• Oskejenta og ønskekvisten
• Dei mørke munkane
• Dei tre nymfene

Oskejenta og ønskekvisten

Det var ein gong ein rik mann som hadde ei einaste dotter, og han elska ho over alt anna. Dottera var vakker, og faren gav ho alt ho bad om. Han hadde inga større glede enn å gjere ho glad og oppfylle ønska hennar. Sølvkjole fekk ho, og dessutan gullkjole og ein kjole strøydd med diamantar.

"Du skal få det, barnet", sa faren, "men du gjer meg snart til fattigmann."

"No er det berre ein ønskekvist eg ønsker", sa dottera og kyste han fleire gongar på kinnet for å takke for kjolane.

"Kjære barn", sa faren, "ein sånn kvist har eg ikkje, og det blir ikkje lett å skaffe ein."

Så tok han med seg dei pengane han hadde att, og reiste ut for å finne ein ønskekvist. Men han trefte ingen som handla med slikt. Han kom langt, langt bort til eit framandt land. Der fekk han høyre om ein gammal trollmann som eigde ein ønskekvist. Han drog til mannen, sa fram ærendet sitt og spurde kva kvisten kosta.

Den gamle trollmannen svarte:

"Dersom menneska kunne få ønskekvistar for pengar, så blei det snart ikkje fleire skogar att i verda, sjølv om kvar einaste grein var full av slike kvistar. Å nei, den som får ein ønskekvist, ofrar sjela si og døyr tre dagar etter at han har gitt kvisten frå seg, om ikkje den han gir den til er villig til å ofre livet sitt. Då går den første fri."

"Vel", sa faren, "for å gle barnet mitt gjer eg kva som helst."

Så måtte han skrive namnet sitt i ei bok, og dernest fekk han ønskekvisten. Alle pengane hans gjekk med til den lange reisa, men det brydde han seg ikkje om. Det einaste han tenkte på, var å gjere dottera glad.

Og jenta strålte av glede då ho fekk kvisten som ho hadde lengta slik etter, og ho kunne ikkje få takka nok.

Men tre dagar etter hadde ho eit nytt ønske. Ho hadde høyrt om ein vakker prins. Han budde i eit land langt, langt borte, og han var så god at alle var glade i han. Og den prinsen ville ho gifte seg med.

Men faren sa, "Kjære dotter, eg har gitt deg alt det eg eigde, og har ofra liv og sjel for ønskekvisten. No lyt vi skiljast. Skaff deg prinsen sjølv, lev lykkeleg, og tenk med kjærleik på far din!" Så bøygde han hovudet og døydde.

Dottera gret og sørgde djupt. "Det var den snillaste far i verda så lenge det varte", sa ho. Det hadde ho berre nesten rett i.

Då faren var i jorda, var jenta ganske aleine. Ho hadde ikkje slekt, pengar eller gods. Då sydde ho ei kappe av kråkeskinn til kvardagsbruk og tok den på seg. Så hengde ho sølvkjolen og gullkjolen og diamantkjolen over skuldra, svinga kvisten og ønskte seg i nærleiken av slottet der den vakre prinsen budde.

Då var det som ein mildt vind lyfte ho og bar ho langt av stad. Så sette vinden ho varsamt ned i ein herleg park. Og mellom tjukke eikestammer såg ho slottet til prinsen like ved.

Ho slo kvisten mot ein tjukk eikestamme og ønskte at det var eit rom der inne så ho kunne henge frå seg dei tre kjolane, og ei lita stove så ho kunne ha ein stad å byte klede. Og alt saman blei som ho såg for seg. Så gjorde ho seg om til gut, tok kråkekappa på seg og gjekk til slottet. Der gjekk ho inn på kjøkkenet, sa ho var ein stakkars heimlaus gut og bad om teneste hos kokka.

"Ja", sa kokka, "du kan vere oskeladd, stå tidleg opp og stelle varmen og så passe den heile dagen, og sjå vel etter at ikkje oska kjem utover. For å gjere det skal du ha maten. Og så skal du børste kleda til prinsen og pusse støvlane hans."

Jenta passa arbeidet sitt, og ein dag såg ho prinsen. Han kom frå jakt og gjekk til kjøkkendøra med ein fugl han hadde skote. Han kasta den på benken og sa han gjerne ville ha den klipt. Prinsen var ein vakker, staut kar, og oskejenta blei straks glad i han. Ho ville nok gjerne vere der han var, men forholda tillét det ikkje då.

