• Peder og dei tre kjempene
• Kongsdottera på glasberget

Peder og dei tre kjempene

Det var ein gong ein mann og ei kone. Dei hadde to søner. Den eldste heitte Kræsten, og den yngste heitte Peder. Mora tykte han var meir einfaldig enn Kræsten, som likna ho sjølv, mens Peder likna faren i at dei begge var sindige av seg.

Kona fann på at ho laut ned til paven i Roma for å få syndsforlating. Til å begynne med tykte ikkje faren om det, men ho stod på sitt til ho fekk viljen sin. Sønene skulle også bli med, og då dei gjorde seg klare til å reise, sa Peder til faren: "Kan eg få bøssa di? Eg kan får nytte av ho på reisa." Han hadde slik lyst til å lære å skyte.

Kræsten syntest dei hadde nok å slepe på. Men Peder fekk bøssa med likevel.

Det var midtsommars og for varmt til at dei kunne køyre i solsteiken midt på dagen. Men om natta var det heller ikkje godt å køyre, for dei kunne ikkje vegen.

Ein gong då kvelden kom sigande, kom dei til eit vertshus i utkanten av ein stor skog.

"Her får vi heller losjere", sa Kræsten.

"Vi kan ikkje køyre om dagen for varmen, og så vil du at vi skal legge oss inn her for natta," innvende Peder. "Det vil vare lenge før vi kjem til Roma på dette viset."

Kræsten gjorde innvendingar. "Vi kjenner ikkje vegen", sa han.

"Det er då noko lys om nettene, og dessutan har vi månen å køyre i skinet av om vi er forsiktige. Og vegen vidare kan vi få vite her i vertshuset", sa Peder.

Det fekk dei vite, og kort etter kom til ei grøn slette i skogen. Der delte vegen seg, og dei hugsa ikkje kva for ei retning dei skulle velje.

"Kva gjer vi no?" sa Kræsten.

"Vi kan løyse hestane frå vogna så dei kan ete seg mette. Ein av oss lyt halde vakt til midnatt, og den andre til dagrenninga, så vi er trygge for villdyr", sa Peder.

Så vaka Kræsten først, og Peder og mora la seg til å sove under vogna. Kræsten tok bøssa og gjekk omkring med ho. Han fekk auge på ein hjort, og den skaut han. Det var midnatt og fullmånen lyste då han sa til broren: "Peder, no skal du opp. Eg har elles skote ein hjort til mat for oss."

"Godt", sa broren.

Kræsten la seg, og no skulle Peder halde vakt. Han klatra heilt opp i det høgaste treet han kunne finne, og tok bøssa, kuler og krut med seg i alle tilfelle. Frå toppen kunne han sjå like dit skogen slutta. Rett utanfor skogbrynet var det ein haug. På haugen sat tre kjemper rundt eit bål. Dei åt suppe og kjøt. Gaflane var store som møkkagreip. Då den eine kjempa tok eit kjøtstykke på gaffelen og førte det til munnen, skaut Peder og trefte skaftet på gaffelen så både gaffelen og kjøtet flaug i haka på kjempa.

"Kva er dette?" sa kjempa til kjempa ved sida av seg. "Sit du og slår sund gaffelskaftet mitt?"

"Hæ?" sa den andre.

"Vel, sjå her då", sa den første og tok gaffelen ut av haka si.

Begge reiste seg opp og hadde nesten tatt til å slåss då den tredje kjempa talte dei til rette. Så tok dei til å ete att.

Straks Peder hadde ladd bøssa si att, skaut han på den andre kjempa i det same ho førte mat til munnen på den svære gaffelen sin. Han trefte skaftet så det gjekk sund, og kjempa brølte opp i lang tid.

"Slo du meg?" sa kjempa mange gongar til den første som hadde fått seg ein smell. Nei, den andre nekta for det.

No hadde dei tatt til å slåss for alvor om ikkje den tredje kjempa hadde reist seg og skilt dei to. "Kva skal det vere godt for at vi slåss med kvarandre no som det gjeld å halde saman for å få makta over kongen i landet? Det kan bli vanskeleg nok om vi ikkje kan bli forlikte. Sett dykk og la oss ete ferdig. No set eg meg midt mellom dykk, og slutt å krangle."

