Litt om og men

Plantemedisin er ikkje berre ein blomsterkvast.

Mellom "farleg, farleg" og trygt og godt

Å prøve sjølv kan vere farleg. Men det kan også ende kjekt.

Ein skal vite kva ein gjer, stort sett. Viss ikkje får ein vere varsam, og heller alliert med gjengs kunnskap.

Haust nytte frå forskinga til andre. Når ein sankar inn kunnskapar om urter og plantar ut frå forskinga til mange, mange fagfolk rundt om på planeten - for å hauste praktisk nytte av det, kjøper ein kan hende ei god urtebok eller tre og nøyer seg med det, eller ein går vidare. Det er fritt val, og det ligg enten formell eller uformell utdanning i det.
Prøv ut og sjå sjølv — Mykje urtekunne kviler på tradisjonar, som kviler på at nokon har fått for seg at ditt og datt verkar mot slikt og somt - med rette eller urette. Somt har funne vegen til godtatt medisin, og somt ikkje, og somt blir det dessutan åtvara mot. — Men ein kan somtid prøve ut for seg sjølv og sjå etter kva for endringar som innfinn seg. Gjer tviling til bra tviling: Når ein gjer det fagmessig, er det forsking, og kan gi ein god veg, men han blir kanskje plagsamt dyr for dei som punga ut for forskinga, og kan ha uføresette og ukjente riskar i seg i tillegg.
Soppsankarar, til dømes, kan døy av soppar dei ikkje kjenner, men vil prøve. Det er ein kunst med det, og det går ikkje alltid bra for den som ikkje får med seg det som er offentleg godtatt lærdom. Det er jamt klokt å sjekke slikt først, sidan det kan bli trist for dei som vil prøve seg fram korttenkt og uklokt.
Så somme plantar er giftige, andre plantar har delar som er giftige, andre kan handterast og doserast heilt nøyaktig så dei gagnar enda om dei er giftige, som revebjølle. Sidan plantar gir mat og medisin til folk, er slik kunnskap verdsett - kva som kan etast, kva ein lyt sjekke godt, kva som kan brukast om det blir handsama spesielt, og så bortetter. Livet er kort; ein kan vanskeleg rekke å gjere all utprøvinga sjølv - og dessutan er det langt fleire plantar som er uutforska enn utforska i dag.

Mange kombinerer frå tilnærmingane ovanfor. Plantemedisin kan altså invitere til fleire slags tilnærmingar, og slett ikkje alle er like forsvarlege. To hovudstrategiar for den enkelte er rissa opp kort ovanfor.

Ein utprøvar skal vite det kan ta slektledd (generasjonar) å vinne lærdom nok til å forholde seg klokt til plantar og urter og medisinar like eins. Det heng mellom anna slik saman:

Somme biverknadar dukkar fram i arvestoffet etter kvart, som det gjorde for det fostermisdannande thalidomide. Middelet var dobbelblind-testa (strengt testa) for korttidsverknadar, men ikkje for langtidsverknadar på arvestoffet.
Somme biverknadar kjem fram i samvirke (synergi) med anna – andre plantar, medisinar.
Somme verknadar heng saman med korleis middela blir prosesserte – dyrkingsmåte, tillaging, oppbevaring kan vere nemnde. Til dømes blir potetknollar som får godt med sollys på seg, grøne og så giftige at bitte små barn godt kan bli uvel av dei.

Innsanka erfaringar over mange hundre år kan vere tiltrengt for å vite kva for mat, plantar og urter som er godt og trygt å innta, i kva for mengder, og korleis det må lagast i stand, og når på året. Dyrkingsforholda spelar også inn med plantevernmiddel og forringande måtar å dyrke jorda på.

Eit døme: Blåskjel blir dyrka i norske fjordar sørpå og vestpå. Men blåskjel kan vere spesielt giftig mellom april og august især, og dessutan resten av året. Giftige blåskjel kan føre til minnetap, lammingar og daude. Streng kontroll må til. [1]

Anna må også med: Mykje kjem an på kor forgifta fjordvatnet eller jordsmonnet eller lufta kan vere. Heile 34 norske fjordar var forgifta i 2007; ein blir rådd ifrå å ete fisk, skaldyr eller fiskemat frå forgifta miljø. Giftene som er mest framme er kvikksølv, PCB, kadmium og bly. Slikt sjøvatn finn ein frå Oslo i søraust til Hammerfest i nord. [◦NRK, 8 juli 2007]

❋ Tvil kan berge liv, i sær med kunnige oppfølgingar.

Alliert med oppsamla kunnskap

Kva for plantar kan hjelpe mot (og for) kva? Det finst mange bøker i handelen om desse tinga. Og nedanfor står ei liste over litt av kvart. Lista er ikkje komplett, verken på den eine eller andre måten. Ved botnen av sida står det opplista plantebøker og urtebøker. Heller ikkje den er komplett og oppdatert no lenger.