Men snart fekk ho høyre at det skulle vere bryllaup på granneslottet. Gildet skulle vare i tre dagar, og kvar dag skulle prinsen, som var den grommaste gjesten, køyre til slottet og danse.

Alle som kunne, sprang for å sjå på stasen, og oskejenta sa til kokka: "Får eg gå og sjå på dansen? Kjøkkenet er snart i orden, elden er sløkt, og oska har eg tatt bort." Og kokka lét han gå.

Då skunda oskejenta seg til den gamle eika, vaska og stelte seg og tok på seg sølvkjolen. Så slo ho med ønskekvisten på ein stein, og straks blei den til ei stasvogn. Og to tordivlar blei til spreke, beksvarte hestar, ei padde blei kusk og ein frosk tener. Oskejenta sette seg i vogna, og av stad bar det.

Då den herlege jomfrua kom inn i ballsalen, blei alle blenda av kor vakker var ho. Prinsen blei straks vekk i ho og bad om ein dans. Ho dansa lett og yndig og var strålande glad. Men då ho hadde dansa ei stund, blei ho borte. Ho gjekk ut av salen og sette seg i vogna. Så svinga ho ønskekvisten og ropte:

"Mørk bak, men lyst på vegen min,

så ingen kan komme etter meg!"

Og ingen såg kor det blei av ho. Prinsen spurde, men ingen visste kven ho var eller kor ho kom frå. Han var uroleg og kunne ikkje skjøne at ho skulle bli søkk borte slik med eitt. Han sov ikkje om natta for det, og var i ulage neste morgon.

Kokka gjekk inn etter støvlane som han brukte, og då han gav dei til oskejenta, klaga han over at prinsen var gretten.

Oskejenta pussa støvlane så blanke at katten kunne spegle seg i dei, men då den ville slikke spegelbiletet sitt der, blei det ein matt flekk etter tunga. Då oskejenta kom inn til prinsen, såg han straks flekken, tok støvelen og kasta den etter guten: "Kva for noko?" ropte han. "Har ingen lært deg å pusse støvlar?" Oskejenta tok støvelen utan å seie eit ord og pussa han blank.

Om kvelden reiste prinsen til dans. Oskejenta bad igjen om fri og fekk lov.

Ho gjekk like til eika. Der tok ho gullkjolen på, svinga kvisten og fekk vogn, hestar og tenarar. Så køyrde ho til slottet. Prinsen var der alt, men han var mismodig og stille og såg seg berre om etter den herlege jomfrua frå kvelden før. Då kom ho inn, strålande som ei dronning. Han sprang mot ho og tok ho med til dansesalen. Og han hadde så mykje å spørje om, først og sist kor ho var frå. Då sa ho:

"Frå Sverteland."

Ei kort stund blei jomfrua i salen - så var ho borte. Ho skunda seg til vogna, svinga kvisten og ropte:

"Mørk bak, men lyst på vegen min,

så ingen kan komme etter meg!"

Prinsen såg etter ho overalt og spurde alle bryllaupsgjestene, men ingen kjende ho. Så spurde han kammerherren sin: "Sei meg, kvar ligg Sverteland?"

Kammerherren svarte:

"Sverteland - ja, det ligg - det er - det ligg i - nei, eg kan ikkje komme på det. Men finst det verkeleg noko Sverteland?"

Prinsen snudde seg og mumla gretten: "Denne kammerherren får fleire tusen i lønn om året, og så veit han ikkje kor Sverteland ligg. Uff då!"

Prinsen var ikkje blidare morgonen etter. Han hadde hatt ei uroleg natt og stod tidleg opp. Då han skulle trekke på seg frakken, såg han litt støv på kragen. Han ropte etter ei børste, og då oskejenta kom med den, reiv prinsen børsta frå ho, og skreik at ho fekk sjå til å børste kleda litt betre.

Den siste bryllaupskvelden sprang alle til naboslottet, og prinsen køyrde også til festen. Oskejenta bad om lov for tredje gong. Kokka riste på hovudet, men tenkte at ungdommane må ha moro, og så sa han: "Det er jo siste gongen i dag, så gå då."

Oskejenta skunda seg til eika, tok på seg diamantkjolen og trylla fram vogn og hestar, kusk og tenarar. Ho var strålande vakker då ho kom inn i salen.

Prinsen dansa med ho og spurde ho kva ho heitte. Ho lo og svarte: "Cinerosa Børstegru."