Men Peder hadde ladd bøssa igjen, og no trefte han gaffelen til den sindige kjempa. Gaffelen flaug i halsen på kjempa, med kjøtet og det heile.

"No kunne eg bli like rasande som de to andre, men la oss heller ete opp. Etterpå skundar vi oss inn i skogen for å finne ut kven som skaut."

Dei fann snart treet som Peder sat i, og ropte opp til han: "No, der har vi deg som skyt så godt. Skund deg å komme ned."

"Berre dersom de lovar å ikkje gjere meg noko vondt", sa han.

Det lovde dei, og så kleiv han ned til dei.

"Vi kunne nok ha grunn til å vere fornærma på deg", sa den eldste kjempa, "men du kan vere til nytte for oss sidan du er så treffsikker. Det ligg eit slott litt utanfor skogen her, og der bur kongen. Vi er uvennar med han, og derfor vil vi røve dottara hans. Men vi kan ikkje komme inn, for der er ein gløgg, svart hund som held vakt, og han kan vi ikkje rå med. Men dersom du kan skyte hunden for oss, så kan vi røve kongsdottera. Vi skal nok lønne deg godt om du treffer."

Ja, Peder gjekk med på det, og følgde med dei. Då dei kom til vollen, sa han, "Korleis kjem eg opp dit?"

"Eg kastar deg opp", sa den eine kjempa, og gjorde det. Peder landa med eit dunk i høgt gras oppå vollen. Den vesle hunden høyrde det og kom ut av hundehuset - då skaut Peder hunden, men det var det ingen som høyrde i slottet.

"Lat opp porten no", sa kjempene nedanfor.

"Eg lyt speide her først", sa Peder. Og det hadde dei ikkje noko imot, berre det ikkje varte for lenge. Peder gjekk ned innanfor vollen. Det var lys i nokre av vindauga. Peder gjekk inn der det var lyst. Det var ein diger sal, og midt i hang ei stor og gild lysekrone. På ein vegg hang eit stort sverd, og ved sida av sverdet hang ei flaske i eit hylster av lêr. På lêrhylsteret stod det skrive: "Den som drikk av flaska, kan svinge sverdet, men berre i ytste nød."

Peder ville ta sverdet, men kunne ikkje rugge det. Så tok ein ein slurk av flaska, og då kunne han rokke det ditt. I det same fekk han lyst til å sjå seg om i det andre rommet, og gjekk vidare. Han kom inn i eit rom der ei herleg kongsdotter låg og sov i ei seng, og på bordet ved sida av ho låg eit gult lommetørkle. Han reiv det i to og beheldt den eine halvdelen. Det stod også eit par gulbroderte tøflar ved senga. Han tok den eine og lét den andre stå. Dernest gjekk han inn i det første rommet att og drakk ein slurk til av flaska. Men han klarte ikkje å rikke sverdet likevel. Då tømte han i seg alt som var i flaska, og då kunne han svinge sverdet så lett som berre det.

Han gjekk ut for å sleppe inn kjempene, men tok med seg sverdet.

"Du er sein", sa den eldste utanfor porten.

"Ja, det kan godt vere", sa Peder. "Eg skulle då speide omkring her, og ei slik bygning har eg ikkje sett før. Men skund dykk inn."

Han opna porten. Så kom den første kjempa. Jamvel om porten var høg, laut kjempa bøye seg for å gå inn. Då hogde Peder hovudet av kjempa, tok både kropp og hovud og kasta dei til sides, for no kom den andre kjempa og skulle inn. Peder gjorde det same med den andre som den første. Den tredje kjempa venta litt utanfor porten, men då Peder ropte på ho og ville ha ho inn, kom ho med hovudet først som dei andre, og fekk det kappa av tvert. Så låg dei tre kjempene med avhogde hovud i ein haug, og Peder gjekk sin veg. Han lukka porten etter seg og skunda seg inn i skogen, for no var det blitt så lyst at dei kunne sjå å køyre. Han gøymde sverdet og tøffelen og lommetørklet mellom bagasjen på vogna, vekte dei to andre, og så reiste dei vidare. No visste han rette vegen, sa han.