Ingen data på denne sida får fortrenge og erstatte sunn medisinsk sjekking og behandling. Dei som treng medisinsk undersøking og oppfølging, treng å oppsøke kvalifiserte behandlarar.

Somme finn seg tent med urter av ulike slag, brukt på ulike måtar, mot litt av kvart forskjellig. Mykje kjem nok an på kva for plager det er og kor langt dei vel har komme. Noko kjem også an på kva for urter ein går inn for, kvaliteten deira, og noko kjem an på lagringa, tillagingsmåtane, doseringane, og så vidare.

Det er mykje å ta omsyn til. På neste side står plantebaserte middel. Der står somt som kan vere med og forklare utvalet på denne her sida. Det ligg ingen tilrådingar i lista, ho skal ikkje oppfattast som meir enn ei pedagogisk syning; og ho har bakgrunn i plantetradisjon og mange nyare medisinske funn. Ein veit faktisk ikkje så mykje om korleis mange plantar verkar. Det er eit felt med mykje upløgd mark, det.

❋ Ein skal ikkje svartmale stoda. Nokre urter og plantar har vi i oss kvar dag, til middag og elles.

Ein får reservere seg behageleg

Vi kan tenke at eit enkelt naturmiddel har god verknad mot gitte plager, slik urterbøker i fleng kjem med. Somme plager går saman med stemningar, somå vere nedtrykt. I så fall er kanskje ikkje depresjon det som er den løynde hovudplaga ein strir med, men eit av symptoma på eitkvart som ligg under.

Det er godt å vite forskjell på ganske overflatiske plager (delane av symptombiletet ein kan merke og fatte) og djupare feilverksemder involvert i ånd og organisme om det finst nokre slike. Når legar kryss-sjekkar symptom for å danne seg eit symptombilete og finne nærare ut av kva for sjukdommar som vel kan vere involverte, set dei saman puslespelbitar og kjem fram til namn på sjukdommar ut frå symtoma og prøver å finne samanhengar om det ikkje er berre symptombehandling akkurat den den dagen.

Slik er det ofte. Moderne legebøker har plansjar med løyper som hjelper vanleg folk å gjennomføre liknande sjekkingar. [jf Fam]

BAKGRUNN: Ein får skilje mellom slikt ein merkar og slikt ein ikkje merkar. Det er det eine. Det andre er at slikt ein ikkje merka så godt i starten, kan ein merke etter kvart - først bli uklart medviten om, kan hende. Dette kan skje om ein blir betre avstemt til å kjenne etter på visse måtar, plan eller felt,, og/eller fordi somt kan kalke på seg (ha akkumulative følger, slik som når ein finn stadig nye biverknadar av legemiddel). Symptom som ein kan merke uklart, ullent, ikkje tilrekkeleg klart, er det mogeleg å fatte når ein blir fortalt om dei.

PÅVERKNADAR, INTERAKSJONAR: Dersom middelet eller midla når fram (inn) til plagene og "skubbar dei vekk" meir eller mindre, heilt eller delvis, for kortare eller lenger tid eller varig, er det gagn i det middelet, seier ein truleg. Her kjem faktisk mange reservasjonar til:

RESERVASJONAR FØLGER MED: Gå alltid til kunnig lege for å få diagnose med meir. Det får kallast tryggast. Kast heller ikkje gagnleg, legeordinert, tiltrengt medisin etter lindring og/eller tilfrisking av komplementære "greier", fordi verknadar kan vise seg å vere kortvarige og ta slutt – kva då? Pass på så du ikkje forkludrar verknadar av legeordinerte middel ved å kombinere dei med anna hjelp til tap for deg - ved såkalla interferens mellom middel og vidare.

Det viser seg ein får kunne kunne svært mykje for å drive sjølvhjelp forsvarleg. Enkelt sagt: Du treng å vite kva legen kan og enda meir: Ein treng ofte søke informasjonar som legar har, og informasjonar om komplementær medisin som mange av dei (enno) ikkje har. Det er det eine. Det andre er at det kan bli risikofylt å prøve og sjå sjølv. Det er altså ansvarleg å oppsøke fagkunnige for å få diagnose og velmeinte råd og opplegg, og eventuelt "second opinions".

❋ Plager får ein behandle forsvarleg. Ulike middel kan ha samverknadar, somme til gagn, andre lite, og andre ikkje. Somme samverknadar kan gi auka plagar og vere farlege. Det er ein god grunn til å køyre naturmedisin i samgang med lege, om han eller ho ikkje også er naturmedisinar. Slike finst, men er sjeldne her på berget.