Prinsen syntest det var eit herleg fornamn, for han kunne ikkje latin og visste ikkje at Cinerosa tyder oskejenta. Men etternamnet var rart, meinte han. Aldri hadde han kjent nokon med slikt namn. Så sette han ein ring på fingeren hennar og sa:

"Det er det same kven du er, Cinerosa, eg vil gifte meg med deg."

Jenta blei raud og såg ned. Og då prinsen snudde seg ein augeblink, blei ho borte. I ein fart sat ho i vogna, svinga kvisten og sa:

"Mørk bak, men lyst på vegen min,

så ingen kan komme etter meg!"

Men prinsen var heller ikkje sein: Han sprang etter, sette seg i vogna si og bad kusken køyre på. Dei kunne ikkje sjå vogna til Cinerosa, men dei høyrde rammelen og køyrde etter lyden. Det var alt langt på morgonen, og kjøkkenarbeidet skulle snart ta til, så jenta hadde ikkje tid til å køyre innom eika og byte. Så trylla ho vekk vogna og hestane og folka, slengde kråkekappa om seg og gjekk inn i kjøkkenet.

Då prinsen såg at han var like ved sitt eige slott og at Cinerosas vogn var borte, visste han ikkje kva han skulle tru. Han var nesten sjuk av vonbrot og harme.

"Prinsen har det slett ikkje godt", sa kokka til oskejenta. "Skund deg å gjere opp varme, han må ha ein kopp kjøtsuppe."

Suppa var snart ferdig, og så kasta jenta ringen til prisen ned i koppen.

Kokka gjekk sjølv inn med brettet. Prinsen drakk og fann ringen på botnen: "Kven er i kjøkkenet så tidleg?" spurde han. "Ingen utan oskeguten og eg", svarte kokka.

"Send guten inn til meg", sa prinsen.

Då oskejenta kom såg prinsen skarpt på han, men kunne ikkje sjå noko særleg for kråkekappa.

"Kom hit, oskegut!" sa prinsen. "Grei håret mitt, for kammertenaren søv enno."

Oskejenta kom like bort til prinsen og greidde håret hans. Prinsen kjende på kråkekappa. Den var sliten og fillet, og gjennom hola blinka og strålte det. Det var diamantkjolen som skein under kappa.

"No kjenner eg deg att, kjære du!" ropte prinsen. "No er du min, og eg er din!" Og han slo armane om jenta, og ho sa at ho lenge hadde vore glad i han.

Like før bryllaupet sa bruda at ho hadde ei bønn: Ho ville gjerne prinsen skulle gjere noko for kokka, som hadde vore så snil. mot ho Og prinsen gjorde han til øvste kjøkkensjef og adla ho tilmed.

[Etter Bechstein]

Dei mørke munkane

I Andernach var det eit blomstrande nonnekloster på den eine sida av Rhinen, og på den andre sida ein ruin som blei kalla Hinmannhuset. Seint ein haustdag kom ein framandkar bort til ferjemannen som budde ved elvebredda på Andernach-sida. Det var nett mens ferjemannen var i ferd med å dra opp båten sin for dagen. Den framande som ville settast over, lét til å vere munk, for han hadde hette over hovudet, og den lange, mørke kappa hans gjekk frå topp til tå.

"Hallo! Ferje", ropte han høgt då han nærma seg elvebredda, "Hallo!"

"Her, ohoi! Her, far!" svarte dei fattige ferjemannen. "Kva vil De meg?"

"Eg vil ferjast over Rhinen til den andre sida, for eg har ei vektig oppgåve", svarte mannen. "Gode venn, kan du ro meg over?"

"Gjerne", sa ferjemannen. "Svært gjerne. Stig om bord, så skal eg sette deg over på ein blunk."

Den mørke munken gjekk om bord, og ferjemannen dytta båten frå bredda. Snart var dei ved den andre bredda. Men ferjemannen fekk knapt nok sagt "god kveld" til mannen, før han forsvann i retning av Hinmannhuset.

Ferjekaren rodde sakte tilbake over elva, og kjende seg noko snytt. "Den mørke munken kunne godt ha betalt for seg, eller i det minste tatt farvel før han forsvann så brått", tenkte han.

"Hallo! Ferje", kom det frå elvebredda då han kom attende til plassen sin, "Hallo!"

"Her, ohoi!" svarte ferjemannen, men kjente redsle sige over seg. "Kva vil du?"