I mellomtida vakna slottsforvaltaren. Då han fekk sjå lika til dei tre kjempene, skunda han seg å dekke dei til inntil vidare. Kongen hadde lovt dottera og kongeriket til den som slo i hel kjempene, og no venta forvaltaren at han eller dei som hadde gjort det, ville melde seg. Men det gjekk både ein dag og to utan at nokon meldte seg. Så fann han på å late som det var han som hadde slått i hel kjempene. Då sende kongsdottera bod etter han og spurde om han hadde vore i soverommet hennar den og den natta. Men han sa nei, det hadde han då ikkje.

"Ja, så har du heller ikkje drepe kjempene", sa ho, og gjekk til kongen for fortalde at forvaltaren ikkje var den rette, for han hadde verken tøffelen eller halve lommetørkleet hennar. Så forvaltaren ville ho sleppe å få, sa ho.

Kongen oppdaga også at sverdet var vekk, men ingen kunne fortelje kor det var blitt av det. Då fann kongsdottera på at dei skulle bygge eit vertshus ved landevegen som gjekk til Roma, og over døra sette ho eit skilt der det stod: "Den som vil fortelje frå livet sitt, får overnatte gratis her."

Vertshuset var nettopp bygt ferdig då Peder og reisefellane hans kom heimetter frå Roma. Då dei fekk auge på vertshuset, sa Peder: "Dette store huset var her ikkje sist." Dei såg nøye på huset. "Det er jo eit vertshus. Der kan vi overnatte." sa Peder.

"Det blir for dyrt for oss", sa Kræsten.

"Vertshuset er for alle", sa Peder, og det enda med at dei stogga ved det nye vertshuset. Der fekk dei hjelp av tenarar, og alle var kjekke mot dei, og fekk eit rom dei kunne låse. I matsalen fekk dei alt dei hadde lyst på.

Då dei hadde metta seg, kom kongsdottera til dei og sa, "De har vel lest det som står over porten utanfor?"

"Ja", sa mora, "det har vi, men vi har ikkje noko særleg å fortelje. Vi tok inn her fordi den yngste av sønene mine her stod fast på at vi skulle ta inn."

"Ja ja, veslemor, det gjer ikkje noko. De er velkomne, og eg krev ikkje å vite noko anna enn det som de har opplevd. Kanskje du vil starte?" sa kongsdottera til kona.

Så tok kona til:

"Ja, eg og mannen min har desse to sønene. Eg var vill av meg då eg var ung, og så fann eg på at no som eg tar til å bli gammal, kunne eg reise til Roma og få syndene mine tilgitt mellom pomp og prakt. Mannen min gav meg til sist lov til å dra. På vegen køyrde vi vill i skogen ei natt, og laut overnatte i det fri, men vi kom velberga til Roma, og der fekk eg tale med paven og sjå mykje som De nok også har sett og kjenner betre enn eg. No er vi på heimveg, og meir har eg vel ikkje å fortelje."

"No får eldste sonen din fortelje."

"Vel, eg har budd heime hos foreldra mine så lenge eg har levd, og har ikkje opplevd mykje før denne reisa. Som mor sa, overnatta vi i skogen ein gong, og der skaut eg ein hjort. Så har eg sett paven, men han skaut eg ikkje. Elles har eg ikkje noko å fortelje. La berre Peder få starte."

Så tok Peder til. Der mora og broren bad han teie stilt, sa kongsdottera, "Det er morosamt å høyre", så han fekk fortelje meir. Då han var ferdig spurde ho om han hadde tøffelen, det halve lommetørklet og sverdet. Han henta tinga. Kongsdottera la sin halvdel på bordet og Peder la sin ved sida av, og dei passa heilt fint saman. Tøflane passa også, og då han tok sverdet og svinga det over hovudet som om det var så lett som ei fjør, sa han, "Her er sverdet som eg hogde hovudet av kjempene med."

"Men korleis våga du å drikke av flaska når du las kva som stod skrive på ho?" spurde kongsdottera.

"Det stod at det som var i ho kunne drikkast i største nød", sa Peder, "og eg meinte nøda var stor nok når tre kjemper skulle til å røve kongsdottera."

"Takk for forteljinga", sa kongsdottera. "No får de gå til sengs når de vil."

