Snøkvit og Roseraud

Det var ein gong ei fattig kvinne som budde i eit lite hus for seg sjølv. Utanfor huset var det ein liten hage, og det voks det to rosebusker som var så store som tre. Det eine rosetreet hadde raude roser og det andre kvite roser. Ho hadde to små jenter som var som dei to trea. Den eine blei kalla Snøkvit, og den andre Roseraud. Dei var så gode og glade som to barn kan vere.

Snøkvit var rolegare og mildare enn Roseraud, som elska å springe i engene og plukke blomster og fange sommarfuglar. Snøkvit sat nesten støtt heime hos mora og hjelpte ho med husarbeidet, og leste høgt for ho når det ikkje var noko anna som skulle gjerast.

Barna var så glade i kvarandre at dei alltid heldt kvarandre i hendene når dei gjekk ut. Og når Snøkvit sa: "Vi skal aldri skiljast", sa Roseraud: "Ikkje så lenge vi lever", og mora nikka og la til: "Det den eine har, får ho dele med den andre."

Dei sprang ofte aleine omkring i skogen og samla bær, og dyra gjorde dei aldri noko, men kom nær borttil dei, for dei hadde fått tillit til jentene etter kvart. Den vesle haren åt kålblad av hendene deira, rådyret beita ved sida av dei, hjorten hoppa lystig nær ved, og fuglane sat i greinene og song så vakkert som dei berre kunne.

Det hende aldri noko vondt. Når dei av og til var for lenge i skogen og det blei mørkt før dei visste av det, la dei seg i mosen ved sida av kvarandre og sov til det blei morgon. Mora visste det og var ikkje redd for dei.

Ein morgon dei vakna opp etter ei natt i skogen, sat eit vakkert barn i skinande kvite klede ved sida av dei. Barnet smilte til dei og gjekk dernest inn i skogen utan å seie noko. Då dei såg seg rundt, oppdaga dei at dei hadde sove ganske nær ein bratt skrent, og dersom dei hadde gått berre nokre få steg vidare, ville dei ha falle nedetter skrenten. Då dei kom heim, sa mora deira at det måtte ha vore engelen som vaker over gode barn.

Snøkvit og Roseraud heldt hytta til mor så rein og ryddig at det var ein fryd å sjå innom. Om sommaren var det Roseraud som stelte i huset,, og kvar morgon la ho ein krans av friske blomster ved sida av senga til mor si før ho vakna. I kransen var ei rose frå kvart av rosetrea utanfor. Om vinteren var det Snøkvit som stelte i huset. Ho fyrte opp i eldstaden og sette på kjelen med vatn. Kjelen var av messing, men var polert så lys at han skein som gull. Om kvelden, når det var mørkt og snøen fall utanfor, sa mora: "Gå og sett slåa for døra, du, Snøkvit." Så sette dei seg ved peisen og mora tok ei stor bok, sette på seg briller, og las for dei to jentene som sat og spann. Ved sida av dei låg eit lite lam på golvet, og på ei stong bak dei sat ei kvit due med hovudet under vengen.

Ein kveld mens dei sat og koste seg saman slik, høyrde dei det banka på døra. "Skund deg å late opp, Roseraud", sa mora", det er truleg ein vandringsmann som søker ly."

Roseraud gjekk og trekte frå slåa, men det var ingen fattig vandringsmann, men ein bjørn som stakk hovudet inn gjennom døropninga. Roseraud skreik høgt, lammet brekte dua flaksa høgare opp, og Snøkvit gøymde seg bak senga til mor.

"Ver ikkje redde", sa bjørnen, "eg vil dykk ikkje noko vondt. Men eg er halvt ihelfrosen og vil berre varme meg litt hos dykk."

"Stakkars bjørn", sa mora, "kom og legg deg ved elden, men pass på så du ikkje svir pelsen din."

Så kalla ho på Snøkvit og Roseraud, "Kom berre fram. Bjørnen vil ikkje skade nokon. Han vil oss vel."

Så dei fram, og litt etter litt våga lammet og dua seg nærare, dei også, og slutta å vere redd han.