Han rodde mot land, men såg ingen, for det var mørkt no. Men då han nærma seg landingsplassen, blei han var to munkar som stod der i skuggen av nokre ruinar. Dei var kledde heilt som den førre passasjeren hans.

"Her, her!" ropte dei. "Ver gild og ferj oss over til hi sida", sa den eine. "Vi er i vektig ærend, og vi må vidare i kveld. Så ver rask og frakt oss over fort."

Stig om bord, då", sa ferjemannen. Han var ikkje veldig høfleg no, for pusset som den første munken hadde spela han, var ferskt i minnet.

Dei gjekk om bord, og ferjemannen støytte frå land. Nett som baugen nådde elvebredda på hi sida, sprang begge munkane i land og forsvann, slik som han hadde blitt frakta før dei.

"Å no", sa ferjemannen, "Kallar de dette å gjere godt eller te seg ærleg? Å lure ein stakkar for lønn, ein som lyt arbeide hardt for føda? Eg veit ikkje kva dårleg kan vere, eller korleis ein kjeltring er, om det skal vere slik som dette."

Han venta ei lita stund for å sjå om dei kom tilbake for å betale han noko, men det gjorde dei ikkje. Til slutt rodde han heimetter over elva mot Andernach. "Hallo, ferje!" kom det frå land igjen, "Hallo!"

Ferjemannen svarte ikkje, men skauv båten sin vekk frå landingsplassen, for no var han bestemt på å ikkje ha noko meir å gjere med fleire slike menneske den kvelden.

"Hallo, ferje!" sa det igjen, og mykje strengare. "Er du daud eller søv du?"

"Her. Ohoi!" ropte ferjemannen til sist. "Kva vil de?" Han funderte samtidig på om han skulle la båten drive nedover mot andre kanten av byen, og fortøye båten sin der, for å sleppe meir gratis-ferjing for munkar på denne tida av døgnet. Men han blei for sein, for no stod tre mørke munkar i side klede ved bredda og vinka han til seg. Og den runde månen braut fram frå den tjukke skyene og lyste opp scena i tillegg. Dei tre munkane fortalde det same som dei andre tre munkane, og ferjemannen skjønte at han ikkje kunne sleppe frå fraktinga, og sa bøst: "Kom om bord, herrar. Kom om bord."

Dei gjekk i båten, og igjen skuva ferjekaren ifrå land. Dei hadde komme midtvegs i elva då han kom til å tenke at no var tida god for å avtale kva lønn han skulle ha for bryet.

"Kva har de tenkt å gi meg for strevet?" spurde han. "Ingenting for ingenting, veit de."

"Vi skal gi deg alt vi har å gi", svarte ein av munkane. "Er ikkje det nok?"

"Kva er det?" spurde ferjemannen.

"Ikkje noko", sa munken som hadde svart han først.

"- anna enn velsigninga vår", la den andre munken til.

"Velsigning? Pøh. Det strekk ikkje til. Eg kan ikkje ete velsigningar", brumma ferjemannen.

"Himmelen vil betale deg", sa den tredje munken.

"Det er heller ikkje godt nok", svarte ferjemannen rasande. "No snur eg og ror til Andernach att!"

"Det kan så vere", sa munkane.

Ferjekaren tok no til å ro heimover mot Andernach, men han hadde knept nok tatt tre åretak før det kom ei vindkule som fekk bølger til å skumme og gå høgt. Uvêret blei så fælt at han aldri hadde opplevd maken på elva gjennom førti år. Han såg at alt håp om berging var ute og kasta seg på kne i båten, og bad Gud om nåde.

I det same greip to av munkane årene som han hadde kasta frå seg i båten, mens den tredje laus reiv ei av toftene der han sat midt i båten. Alle tre gav seg til å slå ferjemannen av all makt. Til sist låg han fortumla og ør og utan å røre seg i botnen av båten. Båten blei snudd, og snart bar det mot stranda under Hinmannhuset, dit dei hadde villa at han skulle ro.

Det einaste som blei sagt var eit rop frå ein av munkane som hadde slått han. "Styr rett, venn", ropte han, "dersom du set pris på livet, og prat mindre."

Då den fattige ferjemannen kom heilt til sans og samling att, hadde dagen grydd, og han låg aleine i botnen av båten. Han fann ut at han hadde drive nesten ei mil nedover elva, og såg ingen spor av munkane. Med store problem rodde han opp elva, og nådde landingsplassen sin.