Både mora og broren hadde mista munn og mæle av det Peder hadde fortalt, og snakka ikkje meir med han den kvelden. Men kongsdottera sende bod etter far sin og bad han komme til vertshuset så snart som råd. Han kom same natta, og neste morgon fekk mora og broren vite dei kunne reise heim som dei ville, men Peder skulle gifte seg med kongsdottera. Det ville han gjerne, og heldt bryllaup med ho. Deretter sende han bod til dei der heime om at dei skulle selje alt dei eigde og komme og bu hos han. Det gjorde dei, og så levde dei godt alle saman.

Forvaltaren blei rulla i ei tønne for at han hadde loge så grovt, mens Peder fekk kongsdottera.

Kongsdottera på glasberget

Det var ein gong ein mann som hadde tre søner. Dei to eldste heitte Nils og Mads, og dei var flinke til alt arbeid på garden, så faren var kry av dei. Det var dei sjølve også.

Men den yngste sonen, Oskeladden, rekna visst ikkje nokon av dei med, for same kva han blei sett til, blei det aldri gjort slik som faren og brørne meinte det skulle vere. Så etter kvart sat han det meste av dagen og kika inn i elden. Derfor håna dei han og kalla Oskeladden Oskepustar.

No høyrde det ein frukthage til garden. Maken såg ein ikkje i mange mils omkrins. Og midt i hagen stod eit stort epletre. Det bar dei penaste og søtaste epla ein kunne smake. Men det var det leie ved det at kvar natt blei det stole av epla; og ingen kunne skjøne kor dei blei av.

Då det blei verre og verre, bestemte faren at dei skulle prøve å passe på epla og fange tjuven.

Den første natta skulle Nils stå vakt ved treet. Det måtte då vere noko for han, som var så flink og dyktig, meinte faren. Jo, sa Nils; hanbrysta seg og let som han var veldig modig. Han tok ein stor stav med seg og gjekk ned i hagen til treet.

Så lenge det var lyst, gjekk det fint. Nils gjekk att og fram med staven sin og var parat til å slå. Men då mørket fall på, blei han redd og såg seg om etter ein stad å gøyme seg. Det einaste han kunne få auge på, var ein liten busk. Den kraup han inn under, og der sat han og kika skremt ut til alle sider.

Då det blei midnatt, og månen skein ned mellom trea i hagen, fekk han brått auge på ei raud topphue som kom til syne over gjerdet. Då gløymde Nils epletre og mot og stav, alt utan dette: at beina hans var til å springe på. Heim til garden gjekk det, og her gøymde han seg i løa. Der bora han seg godt ned i høyet.

Då faren vakna om morgonen, skunda han seg ut i hagen for å sjå korleis det stod til. Mange eple var borte no også, og det same var Nils. Berre staven låg under ein busk.

"Nils, Nils! Nils!" ropte faren. "Kor er du?"

Først langt ut på dagen fann dei Nils inne i løa. Der låg han og sveitta og pusta i høyet.

Den andre broren, Mads, gjorde narr av Nils og sa at det ville vere leitt om nokon fann på å komme og kysse Nils! Sjølv skulle han nok vite å passe betre på når det blei hans tur. Men Oskeladden sat berre ved elden og pirka i oska og sa ingenting.

Då kvelden kom, skulle Nils gå vakt ved epletreet. Han tok staven og gjekk ned i hagen og let som han var veldig modig. Men då mørket fall på, leita han også etter ein stad å gøyme seg, og snart sat han under den same vesle busken og rista som eit ospelauv.

Då det blei midnatt, såg han to raude topphuer som stakk opp over gjerdet. No gjekk det som med Nils. Han let eple vere eple og stav vere stav og sprang heimetter så fort beina kunne bere han. Og han stansa ikkje før han var i løa. Der bora han seg langt ned i høyet.

Om morgonen kom faren ned i hagen og fann at mange eple var vekk. Og Nils og staven var også vekk.

"Nils, Nils! Kor er du?" ropte faren. Ingen svarte. Så tenkte faren at han kunne finne han i løa, og det var rett. Der låg Mads langt nedi høyet og skalv.

Då reiste Oskeladden seg frå plassen sin ved elden og sa at neste natt var det hans tur til å vakte epla.

"Når det er gått så ille med dei to brørne dine", sa faren, "korleis skal det så gå med deg?"

"Lat han berre!" sa dei to eldste brørne, for dei ville ikkje ha at Oskeladden skulle vere meir enn dei.