Om utilstrekkeleg betring

Mogelege vinstar og farar ved urtemedisin får ein tenke gjennom som ein klarer det. Ein skal ha god førehandsinformasjon om alternative middel og behandlingar, og om samanhengar. Sjå berre om midla faktisk hjelper, og lèt til å ta vekk mange symptom ein vel kan vere merksam på. Kva då? Det er ein fare om verknadane er for veike så gamle plager kjem att. Då gjeld det å finne ein balanse i samråd med fagkunnig folk. Det er ein annan fare om ein kjenner seg heilt frisk att, kastar dyr reseptmedisin - og så kjem gamle plager att. Då gjeld det å bevare liv og helse som best ein kan.

Ein skal absolutt ikkje vere svermerisk: alternative og komplementære middel gir kanskje ikkje varig betring eller varig tilfrisking, og kan hende berre midlertidig tilfrisking. Ein lyt ta høgde for det.

Sett så at plager ein søker hjelp mot, er overflatesymptom på ein underliggande, streng sjukdom, Dempar og fjernar ein overflatesymptom ved ulike middel - både legemiddel og alternative -, er det iallfall ein teoretisk risiko for at ein mister delar av eit symptomspektrum som kan hjelpe ein lege eller sjølvhjelpar å ringe inn den eigentlege sjukdommen. Eit døme:

Godt syn er bra å ha
Nokon fekk eit stig på auget, gjekk til legen som sa, "Dette skal vi fort kurere." Ho skreiv ut eit legemiddel som er vanleg ved augebetennelsar. Så viste det seg etter eit halvt års bruk at det ikkje hjalp, at stiget hadde blitt verre, og auget betent.
Han med stiget og mange bøker til hjelp klarte heller ikkje å finne urtedropar og anna alternativt med gagn i. Heller ikkje ganske lang tids akupunkturbehandling førte til endringar i stoda. Men nye og sterkare augedropar og -salvar fjerna mykje av betennelsane og stiget på auget. Men så viste det seg at ein av desse medisinane hadde biverknadar som svekka synet på begge auga. Han måtte slutte med augedropane og salvane som hadde halde i sjakk betennelsane, for elles blei han blind! sa augelegen dramatisk. Han med stig på auget måtte også gjennom to augeoperasjonar før ei god diagnose vann fram etter fem år. Då hadde han i nokre år hatt legemiddel som hadde gjort synet mykje dårlegare, og dessutan medisinar som førte til eksem, mykje eksem.
Dei første plagene var altså symptom, medisinane han fekk mot symptoma var overfladisk gode, men med skadelege biverknadar. Somme biverknadar veks til etter kvart.

Det er altså ikkje heilt enkelt å diagnostisere, verken for legar eller folk utan legeutdanning. Symptombehandling og -demping kan føre til at ein god diagnose ikkje kjem før etter store plager og mykje vondt, om i det heile. Djup sjukdom og skade kan gå ubehandla, gå seg til, og bli farlege, også til å døy av – mange kreftsjuke erfarer slikt, til dømes. Så det enkle rådet om å komme seg til lege og få skikkeleg diagnose og gjerne ei second opinion (annan vurdering), og hjelp snarast råd, er ikkje tatt ut av lufta.

Sjølv om ein følger slike tilforlateleg, generelle råd, kan mykje gå gale likevel.

For å minske riskane for feilmedisinering - som er ganske vanleg - , vil legar gjerne la vere å skrive ut så mykje medisin fordi det kan vere betre enn å skrive ut større mengder på litt laust grunnlag, med tanke på mogelege riskar og kostnadane. Å vere restriktiv slik høyrer ofte inn under skikkeleg handsaming.

❋ Somme plager har djupare sider, som fagkunnige har lov å røkte etter i.

Ein får finne hjelp mot plagene sine sjølv også

Nokon kvar får mang ein gong prøve å hjelpe seg sjølv med alternative remediar attåt legemiddel. Det finst mykje i den komplementære leia, som det heiter, og ein får finne ut kva for plantedelar som kan nyttast, og i kva mengder, kor lenge, og kva for eventuelle farar det er med somme av urtene - nokre er giftige i større konsentrasjonar, nokre blir giftige om ein tar dei over (for) lang tid, og somme verkar saman med andre og gir utilsikta følger (interaksjonar med anna, både matvarer og legemiddel). Slikt skal ein finne ut av, føre var. Internett kan gagne dei som finn fram der. Litteratur like eins.

Døme: To og fire slags kanel. Det er skil på skit og kanel, er eit dansk ordtak. Det er også forskjell på kanel og kanel. Av fire sortar kanel som finst, blir tre av dei kalla kassiakanel med eit samnamn. Og dessutan finst ekte kanel, ceylonkanel, som kan vere den beste å bruke dagleg.