Han fekk vite av ein nabo som hadde vore ute seint same natta som munkane blei rodde, at dei dukka opp frå Hinmannhuset i ei stor svart vogn med tre svære hjul. Ho blei trekt av fire hovudlause hestar. I vogna sat seks munkar ansikt til ansikt, og det såg ut til at dei naut morgonturen. Kusken såg underleg ut, med uvanleg lang nase. Kusken køyrde langs elvebredda i ofseleg fart, sa naboen, men så gjorde vogna ein skarp sving, og deretter såg han dei ikkje meir.

❋ Skal eitkvart gjerast for ingenting, så gjer det for deg sjølv (Amerikansk).

❋ Gode gjerningar ber vonleg velsigna frukter.

Dei tre nymfene

Dei vide slettene nord for Harzfjella [1] har ikkje alltid vore den smilande, fruktbare trakta ein ser i dag. Ein stor innsjø dekte ein stor del av terrenget, og områda rundt innsjøen var myrlendte og ufruktbare, og tette skogar stengde for sollyset.

Men det var likevel nokon som budde i dei djupe skuggane i skoglandskapet der menneske sjeldan ferdast, denne heilage stilla som aldri blei forstyrra av støy og mas frå menneske. Delikat forma og uvanleg vakre skapningar, ikkje heilt som luft og ikkje så grove som menneske, dansa så lett gjennom skogane sine som om dei blei borne av brisen. Feene var nært samanvovne med skogane, for dei voks saman med trea dei budde i, og visna og døydde med dei.

Når månen stod opp på den blå nattehimmelen og såg med sølvfarga blikk over tagale og noble skogar, var det som om skjelvande lys fall over trea, som om dei blei levande og forma seg til alvejenter som hoppa omkring i på fjella et bleike lyset, eller tok seg ned til sjøen eller elva Bode for å vitje havfruenaboane sine. Dei var stille og uskuldige som dei sjølve der dei svømte i det strålande, smilande måneskinet.

Men som tida gjekk blei desse hyggelege samkoma avbrotne av menneskerasen som trong skogane, kutta nådelaust ned alt som stod i vegen for dei sjølviske måla sine, og gjorde om desse fredelege områda dei stirde på, så dei passa til dei forfengelege ambisjonane sine. Lite kunne dei fatte at for kvart tre som blei hogd ned, blei eit reinare og vakrare liv enn deira eige øydelagt.

Snart blei gleda ved desse nattlege samkoma til sorg, og når måneskinet kalla alveformene til trenymfer og havfruer til live, gret dei saman over søstrer og vennar som var borte, og ikkje éin var viss på at dei sjølve fekk overleve morgondagen.

Ein mektig keisar var kommen inn i distriktet med stort følge og ein hær. Han hadde bygt seg eit slott ved Bode-bredda og gav land på tilhengarane sine. Dei skulle hogge tre, tørrlegge myrer, og gjere villniset til ei fruktbar slette.

Skogane laut raskt vike for ei berr trakt, og krinsen av jomfruer blei stadig mindre. Der, på fjellet vest for Thale, der digre dyreskjelett frå før Syndfloda var funne i bakken, hadde ein gammal krigar fått løyve frå keisaren til å rydde land. Han sleit utan å bli lei,, grov jord, felte tre, det eine etter det andre, til det var att berre tre tre av den heilage lunden der på fjellet.

"No er det berre tre av desse trea igjen", tenkte han med seg sjølv, strekte seg trøytt i graset for å kvile eit minutt og styrke seg sjølv til dei siste trea, men trøyttleiken seg over han slik at han fall i djup søvn og først vakna då månen og stjernene skein på himmelen.

Då såg han tre jenter sitte under det grøne taket av eit lønnetre, stille og sørgmodige. Auga deira blei våte som om doggdropar hang i augevippene. Dei klaga så mjukt som raslinga av lauvet i nattevinden.