"Ja vel, då", sa faren, og Oskeladden gjekk ned til epletreet. Men staven fekk han ikkje med. Oskeladden spurde heller ikkje etter han.

Oskeladden gjekk rundt epletreet for å halde seg vaken, såg ut over markene og naut det gode vêret. Han merka ikkje til noko før det var midnatt. Då såg han tre raude topphuer som stakk opp over hagegjerdet. Men det skremde ikkje Oskeladden. Han sprang berre bak treet og gøymde seg. For han ville sjå kven det var og korleis dei ville bere seg åt.

Under dei raude topphuene kom det til syne tre runde hovud, og den eine ropte: "No er Kløne borte, no skal tre små menn ha eple!"

Det var tre små bakketroll som også hadde fått smak på dei herlege epla, og som kvar nat henta så mange som dei kunne bere heim til jordbakken der dei budde. Dei trudde at Oskeladden også hadde sprunge sin veg slik som Nils og Mads kveldane før.

Dei tre små bakketrolla kraup over gjerdet. Det eine av dei måtte leie dei to andre, for dei hadde berre eitt auge saman, og det måtte dei skifte på å bruke.

Trollet som hadde auget, kraup opp i epletreet og gav seg til å kaste ned dei finaste epla til dei to andre. Då han syntest det var nok, kasta han auget ned til dei og sa at no kunne dei samle opp epla.

Men då auget blei kasta, fór Oskeladden fram, greip det og putta det i lomma. Og no byrja dei to små bakketrolla på jorda å klage over at dei ikkje kunne finne auget, og spurde han i treet kor han hadde kasta det.

"Eg kasta det jo rett nedfor meg", svarte han. Men dei kunne likevel ikkje finne auget. Så laut dei leite alle tre, men det hjelpte ikkje. Det var berre eple dei fann, og slike kunne dei ikkje sjå med.

"Korleis kjem vi heim no?" sa det første vesle bakketrollet og sette seg ned mellom alle epla.

"Og korleis får vi epla heim?" spurde det andre vesle bakketrollet og sette seg ved sida av den første og var lei seg.

"Det verste er korleis vi finn bakken vår før sola står opp", sa det tredje vesle bakketrollet og det var nesten gråt i stemma.

No syntest Oskeladden at det var på tide å gi seg til kjenne. Så han ropte frå der han stod bak epletreet:

"Det skal eg seie dykk. Dersom de vil gi meg det eg kan få aller mest bruk for her i verda, og dessutan lover at de for framtida vil halde dykk vekke frå hagen til far, så skal de få att auget dykkar."

"Vi har berre det eine!" sa det første vesle bakketrollet.

"Du kan jo følge med oss heim", sa det andre vesle bakketrollet.

"Ja, det skal du!" sa dei to andre.

"Kor bur de då?" spurde Oskeladden.

Jo, dei budde der borte på enga i den høge bakken som han godt kjente.

"Ja vel då", sa Oskeladden, "la gå!" Og så blei han med dei tre små bakketrolla ut til bakken, som låg og skein i måneskinet.

Med det same dei kom bort til bakken, opna han seg. Inni han såg Oskeladden meir gull og prakt enn han hadde sett maken til nokon stad. Overalt var det sølv og gull, og dei tre små bakketrolla kom slepande med meir. Oskeladden skulle få så mykje han ville ha, om han berre ville gi dei auget attende.

Men Oskeladden brydde seg ikkje om sølv og gull, sa han. "Har de ikkje anna å by på", sa Oskeladden, "så beheld eg auget!"

Og så laut dei tre små bakketrolla vise han det beste dei hadde. Det var hestane sine. Dei hadde ein kvar. Den eine var svart, den andre var kvit, og den tredje var raud. Det høyrde ei drakt til kvar av hestane: ei svart, ei kvit og ei raud. Men hestane ville dei nødig vere utan. I lang tid hadde dei ikkje fått seg til å bruke dei, for hestane var så fint og skarpt skodd at dei kunne springe på klart glas om det skulle vere.

"Det får ikkje hjelpe", sa Oskeladden. "Eg har alltid hatt slik lyst til å ri; men brørne mine har aldri gitt meg lov til det. Det er hestane eg vil ha!"