Bjørnen sa, "Barn, ver gilde og børst noko av snøen av pelsen min." Barna tok ein sopelime og børsta han. Så strekte han seg ut ved bålet og knurra tilfreds. Det varte ikkje lenge før dei kom på god fot med den digre, klumsete gjesten sin og begynte å leike med han. Dei trekte han i håret, la føtene på ryggen til han og rulla han rundt, eller slo han med ei hasselgrein. Når han knurra av slikt, lo dei berre. Bamsen fann seg tolmodig i det, men når det blei for ille, ropte han: "La meg leve, barn.

"Snøkvit og Roseraud,
vil de slå daud
den som er glad i dykk?"

Då det blei sengetid, sa mora til bjørnen: "Du kan ligge der ved eldstaden, så blir du ikkje plaga av kaldt og ufyseleg vêr."

Ved daggry lét barna han ut, og då traska han ut i snøen til skogen. Men heretter kom han kvar kveld til same tid, la seg ved eldstaden og lét barna leike med seg så mykje dei ville. Dei blei så vane med han at dei ikkje sette slåa for døra før den svarte vennen deira var kommen.

Då våren kom og trea tok til å bli grøne, sa bjørnen ein morgon til Snøkvit: "No lyt eg vekk, og kan ikkje komme hit heile sommaren."

"Kor skal du då, kjære bamse?" spurde ho.

"Eg må vere i skogen og vakte skattane mine mot dei vonde dvergane", sa han. "Om vinteren, når bakken er frosen, må dei bu nedi jorda og kan ikkje komme opp hit, men no når sola har fått overtaket og smelta is og snø, og så bryt dei opp av jordskorpa for å snoke, snuse og stele. Og det som dei først har fått tak i, det er ikkje så lett å få igjen."

Snøkvit var ganske trist over at han måtte dra. Då bjørnen hufsa seg ut gjennom døra, kom han borti ein krok, og ein bit av pelsen blei riven av. Snøkvit trudde ho såg gullglans under pelsen, men var ikkje helt sikker på det. Og bjørnen sprang sin veg med det same, og blei snart borte mellom trea.

Kort tid etter sende mora barna ut i skogen for å samle kvistar til brensel. Dei kom til eit stort tre som låg felt på bakken, og syntest det var nokon som hoppa att og fram i graset ved sida av treet. Dei gjekk nærare og såg det var ein dverg med gammalt, vise ansikt. Det lange, kvite skjegget hans var fast i ein sprekk i treet, og han hoppa att og fram som ein bunden hund utan å vite korleis han skulle komme seg laus. Han stirde med raude auge på jentene og ropte: "Korfor står de der? Kan de ikkje komme og hjelpe meg?"

"Kva gjer du her, vesle mann?" sa Roseraud.

Eg ville kløyve treet for å få meg litt ved så eg kunne koke litt mat. Vi treng ikkje så mykje som store, grådige menneske", sa dvergen og var uhøfleg. "Eg hadde allereie drive kilen inn og alt gjekk som det skulle, heilt til kilen sprakk og skvatt ut, slik at tresprekken klappa saman igjen. Det gjekk så fort at det vakre kvite skjegget mitt sat fast i sprekken, og no kan eg ikkje få det ut att og komme vekk. Ikkje le av meg!"

"Eg skal springe og hente nokon som kan hjelpe", sa Roseraud.

Dvergen skar i med, "Nei, her er alt to for mange", og kalla dei noko stygt.

"Ver ikkje så utriveleg", sa Snøkvit "Eg skal hjelpe deg." Så tok ho saksa ut av lomma og klipte skjegget tvers over. Dvergen greip straks ein sekk som var fylt med gull og som låg ved trerøtene. "Det er fælt folk som snittar av meg skjegg", knurra han. "Slikt liker eg ikkje." Så tok han sekken på ryggen og gjekk utan så mykje som å sjå på eller takke jentene som hadde hjelpt han ut av knipa.

Ei tid etter gjekk Snøkvit og Roseraud ned til bekken for å fiske. Då dei kom nær han, såg dei noko som likna ei diger grashoppe som hoppa av garde mot bekken. Dei skunda seg etter, og det var same dvergen.

"Kor skal du hen?" spurde Roseraud, "du vil vel ikkje falle ut i vatnet?"

