Djurklou-innleiing

Djurklou var friherre (baron) av gammal svensk lågadel, født på godset Sörby i Närke. Han blei sendt til universitetet i Uppsala, tok kansliexamen i 1854, og same året overtok han Sörby og sat der som vørd godseigar med mange tillitsverv, også ved hoffet. Djurklou agiterte for og fekk senka vasstanden i to svenske innsjøar i åra 1878-87. Det førte med seg at 3 500 hektar blei innvunne og heile 15 000 hektar vassjuk og ufruktbar jord blei lagt under plog.

Friherre Djurklou blir skildra av prosten Johan Wahlfisk som "kvick och skämtsam och med ett outtömligt förråd af intresseväckande historier." Humoristen Djurklou prøvde å skrive folkeleg, skjemtsamt og samstundes realistisk, og tillét seg til tider å legge inn drastiske detaljar og utrykk for å live opp framstillinga. Han stod på høgde med H. C. Andersen, mellom andre, hevdar Sahlgren. Tja-a til det:

• Djurklou profilerte seg som folklorist. Det gjorde ikkje Andersen.
• Begge omforma folkeeventyr. Andersen forma fleire kunsteventyr enn Djurklou.
• Djurklou er mykje friskare og meir ope humoristisk i stilen enn Andersen.

Det finst både likskapar og skilnadar: Det kjem an på kva ein legg vekt på og meiner når det er snakk om "høgder". Gabriel Djurklou skreiv heller ikkje like "besynderleg" som H. C. Andersen; Djurklou nådde nok ikkje den slags kunstnarhøgder. Det kan vel så vere (Gidlunds s. 201-08).

"Sagor och äfventyr"

Djurklou arbeidd ihuga i fleire tiår for å ta vare på svenske folkeminne - det er "ordspråk, ordstäv och ordspråkslika talesätt, gåtor, seder och bruk, övertro, sägner, sagor, folkvisor, folklekar, folkmusik" og meir [GAA 5:vi]. Det var ikkje berre eventyr han gjekk inn for, men dei og segnene han samla inn frå rundt 1854 og fram til rundt 1865, blir skatta i nabolandet. Han blei vel likevel først kjent i Sverige for fleire bøker om folkeliv i landet.

Han gav i starten ut mange samlingar utan å pynte så mykje på sogene og segnene han hadde fått høyre og tatt vare på. Først samla han folkelivstilfang mellom 1854 og 1865, og gav ut frå det i fleire verk. Eventyra og segnene frå samlararbeidet hans var meir referat-nøkterne på den tida. Den svenske språkforskaren Jöran Sahlgren (1884-1971), professor ved Lunds universitet frå 1929 og medstiftar av Kungliga Gustav Adolfs Akademien för svensk folkkultur (GAA), seier det slik: "Sagorna från 1865 stå ej på samma höga konstnärliga nivå som de från 1883, men för folksagoforskaren äro de av ojämförligt større historiskt intresse." [GAA 5:ix]

Djurklou gav dessutan ut "Sagor och äfventyr berättade på svenska landsmål" - det er ei bok med segner, eventyr, gåter og ordspråk på dialekter. Forskjellig tilfang i boka kan kanskje vere tilbakeført til dialektar, men dei er ganske greie å skjøne for ein nordmann, så ein kik inn i den boka av denne varmhjerta og velvillige adelsmannen kan kanskje vere givande. [GAA 6:v].

Iblanda utbroderingar etter kvart som tida gjekk

Somme eventyr utbroderte han som fortalt ovanfor. Han pynta på dei på sitt vis med tida. Sitat: "Texten i Djurklous egenhändiga manuskript har ändrats på många ställen och vid olika tider [GAA 5:vii]". I eitt eventyr som ikkje er med her, endrar han såleis "kvit som nyfallen snø" til "kvit og søt (rar) som ei lita sukkerdue på ei sukkerkake", til dømes (Gidlunds, bd 3, s 205-6).

"Somme liker mora, og andre liker dottera", er eit ordtak. Det kan brukast til å snakke om ulike stilar og ulike preferansar. "Kvar si lyst", er også gammal folkevisdom, og eit slags forsvar for toleranse. Om snurrepiperi forbetrar ei forteljing, er ho kanskje ikkje så god ifrå før heller.

I somme Djurklou-eventyr kjem ein nærare ei tid då fattigdom og svolt dreiv store skarar til å utvandre, især til Amerika. I eventyra er folk enten gode, gavmilde og hjelpsame – eller gjerrige og sjølviske fram til at dei blir overlista eller straffa hardt. Store behov i Sverige skin fram som meir eller mindre dølgde normkrav slik, fortel Booss (xviii).

Norske illustratørar og svenske typar

Djurklou var levande interessert i Werenskiolds teiknekunst og lykkeleg over å få han med som illustratør. Werenskiold trivdest på sett og vis også; han skriv i eit brev til Gerhard Munthe (frå 6/8 1887):

"Det mest morosame vi har hatt, var då folkediktaren, ein medisinar Bondesen var her . . . når han syng og spelar fele til på ein gong, . . . slepper han seg laus så det er (ein) ordentleg klem i framstillinga. Det skulle vere moro å få han til Kristiania [Oslo] ein gong." (Djurklou 1971: 12-13).

Eventyrskjønnaren Moltke Moe (son til Jørgen Moe) skriv elles til Werenskiold:

"[O]m de svenske typer i modsætning til de norske . . . helt svenske typer . . . skulde det ikke være ret at gå ud fra vor østlænding? bare med en smule stærkere kolorit." (Djurklou 1971: 13)

Ein kan elles lese meir om Djurklou i Gidlunds eventyrsamling, tredje bandet, s. 201-8. Sitatet der sukkerdua dukkar opp, er derifrå. Det står også om Djurklou i innleiinga til femte band av GAA-serien (nedanfor), og ein finn eventyr av Djurklou i fleire gamle bøker. Referansar til ei av dei er nedanfor. Desutan finst ei bok på engelsk med omsette Djurklou-eventyr, og ei engelskspråkleg samlebok av Booss. I den står også nokre eventyr som Djurklou samla og eventuelt redigerte på sitt vis.

I den tida Djurklou verka, hadde svenskane mange andre eventyrsamlarar og -forteljarar. Gunnar Hylten-Cavallius gav til dømes ut sine "Svenska folksagor och äfventyr" nesten like tidleg som Asbjørnsen og Moe kom med sine to første samlingar, frå 1841 til og med 1844, til samanlikning.