No blei dei tre små bakketrolla ganske forknytte. Oskeladden fekk reint vondt av dei. Derfor sa han at hestane kunne godt få lov å bli der i bakken hos dei, om han fekk ri dei når han hadde lyst.

Ja, på den måten kunne hestane godt vere hans, sa dei tre små bakketrolla. Dei blei så glade over at dei fekk lov at behalde dei at dei lova han eit sverd i tillegg.

"Takk som byr!" sa Oskeladden, og dermed gav han dei tilbake auget.

Bakketrolla skunda seg no og henta sverdet. Då dei kom slepande med det, viste det seg å vere staven som Nils og Mads hadde gått og gjort seg modige med ved epletreet, men som dei likevel hadde kasta frå seg då det kneip.

"Det var då eit underleg sverd!" sa Oskeladden.

"Ja, det er det", sa dei tre små bakketrolla. "Men eit sverd er det like fullt - når det blir svinga av den rette i rette augeblinken", forklara dei. For det var så skarpt at det kunne kløyve eit hår, og det fanst ikkje noko som helst i heile verda som kunne stå for det sverdet.

"Det høyrest bra ut", sa Oskeladden. Og den rette augeblinken kunne vel komme før eller seinare. Så sa han takk for hestane og takk for sverdet og farvel i hiet, og gjekk attende til hagen som om ikkje noko hadde hendt.

Morgonen etter kom faren for å sjå korleis det var gått Oskeladden. Han tenkte at det nok hadde gått likeins med han som med eldstebrørne. Men nei, Oskeladden stod og glante ved epletreet; og på jorda låg det mange eple. Då faren spurde korfor alle desse epla hadde blitt plukka, svarte Oskeladden at tre små bakketroll hadde vore der, og at dei ville stele epla. Men han hadde fått dei i veg utan eit einaste eple med seg, og han hadde fått dei til at love at dei aldri skulle vise seg der att.

No laut faren rose Oskeladden enten han ville eller ikkje. Og dei to eldre brør såg enno skeivare til han enn før.

På denne tida var det stor sorg i landet. For den einaste dottera til kongen hadde hamna høgt oppe på eit glasberg. Slik hadde det gått til:

Kongsdottera var vedunderleg vakker, mange ville gjerne ha ho til kone. Dermed blei det eit evig renn og køyr av friarar på kongsgarden. Men kongsdottera ville ikkje ha nokon av dei, for ho syntest at den eine verka meir umogeleg enn den andre. Til sist bestemte at ho ville sette seg oppå eit høgt glasberg nær kongsgarden, og at ho berre ville ha ein som kunne ri opp til ho og hente eit gulleple ho sat med i handa. Det var det ingen som kunne, for glasberget var verkeleg høgt, glatt som blankis og bratt som ein stuevegg. No var det også slik at for kvar dag som gjekk, blei glasberget høgare og høgare. Til sist ville det vekse heilt opp i skyene, der det budde eit fælt troll med tre hovud. Derfor hadde kongen fått kunngjort over heile landet og i mange andre kongerike at den som kunne ri opp glasberget og drepe trollet og få kongsdottera heilskinna ned frå der ho hadde vagla seg, han skulle både få ho til kone og halve kongeriket i tillegg. Og alle som ville våge å prøve, skulle møte ved glasberget på ein bestemt dag.

Kunngjeringa hadde Nils og Mads også høyrt, og no fekk dei det travelt med å sette skarpe skor på hestane sine for å komme med på ferda og sjå om dei kunne vinne kongsdottera og halve riket.

Då dagen kom, gjorde dei seg klar til å dra av stad, og faren ville følge med for å sjå korleis sønene hans klarte seg.

"Får eg også komme med?" spurde Oskeladden.

"Nei", sa faren, "kva skal du der, du som er utan hest?"

Og brørne sa: "Bli heller heime ved varmen og pust i oska. Du kan også koke mjølgraut til oss, så vi får mat når vi kjem att."

Dermed rei dei frå garden, og Oskeladden sette grautpotta på elden. Men så snart faren og storebrørne var borte, lét Oskeladden graut vere graut og skunda seg ut og bort i bakken der dei tre småtrolla hadde hi.

"Eg treng den svarte hesten", sa Oskeladden.

"Ja, og den svarte drakta", svarte trolla og sala hesten for han og tok på han drakta òg.