Kassiakanel, kinesisk sort (Cinnamomum cassia) (Kinesisk kanel) er den vanlegaste sorten.
Kassiakanel, indonesisk sort (Cinnamomum burmannii, Korintje, Padang-kassia, eller indonesisk kanel)
Kassiakanel, vietnamesisk sort (Cinnamomum loureiroi (Saigon-kanel, vietnamesisk kassia, eller vietnamesisk kanel)
Ekte kanel (Cinnamomum verum, Sri Lankisk kanel eller ceylonkanel) er god.

Kassiakanel (kinesisk kanel, eventuelt blanda med indonesisk, f.eks.) er mørkare, beiskare og billigare enn ekte kanel, og dessverre den vanlegaste i butikkane her i landet. Faren med kassiakanel at han inneheld ganske mykje av aromastoffet kumarin, som er eit potensielt skadeleg stoff om ein får i seg mykje over lang tid: Kumarin kan då gi leverskadar. (Wikipedia, "Coumarin")

Dagleg inntak av kumarin bør vere under 0,1 milligram pr kg kroppsvekt, er EU si stipulering, og Mattilsynet "er med på notane" - har sagt kor mykje "kanel" ein bør ete for dagen, men utan å skilje mellom dei to sortane kanel. Talet blir for lågt for ekte kanel. Men for kassiakanel er det venteleg i orden: Godtatt dagleg inntak er her 1,4 gram, som vel er ca. ei halv teskei kassiakanel. Ei teskje kassiakanel inneheld mellom ca. 6 og 12 milligram kumarin, og den mengda kan bli over tilrådd dagleg inntak for små kroppar.

Mattilsynet har følgt opp regelverket frå EU.

For den som bruker ein del kanel, vil det vere betre å bruke ceylonkanel som er mildare på smak og inneheld så godt som ikkje kumarin. "The German Federal Institute for Risk Assessment (BFR) . . . only cautions against high daily intake of foods containing coumarin. Its report specifically states that Ceylon cinnamon (Cinnamomum verum) contains "hardly any" coumarin." (Wikipedia, "Coumarin")

Så det er faktisk skil på kanel og kanel. Ceylonkanel kan ein få kjøpt i helsekosthandel, innlandsk eller utanlandsk nettbutikk, så det går fint å skaffe det for den som har tilgang til Internett.

Løysinga: å bytte ut kassiakanel med mildare, rundare, ekte kanel, ceylonkanel. Ein treng ikkje gi opp kanel, berre vere klok og velje det beste slaget. [◦Meir]

For den som går inn for å kunne somt sjølv: Mange bøker finst. Ein får gå inn for å god viten først og fremst:

Allround kunnskap skulle ein ha - med gjengs medisinsk kunnskap for folk flest. Familielegen band 1 og 2 (på nettet) var fin for ein generasjon sidan. Det finst gode og nyare familielege-bøker på engelsk. Dessutan finst bøker for barn og barnesjukdommar, og bøker om spesifikke sjukdommar og plager.
Matvarestoda - kva forskarar har funne fram til at ganske vanlege matvarer, urter og krydder inneheld, somt attåt. Døme kan vere Nutrition Almanac, matvaretabellar.
Plante- og urtekunne - kva ulike plantar verkar for og mot, om nokon har funne fram til det. Her er David Hoffman si urtebok kjekk å gripe til, eller Andrew Chevalliers, og andre. Det er mange om og men, og ei mengde bøker på feltet.

❋ Nokre urter er svært giftige, andre litt giftige, og dei i den siste gruppa blir somtid brukt i mykje korte kurar, følgde av eit par vekers opphald. Eller inntaket er nødt til å begrensast.

Dermed:

I bøker av fagfolk finst gjerne mange fine tips. La flinke fagfolk ta hand om alvorlege sjukdommar. Om nokon ikkje hjelper eller hjelper godt nok, er det gildt om ein finn hjelp hos andre. Bøker med alternative kurar gir til dømes mange plantereseptar og forklaringar som kan gi hjelp og supplement til legebehandlinga. Ein gjer venteleg vel i å la vere å eksperimentere. Heller sjekke kva for fagkunnskap som ligg føre så ein risikerer minst råd.
Somt er individuelt. Oversikta her er verken uttømmande eller forpliktande. Ein viktig grunn er at den enkelte kan reagere individuelt og også individuelt allergisk på mangt. Og så er det også det at somme plantar kan verke forgiftande dersom dei blir brukt i store mengder eller over lengre tid. – Uvel? Bortsett frå når ein kjenner seg uvel berre i mindre grad, bør ein alltid oppsøke lege eller anna fagpersonell. Om ein kjenner seg mykje uvel etter inntak av plantar, skal ein til lege. Og ein skal støtt koordinere bruken av urter med legen i fall ein allereie blir behandla for ein sjukdom, i og med at somme urter kan vere farlege om dei blir nytta som legemiddel. [sjå McHoy og Westland, s. 4].
Den rette varsemda. Ved urtebasert sjølvbehandling mot sjukdom og lette lidingar (som vondt i halsen, hoste, hovudverk) – som mange plantepreparat er funne lindrande mot eller kan førebygge eller vere styrkande middel mot og rundt – må ein vere varsam. I fall symptoma held seg trass i sjølvhjelpa eller om tilstanden blir akutt – med t.d. høg feber eller alvorlege smerter, gjer ein venteleg klokt i å søke hjelp frå fagansvarleg [Sjå Thomson, s 17].
Interferens kan hende. Naturmedisinsk sjølvhjelp kan bli ei kjapt eller seint veksande plage dersom det "kolliderer med" (interferer med) korrekt medisinsk diagnose og behandling. Bruk av alternative middel må ikkje føre til svekka medisinsk diagnose og dårlegare medisinsk handsaming. Bruker ein alternative middel og går til lege for sjekking og behandling, får ein opplyse om kva ein nyttar - som trygging. Det er best.
Samgangar fortener omtanke. Synergieffektar (samverknadar): Somme plantar går godt saman, mens andre kanskje ikkje går fullgodt i spann med kvarandre eller medisin. Når dette er sagt, høyrer det vel også med å nemne at utvalet her høyrer med blant dei jamt tryggaste, generelt sett. Det vil seie at dei fleste er ikkje farlege. Men ein skal altså kunne nok sjølv, nok til å ha det trygt med det ein held på med. Det er eigenansvaret.

Ved sjølvbehandling ved sjukdom får ein vere viss på at ein ikkje gjer noko gale. Stort sett skal eigenomsorg vere eigna for mildare plager, og slik eigenomsorg og sjølvhjelp er fagna av legane. Då kan ein prøve seg fram mellom ulike utbod og middel, tilmed. Det er tilsvarande for alternativ behandling. Og kva ein vil gjere om offentleg behandling ikkje har hjelpt, men snarare gjort ting verre, kan vere opp til kvar enkelt. Dei fleste forstår det dit at det kanskje er vinning og lite og ingenting å tape på å lage seg eigne middel - blomstermiddel, til dømes.

❋ Ein får blant alla finne fram til dei kjente verknadane og vanlege bruksmåtane av urter, som det høver. Det finst gode kjelder å ause av for den som vil. Her i landet har botanikaren ◦Rolv Hjelmstad i Oppdal lagt ned eit kjempearbeid for å legge fram skikkeleg og grundig informasjon, og selje visse urter. [◦Meir]

Oversikt

Forsøk å vere ansvarleg for probat handsaming. Finn helst ut av kvar enkelt urt her og andre stadar, sidan somme er kontraindikerte ved visse sjukdommar, og tilstandar som graviditet - og mange kan verke uheldig inn på medisinsk behandling.

Hugs: Dei med sterk verknad kan verke inn på medisinar ein skulle ha, og dei med ganske veik verknad hjelper kanskje ikkje før etter lang tid. Ha dermed i mente nokre store reservasjonar til å begynne med, før "Eg får prøve klokt og sjå korleis det går, om eg finn ut av det.". Legg helst til for kvart urteprodukt noko slikt som:

Kanskje, kanskje ikkje for meg. Meir eller mindre for meg. Tradisjonel bruk og medisinsk stadfesta blandar seg, kan gi vink, men som regel ikkje fullstendige, og kanskje misvisande. Doseringsråd er neppe heilt nøyaktige, og ulike kroppar handterer ulike stoff ulikt. Det siste er viktig, sidan doseringsfastsettingar jamt over kviler på gjennomsnittsvurderingar. Barn lyt ofte ha mindre, men det gjeld eldre også. Og dei indre meltings- og utskillingsorgana er svært ulike vaksne imellom også. Det gjeld kor store dei er, og kva dei presterer. Gordon Allport har vist slikt framifrå i Pattern and Growth in Personality. (1961:4-7). Med andre ord, passe dosar er det eit gode å finne fram til, sidan gjennomsnittsdosen neppe gjeld alle.

