Gift deg, og . . .

Gift deg og du vil angre; gift deg ikkje og du vil angre, sa mellom andre Sokrates og Søren Kierkegaard.

Men finst det ikkje alternativ, kan ein spørje, jamvel om vedunderleg kjærleik og lang tids ekteskap ikkje alltid går hand i hand. Ikkje alle som elskar kvarandre og gifter seg frivillig, finn ut at dei liker kvarandre i lengda. Og på den andre sida, somme som gifter seg fordi dei må, eller familiar attom kvar truar, treng likevel ikkje å mislykkast i langdrag. Det er eit stort pluss å kunne arbeide godt saman. Det kan gå lang tid før ein finn av det, og somt kan gjerast på andre måtar enn dei gjengse der ein kjem frå.

Ein skulle nyansere. Det er fleire slags anger, til dømes å angre fælt og hyppig; angre fælt, men kort; angre litt av og til, men med murring som ikkje gir seg, og så vidare.

Det finst mange former for ekteskap. Ei kone gift med fleire brør (menn), er noko (polyandri), og ein mann gift med fleire koner, og med konkubiner attåt, er noko anna. Det finst dessutan blandingar av dei to. Noko kjem an på kva ein er vant til innanfor kulturen ein lever i.

No er det skil på folk, så statistikk hjelper ikkje så det blir veg for alle som avvik frå gjennomsnittet. Dessutan er det slik at nesten alle avvik frå gjennomsnittet, meir eller mindre og kanskje på vidt ulike måtar. Stress fører noko dystert inn i samlivet; og folk handterer stress på ulike måtar og med ulike gradar av kunnigheit. Kurs i stress- or sinnemeistring kan godt hjelpe somme som tar kursa av eigen, fri vilje. Det er stort behov for å fjerne stress, for det gjer folk sjuke og daude før tida i tillegg til å bli oppfarne. Men alle skilsmisser gir ikkje grunn til hurrarop. Tvert om.

Holmes og Rahe stressmengde-skala kan gi vink

Vi er ikkje alle like slåtte. Abraham Maslow kom til at gjennomsnittsmennesket ikkje er sunt, og heller ingen topp målestokk for eit menneske. (Rvl). Gjennomsnittsmennesket er når alt kjem til alt eit teoretisk abstrakt - eit fint statistikar-nummer - og fortel ikkje om det særmerket, unike. Det individuelle er ikkje fanga av gjennomsnittsutrekningar, oftast ikkje handsama, neppe tatt omsyn til.

Det finst gjennomsnittsbaserte utrekningar for leie følgeverknadar av stress. Dei er basert på gjennomsnittsamerikanarar, og tar ikkje omsyn til at folk maktar stress ulikt. Men ein peikepinn finst, og det er at 10-11 av dei verste stressfaktorane i eit liv, heng saman med å ha fått seg ein partnar og det som følger. Det er ikkje alltid behageleg og godt. Faktisk er langvarig fengsel i USA ein mindre stressar (stressor) enn slike følger av samkvem og samliv, viser Holmes og Rahes stress-skala.

Det kan fungere godt å bli behageleg åtvara på førehand, organisere dagane i lag godt, elles ordne seg så godt at ein ikkje sannar: "Dømt til fengsel er som oftast lettare."

Ekteskapet skal helst ikkje gå ut over livslykka til nokon. Ein hjelper truleg familien å vere frisk ved å kunne eitkvart om god oppseding i heimen, og takt og tone også. Så: ein favoriserer godt liv i lag og/eller for kvar enkelt i det. Og om problem oppstår, då går det neppe verre om alle involverte går inn for å vise takt og vere rakrykka saman.

Ein får sjå seg føre. Det er gammal lærdom. Gifter du deg kanskje med ein barkebit som flyt ned langs eit elvestryk og er styrt og ført av vassmasser omkring? Då kan du vanskeleg få barkebiten til å halde følge med deg og gå motstraums så ekteskapet held. Alle er ikkje så korttenkte at dei gir seg til å sage over greia dei sit på i lag og ikkje sluttar med det. Mara gjer ein heller ikkje godt i å gifte seg med.

Korrektivarbeid mot såkalla life scripts (TA-omgrep) er jamt tidkrevjande, tappande, og hjelper kanskje ikkje fort og godt nok i eit knipetak. Det er ikkje klarer godt nok sjølv, treng ein hjelp med. [TA-bøker]

Statistikk - nyttig å kunne forstå

Det finst såkalla mursteinar, litt lettare bøker og fleire mindre bøker om korleis ein lagar statistikk. Ein skulle kunne å lese statistikk rimeleg godt for å få peiling på sjansane for suksess eller fiasko for litt av kvart, og omsette dei til odds. Der 2 av 3 ekteskap går i grøfta - det er ikkje berre i Sverige - er sjansane for å lykkast i ekteskapet for ein gjennomsnittleg svenske rundt 33 prosent. Men går to godt i lag, lever godt og meistrar sinne, stress og svigerfamilien, skulle dei betre sjansane sine. Enda betre er å finne ei kjekk svigermor -

Statistikk-bøker finst det mange av. Her er nokre.

Føre var

Det heiter ein skal førebu seg på det verste - føre var - så det helst ikkje skjer. Vel så viktig kan det vere å bygge positive opplevingar og aktivitetar saman - bruke kvalitetstida til slikt.