Så rei Oskeladden av stad i bra fart. På vegen rei han forbi faren og brørne; men dei kjente han ikkje.

Etter kvart som alle kom fram til glasberget, blei dei stelt i ein rekke rundt om berget, og på teikn frå kongen rei dei til. Men ikkje ein einaste av dei kunne tvinge hesten sin opp etter glasberget. Dei glei attende så snart dei nådde det; og så låg dei og tumla rundt mellom kvarandre. Det blei kravling og klatring, og mange av dei unge mennene i landet - fornemme og mindre fornemme mellom kvarandre - låg ved foten av glasberget med knekte armar og bein.

Berre Oskeladden i den svarte drakta på den svarte hesten rei eit langt stykke opp glasberget, så kongsdottera fekk auge på han.

"Der kjem han visst!" tenkte kongsdottera. Men i det same glei bakhóven på hesten, så Oskeladden måtte vende om. Han rei vekk i galopp, og ingen rakk å sjå kven som rei så bra. Han skunda seg attende til bakketrolla med hesten og fekk på seg kvardagskleda sine, og så måtte han heim og sjå korleis det stod til med grauten i gryta. Det var ikkje så godt. Han var så svart og svidd at ein kunne lukte det langt vekk.

Då det tok til å bli kveld, kom faren og brørne heim.

"Er grauten ferdig? Vi er svoltne", sa faren.

"Ja, jo", sa Oskeladden og kom med den svidde grauten. Brørne blei sinte. Her hadde dei strevd og slite heile dagen - og dei skjelte og smelte og ropte at Oskeladden dugde ikkje til nokon ting, ikkje ein gong til å lage mjølgraut.

Men no let kongen spørje vidt og breitt om nokon kjente riddaren som hadde ridt så langt oppover glasberget. Men ingen kunne fortelje kven det var. Så sa kongen at alle menn frå heile landet enn ein gong skulle møte ved glasberget og prøve på ny. Kan hende det ville lykkast betre enn første gongen.

No fekk Nils og Mads det travelt med å sette skarpe hestehovar på hestane sine, og då dagen kom, drog dei av stad saman med faren. Oskeladden bad også denne gongen om å få komme med, men fekk same svar som sist. Han blei nøydd å vere heime og koke mjølgraut. Men skikkeleg!

Oskeladden sette gryta over glørne. Men så snart brørne var ute av døra, let han grauten stelle seg sjølv og skunda seg ut i bakken til dei tre små trolla.

"Eg treng den kvite hesten!" sa Oskeladden.

"Ja, og den kvite drakta!" svarte trolla; dei hadde alt saman klart til han. Og så gjekk det over stokk og stein i fullt firsprang. På vegen rei han forbi brør og far; men dei kjente han ikkje.

Ved glasberget gjekk det som førre gongen. Alle saman låg og tumla ved foten av det blanke og glatte berget så snart kongen hadde gitt signalet. Berre ein ryttar nådde opp langs glasberget, og det var Oskeladden i den kvite drakta på den kvite hesten. Han fór oppetter berget så gneistane fauk omkring han.

"Der er det nokon!" tenkte kongsdottera, "og han kjem visst lenger enn den svarte riddaren." Men nett i det same glei hesten til Oskeladden på bakbeina, så han laut snu og ri ned att. I marsjfart rei han attende til dei små bakketrolla og fekk sine eigne klede. Og når faren og brørne kom heim den dagen, sat han ved grautgryta.

Også denne gongen var grauten svidd og ussel, og Oskeladden fekk høyre mange harde skuldingar over det.

Kongen bestemte no at ein skulle kalle dei unge mennene saman til ei tredje og siste prøve. Kanskje var det nokon som nådde opp på glasberget denne gongen og kunne fri kongsdottera. For no hasta det. Kongsdottera var nemlig så nær draken med dei tre hovuda at den giftige prustinga frå nasebora hans hylla ho inn kvar gong han pusta ut.

Nils og Mads fekk det travelt med hestane sine enda ein gong. Då dagen kom, rei dei av stad med faren. At Oskeladden skulle med, ville dei slett ikkje høyre snakk om. Han hadde berre å bli heime og passe mjølgrauten, og dei truga han tilmed med ulykker om han ikkje fekk til grauten denne gongen.