Her er nokre døme, korso er:

1. For (styrkande)

Blodstillande ∾ Kjerringrokk, ryllik

Blodtrykkstabiliserande ∾ Hagtorn, solblom, sitronmelisse

Galledrivande ∾ Gulsøte, tusengylden, malurt, salvie

Hjartestyrkande ∾ Hagtorn, kvitløk, sitronmelisse, solblom, ingefær, kajenne (Capsicum), kanskje fiskeolje (rein)

Hugs, minne (hukommelse) ∾ Blåbær, ginseng, russisk rot, eggegule (har lecitin)

Overskott ∾ Schizandra (Chisandra), Garcinia cambogia

Roande ∾ Lavendel, humle, anis, vendelrot, sitronmelisse, lind

Styrkemiddel ∾ Hagtorn, lind, nype, gulsøte (Gentiana lutea), salvie, augetrøyst

Sveitte-, vass-, urindrivande ∾ Eine, bjørkesevje og bjørkebladskot, kjerringrokk, gullris, svarthyll, lind, løvetann

Urinvegane ∾ Amerikansk dvergpalme, kveke, tranebær

2. Mot (Eit bra utval plager og middel)

Abortar (antiabortiv:) ∾ Krossved

Akne ∾ Lavendel, eukalyptusdropar

Aldersproblem ∾ Ginseng, kvitløk, rosmarin, vendelrot, tempeltre (ginkgo biloba)

Aldring ∾ Kveitekimolje, rosenrot (Rhodiola rosea), vitamin E, kvitløk, paprika, graskarkjerner, aloe vera

Allergi ∾ Peparmynte, Scutellaria laterifolia (skullcap)

Anemi ∾ Løvetann

Appetittmangel ∾ Tusengylden, malurt, gulsøte, eine, humle, ryllik, timian

Artritt ∾ Ingefærrot, raud pepar (capsicum), vassarv

Arteriosklerose ∾ tempeltre (ginkgo biloba), kajenne, kvitløk

Astma ∾ Tempeltre, svarthyll, rundsoldogg, smalkjempe, løk, lakrisrot, schizandra

Auga; såre, slitne, m.m. ∾ Augetrøyst, kamilleblom, blåbær, fennikel, kjempe, eik, hylleblomstkompress, ringblom, trollhassel-augebad

Bekymring, sut ∾ Rosenrot

Betennelse ∾ Lakrisrot

Betennelse i munn og svelg ∾ TIL TANNLEGE - Solblom, blåbær, salvie, lin, timian, kjempe, tepperot

Betennelse i slimhinner ∾ Lin, kamilleblom

Blodfeitt (kolesterol m.m.) ∾ Havrekli (for betre verdiar), kelp, eplepektin

"Blodfriskande" vår- og haustkurar ∾ Løvetann, nesle, bjørk, svarthyll, gullris, trollhegg

Blodtrykk, høgt ∾ Lavendelolje, muskatsalvie-esssens, kvitløk, hagtorn, misteltein, olivenblad, rauwolfia

Blodtrykk, lågt ∾ Ginseng, rosmarin

Blærelidingar ∾ Dvergpalmefrukter, tranebær, løvetann, løpstikke

Blære, urinvegvanskar ∾ Dvergpalmefrukter, kjerringrokk, gullris, mjølbær, nype, kjempe, eine, bjørk (spede blad), bjørnebær

Blåmerke og støytar ∾ Ringblom, solblom, virginiatrollhassel

Brannsår, mindre ∾ Linolje, legestokkrose, tetre, tepperot, perikumolje, valurtomslag

Bronkitt ∾ Eukalyptus, stemorsblom, karragen (tørka Chondrus crispus, dvs. E 407), kvitløk, meisterrot, raud solhatt (Echinacea purpurea), timian

Bulimi ∾ Ingefærrot

Byllar ∾ Apotekarrose (Rosa gallica "officinalis"), solhatt (Echinacea angustifolia), villkrysantem

Candidasyndromet ∾ Raud solhatt

Crohns sjukdom ∾ Peparmynte

Cøliaki ∾ Kamilleblom

Depresjon, nedtrykt sinnsstemning ∾ Perikum, humle, sjasmin, tempeltre, havre, ginseng, sitronmelisse, appelsinblomstolje

Diaré ∾ Timian, tepperot, schizandra, (tørka) blåbær, solbær, bringebærblad, carob (Ceratonia siliqua; johannesbrødmjøl), Kanadisk gulsymre (Hydrastis canadensis)

Dårleg ande ∾ Mynte (blad kan tyggast), spisskummen (Cuminum cyminum), rosmarin

Eksem ∾ Hundetunge, lin, ringblom, stemorsblom, brennesle med måte, lakrisrot, kamilleblom

Emfysem ∾ TIL LEGE – tempeltre

Feber ∾ Nype, lind, Andrographis paniculata i Kan Jang, hyll, klaseormedrue, ingefær, ryllik

Fordøyingsplager – mage- og tarmproblem ∾ Malurt, gulsøte, karragen, salvie, peparmynte, karve, kamilleblom, fennikel, anis, kjerringrokk, sitronmelisse, perikum, lin, tepperot, ryllik, timian, tusengylden