"Nei, slik ein tosk er eg ikkje", ropte han. "Kan du ikkje sjå at denne hersens fisken held på å dra meg uti?" Den vesle fyren hadde sete og fiska med stong, men så hadde vinden snodd skjegget hans saman med fiskesnøret, og no hadde ein stor fisk bite på kroken og dvergen var ikkje sterk nok til å hale han i land. Fisken var sterkast og drog dvergen med seg. Det hjelpte ikkje mykje at han greip etter siv og strå å halde seg fast i; han måtte følge fisken, og no var det rett før han blei dratt ned i vatnet.

Jentene kom akkurat i tide. Dei heldt han fast og prøvde å få snøret ut av skjegget hans, men skjegg og snøre var for samanfloka. Dei såg inga anna råd enn å bruke saksa att. Dermed blei skjegget enda litt kortare.

"Er det slik ein skal te seg?" skreik dvergen rasande. "Skamklippe meg så eg knapt kan vise meg for andre? Var det ikkje nok å klippe av meg tippen siste gongen?" Han forbanna dei enda meir enn første gongen, og så greip han ein sekk perler som låg i sivet, og forsvann bak ein stein utan å seie eit ord meir.

Kort etter sende mora dei to jentene til byen å kjøpe nåler, garn og band. Vegen gjekk over ei hei der det her og der låg svære steinblokker. Brått såg dei ein stor fugl sveve i lufta over dei, stadig lågare og lågare. Til slutt flaug han ned bak ein av steinane like ved. Kort etter kom eit høgt klagerop, og då dei sprang bort dit ropet kom ifrå, såg dei at ørna hadde slått klørne i ein gammal kjenning av dei, dvergen, og skulle til å fly bort med han. Barna forbarma seg over han og heldt han så hardt at ørna omsider laut gi slepp.

Då han hadde komme seg av første skrekken, ropte han rasande: "Kunne de ikkje tatt i meg litt meir varsamt? De hala i den brune kappa mi så ho har blitt riven og fått hol. Klumsete skapningar!" Så tok han opp ein sekk med edelsteinar og drog han ned i hòlet sitt under steinblokka.

Jentene var allereie vane med at dvergen var skammeleg takklaus, og gjekk rolege vidare og handla i landsbyen som dei skulle. På heimvegen over heia kom dei overraskande på dvergen. Han hadde rista alle edelsteinane sine ut av sekken og ned på bakken, for han trudde ikkje at nokon kom der så seint. Kveldssola skein på praktfulle steinar, og dei lyste og skein i alle fargar. Barna stoppa for å sjå på dei.

"Kva står de der og stirer på?" skreik dvergen, og fjeset hans var knallraudt av sinne mens han skreik stygge ord til jentene. Då høyrde dei ei høg buring, og ein svart bjørn kom travande ut av skogen. Skremd sprang dvergen opp, men han hadde ikkje tid til å sleppe unna ned i hòla si. Bjørnen var kommen for nær. "Å, spar livet mitt", skreik han redd. "så skal eg gi deg alle skattane mine. Sjå dei vakre edelsteinane som ligg der. La meg leve. Kva skal du med ein mager, liten fyr som meg? Du ville knapt nok merke meg mellom tennene. Ta heller dei to jentene der, dei er fine munnfullar for deg, feite som unge vaktlar - et heller dei og ha nåde med meg."

Bjørnen tok ikkje omsyn til det han sa, men gav den vonde skapningen eitt slag med labben så han datt i bakken så daud som ei sild.

Jentene hadde sprunge sin veg, men bjørnen ropte etter dei: "Snøkvit og Roseraud. Ver ikkje redde. Vent, så blir eg med dykk."

Dei kjente bjørnen sin på stemma og stoppa, men då bjørnen kom mot dei, fall med eitt bjørneskinnfellen av han, og der stod ein vakker ung mann i gullkappe.

"Eg er kongsson", sa han, "og den vonde dvergen hadde stole skattane mine og gjort meg til bjørn så eg måtte springe rundt i skogen som eit villdyr til han døydde og eg dermed blei fridd frå trolldommen. No har han fått si vel fortente straff."

Snøkvit gifta seg med kongssonen og Roseraud med broren hans, og den store skatten som dvergen hadde gøymt i hòla si, delte dei med kvarandre. Den gamle mora budde glad og fornøgd i slottet med barna sine i mange år. Dei to rosebuskane tok ho tok med seg dit. Dei stod utanfor vindauget hennar, og kvart år bar dei vakre kvite og raude roser.