"La oss ta far vel med kvarandre", kviskra ei av dei sakte. Vår tid er kommen. Når den rosa morgonen vaknar, kjem han som hogg ned søstrene våre. Slik som dei har falle, lyt vi også. Staden der vi så ofte kom saman i glede, kjem til å bli aude, og måneskinet som skein over dansen vår, vil ikkje finne oss her meir. Nymfene i innsjøane og elvene vil leite etter oss og lengte etter at vi kjem, og spørje, "Kor er vennane våre frå fjellet? Korfor kjem dei ikkje ned til oss når himmeldronninga [månen] lyser opp slottet vårt? Glade søstrer, de er førebels trygge for same sørgelege lagnad som oss, for de er trygt langt vekke frå dei barbariske! "

"Gråt ikkje, søster!" sa ei anna alvejente og stønna så vidt, "gråt ikkje over lagnaden som ikkje er til å unngå. Å sjå at vi lyt døy gir meg ikkje sorg, for alle vi har kjær er farne før oss. Men å vite at vi er dei siste av vår rase og at slekta vår blir utsletta med oss, det fyller hjartet med pine.

"For at rasen vår skulle halde fram ville eg levd vidare, og dersom eg kunne syne meg for den som kjem i morgon med øksa for å drepe oss, ville eg trygle han om å la oss leve det velsigna livet vårt, og han ville ikkje seie nei til bønna, han som kjem med øks i morgon for å gjere ende på oss. Då ville eg trygle han om å få leve, og han ville ikkje seie nei til bønna mi.

"Men det er berre natta som gjer oss forståelege for menneske; dagen avgrensar oss så vi lyt vere stive og stille og utan eiga form i dei tronge husa våre [trea]."

"Ja, om vi berre kunne syne oss for han!" la den tredje til. "Om vi berre kunne syne oss og bede for livet, då skulle vi ikkje bede til inga nytta. For eg har sett han sørge, han også, har høyrt han klage over den vakre skogen.

"Og kva nytte vil han ha av å øydelegge oss også? Kva nytte har han hatt av å øydelegge søstrene våre? Vil mat og andre produkt frå denne jorda vere verdt alt arbeidet med å pløye og dyrke ho? Men vi ville gjerne hjelpe han usynleg med dyrke jorda i løpet av dei timane vi har form dersom han ville få medynk og spare dei siste av ein stor rase. "

Den gamle soldaten hadde lytta undrande til denne spesielle samtalen. No kunne han ikkje styre seg lenger. "Ved keisarsverdet!" ropte han og sprang på beina. "Forbanna vere den handa som skadar dykk. De uskyldige vesen, eg vil ikkje øydelegge dykk, men verne og forsvare dykk med det eg eig, med blod og liv. Men kven er de? Ein draum som fortrylla sansane mine?"

Livredde hadde alvejentene forsvunne straks han sa noko. No kom røystene deira frå trea mens dei svarte han.

"Ingen draum har narra deg. Du har sett dei siste trenymfene som pryder dette fjellet. Dersom du ønsker å verje oss, så spar dei trea som enno er att av skogen. Det vil dei takke deg for."

Daggry braut over fjellet, stemmene blei stille, dei sukka i morgonvinden, men soldaten kunne ikkje skjøne tonane. Først var han tilbøyeleg til å tru at alt hadde vore ein draum, men det han hadde høyrt, stod så klart for han at han til sist ikkje tvilte lenger, og ivrig forsvarte dei tre trea.

Då han låg på sitt siste, overlét han trea til sønene sine og kravde av dei at dei aldri skulle selje jorda.

I lang tid trivest markene ved trea framfor alle andre, og om nettene kunne ein sjå dei tre jomfruene bak plogen i måneskinet.

Men dessverre! Trea og jorda kom i hendene på ein eigar som rekna soga om skogalvane som eventyr, og han hogg ned trea.

Sidan har fjellet vore goldt og ufruktbart, og ingen har sett dei tre søstrene med plogen lenger.

(Trautman, 1912)

Note

1. Harz er et fjellområde i Tyskland, 180 km langt og 30 km vidt. Den høgaste toppen, Brocken (1141 m.o.h.), av granitt, er det høgaste fjellet i Nord-Tyskland. Harz kjem frå harth, eit gammalt ord for skog. Mellom anna Hordaland er oppkalla etter stammar som drog nordetter herifrå.

Harz nasjonalpark er eit naturreservat i Niedersachsen og Sachsen-Anhalt. Det dekker store delar av den vestlege Harz-fjellkjeda frå Herzberg og Bad Lauterberg heilt sør til Bad Harzburg og Ilsenburg på nordsida. 95 % av arealet er dekt med skog, mest gran- og bøkeskogar, og det finst fleire myrer, granittsteinar og bekkar. Parken er del av Natura 2000-nettverket i EU.

Blant sjeldne dyr i Harz nasjonalpark finn vi mellom anna vandrefalk, europeisk villkatt og den eurasiske gaupa.