Fordøyingssystemet – malabsorpsjon, funksjonssvikt ∾ Kamilleblom, meisterurt, tusengylden, anis

Forkjøling ∾ Raud solhatt, svarthyll, storblada lind, peparmynte, nype, marinøkleblom, basilikum, perikum, smalkjempe, ryllik, kvitløk, kvitpil

Forstopping ∾ Trollhegg, lin, friske blåbær, sviskejuice, byggrot

Forstuvingar o.l. ∾ Solblom, kjerringrokk, perikumolje

Galleplager ∾ Tusengylden, malurt, sikori, løvetannrot, mariatistel, kveke, alfalfa, peparmynte, karve, perikum

Gastritis ∾ Karragen

Gikt, revmatisme ∾ Svarthyll, nesle, gurkemeierot (Curcuma longa), løvetann, solblom, eine, bjørk, lavendel, timian, perikum, hyll.

Hals, sår, øm ∾ Kamilleblom, legestokkrose, salvie, lin

Hemoroidar ∾ Kamilleblom, kjerringrokk, hamamelis, gåsemure, vassarv

Herpes ∾ Raud solhatt, lakrisrot

Hovning, oppesing (hevelsar), blåmerke ∾ Solblom, kjerringrokk

Hoste, bronkitt ∾ Lakrisrot, fennikel, basilikum, smalkjempe, anis, stemorsblom, kjerringrokk, timian, marinøkleblom, kongslys, kamilleblom, isop, Apotekarrose, oregano, eukalyptus.

Hovudverk, migrene ∾ Humle, lavendel, vendelrot, perikum, raud pepar, sitronmelisse, rosmarin

Hud; sprekker ∾ Karragen

Hudplager, hudlidingar, eksem, kviser ∾ Salvie, peparmynte, smalkjempe, blåbær (også -blad), kamilleblom, bjørk, stemorsblom, kjerringrokk, gullris, timian, eik, neslesaft,

Hudorm ∾ Ringblom

Håravfall, flass ∾ Tempeltre (Ginkgo biloba), bjørk, stornesle, solblom

Hås røyst, hæse (å vere hås), lei hoste ∾ Friske granskott – Santa sapina sirup

Immunsvekking ∾ Svarthyll, spirulina, Raud solhatt, ginseng, kvitløk, misteltein

Influensa ∾ Kvitløk, solhatt (Echinacea angustifolia), svarthyll, ryllik, kvitløk, peparmynteolje

Insektbitt ∾ Sitronmelisse (avkok)

Innvolsorm ∾ Strandmalurt

Kikhoste ∾ Timian

Klimakterievanskar ∾ kvitløk, klaseormedrue (Cimicifuga racemosa), ryllik, vendelrot

Kolikk-liknande trøbbel ∾ Gåsemure

Konsentrasjonsvanskar ∾ Vendelrot, melasse, ginseng, russisk rot

Krampe (mindre alvorleg) ∾ TIL LEGE FØRST – Vendelrot, anis, kamilleblom, ryllik

Krinsløpet; slapt ∾ rosmarin, russisk rot

Krinsløp-forstyrringar ∾ Hagtorn, tempeltre, lavendel, rosmarin, kvitløk

Kvalme, brekningar ∾ Ingefær, peparmynte, kanel (i visse tilfelle)

Kviser ∾ Salvie, kvitløk, rose

Ledd og musklar – verning ∾ Ingefærrot

Leverproblem ∾ Peparmynte, gullris, vindrue

Likfingrar (Raynauds fenomen) ∾ tempeltre, pepar (capsicum)

Magesekk-ugreie ∾ Havregraut, havresuppe, poteter – [Akupunktur kan bli tilrådd, og kanskje rolegare livsførsel]

Mage: uroleg ∾ Lavendel, peparmynte, tepperot

Magekrampar, tarmgass ∾ Karve, fennikel, peparmynte, anis, kamilleblom, eine, timian, tepperot, kanadisk gulsymre (ÅTVARING: ikkje under svangerskapet)

Magesår (trugande) ∾ TIL LEGE - Lakrisrot, kvitkål, kamilleblom

Menopausetrøbbel ∾ Kvitløk, klaseormedrue (Cimicifuga racemosa), krossved, ryllik, vendelrot

Menstruasjonsplager ∾ Perikum, ryllik, kamilleblom, dauvnesle

Migrene ∾ Tempeltre (Gingko biloba)