Straks dei var ute av garden, sette Oskeladden gryta over elden, og så let han graut vere graut og skunda seg ut i bakken.

"Eg treng sikkert den raude hesten!" sa Oskeladden.

"Ja, og den raude drakta", svarte trolla, "og her er staven!" Dei hadde alt ferdig til han.

Av stad gjekk det. Oskeladden hadde aldri trudd at ein kunne ri så fort. Faren og brørne rei han fort forbi; dei tok det med ro for å spare hestane sine. Men riddaren i den raude drakta kjente dei ikkje. På eit blunk var han forbi dei.

Ved glasberget blei alle stelt i ei rekke, og då kongen gav signal, rei dei til. Men alle kom ramlande ned med det same, utan ein. Han fór opp etter det skinande glasberget, og det var Oskeladden i den raude drakta på den raude hesten.

"Å, om han kunne nå hit opp!" tenkte kongsdottera då ho såg han. Og rett som det var, så var Oskeladden på toppen. I det same høyrde dei susing og brusing i lufta. Det var draken som spydde eiter og galle frå alle dei tre hovuda.

"Vent no litt", sa Oskeladden, og så svinga han staven. Straks blei staven til det skarpaste sverdet ein kunne tenke seg.

Og så kappa han alle dei tre hovuda av draken med eit einaste hogg.

"Har ein sett - så er du den rette", sa kongsdottera, "du skal ha gulleplet!"

Og så sette Oskeladden kongsdottera opp framfor seg på hesten, og på ein blunk var dei nede hos kongen. Han blei så glad at han omfamna dottera og gløymde mest alt anna.

"Eg fann deg. Sjå no om du kan finne meg!" sa Oskeladden til kongsdottera, og så rei han vekk.

Då gleda hadde roa seg litt og dei skulle til å sjå seg om etter den raude riddaren, var han som søkkt i jorda.

Då brørne og faren kom heim, hadde Oskeladden gitt frå seg hesten og drakta til dei tre små bakketrolla, og no sat han i dei vanlige kleda sine ved elden. Denne gong var grauten brent til oske.

"Er det rart at vi kallar deg Oskepustar!" sa brørne. Dei var så harme at om faren ikkje hadde lagt mellom, hadde dei gjort det nifst for Oskeladden den kvelden.

Samtidig var det mykje styr i kongsgarden. Kongen spurde og spurde, men ingen kunne fortelje han noko om kor den raude riddaren var blitt av.

Då kunngjorde kongen at på ein viss dag skulle alle dei unge mennene som hadde prøvd å ri opp glasberget, møte fram for kongsdottera. Då ville ho prøve å finne bergingsmannen sin mellom dei.

Nils og Mads budde seg til å dra av stad. For ingen hadde høyrt eller sett noko til den raude riddaren, så kanskje kongsdottera like godt valde ein av dei som nokon annan.

"Får eg også bli med?" spurde Oskeladden.

"He, he, he", sa brørne. Han fekk ikkje. Og så rei dei til kongsgarden.

"Det får ikkje hjelpe", sa Oskeladden. Så gav han seg av stad til fots og nådde fram nett då kongsdottera kom ut i slottsgarden for å sjå på dei som stod oppstilt der ute. Alle saman heldt seg ranke i salen og tenkte: ho tar nok ein av oss. Men når kongsdottera spurde om dei hadde gulleplet, kunne ingen av dei svare.

Oskeladden stod rett bakom rekka av ryttarar. Han tok gulleplet opp av lomma og trilla det mellom beina på hestane så det hamna framfor føtene til kongsdottera. Straks bøygde ho seg ned og tok det, og då ho retta seg opp, fekk ho auge på Oskeladden og kjente han med det same att.

"Hallo", sa ho, tok ho han i handa og førte han fram for kongen og sa at her var redningsmannen hennar.

Kongen blei så glad at han heldt bryllaup for dei på flekken. Men brørne var sure og ville ikkje med til bryllaupsgildet.

"De skal kan hende heim og koke graut?" sa Oskeladden. Brørne svarte ikkje.

Heime sette dei seg og stira i elden. Då dei blei svoltne, gav dei seg til å koke mjølgraut. Om ikkje dei har ete seg sjuke av berre å ergre seg, held dei vel på enno.