Etterpåkloke kan mange bli. Ein skulle helst vere føre var og unngå traume ved det. Har ein førebudd seg rimeleg godt på livet saman, kan ein handtere fjorten feilspor, men like fullt fellast av det femtande, sekstande og attande i samvirket eller samspelet, eller svik.

Innpå halvparten av dei som no blir gifte, kjem truleg til å skilje seg. I Sverige går to av tre ekteskap dukken. I slike høve nyttar særeige (truleg) eit stykke på veg mot skeiv fordeling av buet i dei tilfella det gjeld å komme ut av brotet med middel til samværsreiser og enda meir, men somme felles vennar forsvinn kanskje. Det er sjeldan ei grei sak å bli skilt, men den som er budd ved så som samlivspakt, gode dokument, rikeleg med utdanning og tenleg omgangskrins kan vel komme seg i gjenge med tida.

Grufulle samlivsløfte tener makta som rår

Stram samlivsregulering er eit middel som gir staten kontroll langt inn i heimen. Før tente det ei nokså despotisk kyrkje også. Eit par skulle eigentleg sleppe å love å elske og ære kvarandre til dauden, fordi dei ikkje veit kva morgondagen vil bringe, og for å "love-binde" framtida, lyt du vere i stand til å "levere varene", som Jerome Bruner peikar på. (Bruner 1990, 63)". Borgarleg giftemål er eit alternativ. Ein av fordelane er at ein slepp å bryte giftemålsløftet sitt og løfta sine om ulysta skil to. Når ein ikkje har lova noko ein ikkje klarte å halde, blir børa truleg lettare der "ein mann er ein mann og eit ord (løfte) er eit ord". t.

"Hurra! eg gifta meg borgarleg!" kan sikkert somme seie.

Tenkaren Bertrand Russell og visse fakta

It has been said that man is a rational animal. All my life I have been searching for evidence which could support this. - Sir Bertrand Russell

Lord Bertrand Russell (1872-1970).

Han kunne iallfall starta med seg sjølv for å finne støtta for at han var klartenkt og rasjonell i staden for å vase seg gjennom livet - sidan det er på seg sjølv ein kjenner andre, som eit godt ord seier. I staden studerte jarlen matematikk og filosofi, og blei involvert i mange tusen kontroversar gjennom livet. Først var han idealist, sidan analytisk.

Han kom opp i vanskar fordi han innsåg noko i slekt med at "Barberen i bygda er mannen som barberer alle som ikkje barberer seg sjølve", og så spurde om barberar barberer seg sjølv eller ikkje. Men i staden for "barber" las han "klasse", og så blei det grunnleggande filosofi av det: Ein Russell-påstand om at det ikkje finst noko sånt som klasser. Omsett til bygdesnakk: "Det finst ingen bygdebarber verda over." Ja, det er tull, men grovt sett var dette tankebanene til ein britisk jarl. Seinare langs livsvegen gjekk han imot mykje han før hadde sagt. Det er bra å kunne sanse seg og komme på betre tankar.

Steg for steg gjekk jarlen vidare ifrå logikk til romanse med Lady Ottoline Morrell; det var etter at han hadde slutta å elske kona si, men levde i lag med henne like fullt, heilt til han møtte Lady Ottoline. Då forlét han kona si; kanskje romansen ville gi meir.

No fekk han for seg å skrive meir tilgjengeleg også, så langt meir enn ein handfull kunne fatte kva han styra med.

Jarlen var blitt overtydd om at det ikkje fanst nokon "sanningar" i logikken i det heile. Han skjønte med det at "Sanninga er at det ikkje finst noka sanning." Det er eit fup-logisk resonnement nok ein gong. Fup er dansk, med synonyma snyderi, gas, fidus(mageri). Fup-resonnement er ikkje godt nok tenkte. Etter liksom å ha "avsanna sanningar" slik, sysla jarlen med anna. Han fekk Nobelprisen i litteratur i 1950, og blei ikkje mindre enn 97 år.

Det er altså stadium og blærer i Sir Bertrands tenking. Den yngre (logikaren) tenker ulikt den eldre som avsanna logikken sin ved å forkaste sanningar som forfattar.

Ord frå den tidlege, skeptiske Sir Bertrand:

"I wish to propose for the reader's favourable consideration a doctrine (...) this: that it is undesirable to believe a proposition when there is no ground whatever for supposing it true." [Bertrand Russell, from "Introduction: On the Value of Scepticism," i Sceptical Essays gitt ut av Allen and Unwin i London, 1928]

Bertrand Russell-sider på engelsk: [Lenke]

Søren Kierkegaard (1813-1855)

Søren Kierkegaard

Søren Kierkegaard Denne tungsindige danske teologen skreiv mykje, og blir rekna av fleire som den største danske filosofen og eksistensialismens far, frustrerande og ikkje lett tilgjengeleg, som det blir sagt (Hannay 2001). Mange forfattarar skriv om Kierkegaard i lys av andre forfattarar - dei samanliknar, og så vidare. Andre skriv om han i lys av religion, eit felt han har provosert mange (Moore 2002).

Kierkegaard er dessutan opphav til eit knippe ganske kjende sitat av ulik verdi. Under er to:

❦❦❦❦

Det er mykje lettare å sjå til høgre og venstre enn å sjå inn i seg sjølv.

Mange kloke ord er blitt sagt i spøk. Dessverre blir i langt høgare grad dumme ord sagt i fullt alvor.

Samliv, filosofisk parert