Morsmjølk, lite ∾ Karve

Munn- og tannkjøtproblem som periodontitt ∾ – TIL TANNLEGE – Raud solhatt

Muskelkrampe ∾ Perikumolje, krossved

Muskelsmerte ∾ Rosmarin

Nasekatarr ∾ Kamilleblom, furu

Nervesmerter ∾ Lavendel, havre, perikum

Nervøs utmatting ∾ Ginseng, lavendel, rosmarin, vin (druesaft)

Nervøse plager ∾ Anis, sitronmelisse, perikum, humle, lavendel, hagtornblomster, vendelrot, rosmarin

Nervøst hjartebry ∾ Vendelrot

Nyrelidingar ∾ Perikum, sommarhyll, løvetann,

Oppblåst ∾ Yoghurt (pga. acidofilus-bakterien o.a.), kvitløk [Sjå gjerne tarmgass også]

Oppjaga ∾ Lavendel, roseolje

Overgangsalderplager ∾ Humle, soya, perikum, Melbrosia, kvitløk, klaseormedrue (Cimicifuga racemosa), marikåpe, ryllik, vendelrot

Overvekt ∾ Kvit rododendron (Rhododendron caucasicum), CLA, [Garcinia cambogia frukt (Malabar tamarind) kan utprøvast],

PMS ∾ Perikum, vendelrot, nattlysolje, lakrisrot

Prostatabesvær ∾ Amerikansk dvergpalmefrukt (Serenoa repens), tranebær, nesle, graskarfrø

Psoriasis ∾ Solhatt (Echinacea angustifolia), Raud pepar, sarsaparilla

Revmatisme ∾ Salvie (ligamentverk), eine

Sengevæting, enureses ∾ Legestokkrose, persille, havrestrå,

Sexlivet – slett ∾ Schizandra, rosenrot, tempeltre, ginseng, russisk rot

Skrubbsår (grunne) ∾ Perikum

Skrumplever ∾ (VED SIDAN AV LEGEHANDSAMING:) nattlysolje (kan prøvast)

Sliten ∾ Kryddernellik, perikum, schizandra, tempeltre, kajenne, russisk rot

Solforbrenning ∾ Perikumolje, aloe vera krem, olivenolje (førebyggande mest), ringblomkrem, kjerringrokkte

Sorgtung, trist ∾ perikum

Stoffskifteproblem (til stimulering:) ∾ Eine, ginseng, nesle, russisk rot, løvetann, kjerringrokk (stoffskiftelidingar)

Stress ∾ Sitronmelisse, schizandra, ginseng, verbena, geraniumolje

Strupekatarr ∾ Hasselurt, Apotekarkattost, salvie

Svangerskapsubehag ∾ Ingefær (mot kvalme), kanel (hjelper fordøyinga)

Sveitting ∾ Salvie

Søvnløyse ∾ Kamilleblom, sitronmelisse, lavendel, humle, vendelrot, lind

Sår – (for behandling av små sår:) ∾ Ringblom, solhatt (Echinacea angustifolia), aloe vera, ryllik, kjempe, solblom, salvie, kjerringrokk, perikum, lin, timian, eik

Tannkjøtbetennelse (periodontitt) ∾ TIL TANNLEGE – Blåbær, kamilleblom, solblom

Tannverk ∾ TIL TANNLEGE – Kryddernellik

Tarmgass, flatulens ∾ Kamilleblom, fennikel, karve, dill, sitronmelisse, peparmynte, anis, kanel, yoghurt (pga. acidofilus-bakterien o.a.)

Tjukktarmen, irritabel ∾ Fennikel, vendelrot, peparmynte, kamilleblom

Tjukktarmen, kronisk betennelse (ulcerøs kolitt. (Ulcerøs: "karakterisert av sårdanning valda av sjukdom og ikkje ytre skade") Aloe vera, peparmynte, kamilleblom

Tynntarmkatarr ∾ Meisterrot

Toksinavgifting ∾ Spirulina

Ufruktbar, infertil ∾ Kvitløk, løk

Underlivsplager ∾ Kamilleblom

Ødem ∾ Dvergpalme, løvetannrot (tørka)

Årebetennelse ∾ Valurt

Åreforkalking ∾ Kvitløk, ramsløk

Åreknutar ∾ Hamamelis, Virginiatrollhassel, hestekastanje.

Wikipedia inneheld mange fine opplysningar om plantar og urter frå lista ovanfor, iallfall engelsk del. Den kan eg tilrå.

For å sjå kva ein viss plante er lista opp for og mot her på sida, trykk på kontrolltasten og f samtidig og fyll inn i søkeboksa som kjem fram – t.d. 'sitronmelisse', som har 11 oppføringar.

Dessutan: Liste over norske, latinske og engelske plantenamn kan somtid vere til hjelp òg. Prøv "løk" der og finn namna på raudløk, ramsløk, grasløk, kvitløk og strandløk på engelsk og latin, til dømes.

Plantar til mangt