er utdanna og opplært i tradisjonell, religiøs lov og lære, og vonleg offentleg tilsett. "Teologi-utdanna" eller preikar kjem venteleg nært nok når ein vil tilpasse det til heimlege forhold som har vore.

"Vi har dobbel grunn til å sjå på dei store sufiane som våre eigne tullingar", skriv Shah, og meiner "tullingar å sjå til" i auga til einsretta folk som ikkje tenker særleg bra. (Wid 5)

Shah framhevar den pedagogiske rolla til mullaen i sufisoger (soger om og av mystikarar i Islam) som vil ha fram djupe poeng ved hjelp av gjennomgangsfiguren med mange ulike namn. Men iallfall på overflata er Nasrudin-sogene asiatiske vitsar. Det kan vere noko under fleire av dei og noko ekstra ved dei som kan gå djupt inn. (Iste 63, 64)

Vitsar er ofte felleseige i det at historier som liknar kvarandre, dukkar opp på ulike stadar og til ulike tider i Europa og Asia, skriv William Clouston. Vitsar med Nasrudin i hovudrollene har såleis parallellar i Hindu-soger. (Bns 20 etc.)

Det gjeld også denne:

Ferjeturen

Nokre menn segla over Ganges-elva i båt. Ein av dei, ein skriftlærd, skilta med lærdommen sin, og ramsa fram frå bøker han hadde lese.

"Har du lese filosofi i det heile?" spurde han ein av dei hine om bord.

Nei, det hadde ikkje den andre.

Den lærde heldt fram på same viset, mens den andre passasjeren sat tagal. Då bles det med eitt opp til storm mens dei var midt utpå den breie elva. Ferja var i ferd med å søkke då den andre passasjeren vende seg til den lærde og spurde:

"Kan De svømme?"

"Nei", var svaret.

"Filosofi kan eg ikkje, men svømme."

(Avstytta frå Rap, kap. 19) [Lenke]