Narrasjon

Vegard Aalvik

Dei store forteljingane har brote saman! Dette var omkvedet for nokre år sidan. Det postmoderne mennesket trur ikkje lenger på dei store forteljingane og metanarrativa. Det som stod att var, ifølgje opphavsmannen til utsegna Jean François Lyotard, dei små forteljingane og ein differensiert pragmatikk og lokale språkspel. Dette var då ein veldig vidfemnande påstand, kunne ein seia. Er det verkeleg slik at det ikkje lenger er bruk for forteljingar? Har forteljinga utspelt si rolle som ein overordna storleik? Det paradoksale er at Lyotard faktisk presenterer ei ny stor forteljing når han omtalar bortgangen til dei store forteljingane.

Alle har vel høyrt forteljingar av ulike slag. Det kan vera eventyr eller andre typar folkelege historier. Og mange har vorte fortalt til som ein del av oppsedinga. Den muntlege forteljinga må kunna seiast å vera ein viktig tradisjonsberar også i kulturar utan ein sterk skrifttradisjon. Slik at alle kulturar i større eller mindre grad har forteljinga som ein del av tradisjonen, og at forteljinga dermed fungerer som ein identitetsskapande faktor både på det kollektive og det individuelle plan. Den enkelte har ei forteljing om seg sjølv som kan ha starta alt før ein vart fødd. Gjennom oppsedinga vert denne forteljinga utvida og får meir og meir karakter av å vera eins eiga personlege forteljing. Utgangspunktet må likevel vera den felles plattforma ein felles språkleg- og kulturell bakgrunn utgjer.

I det fylgjande vert ein del sentrale synspunkt kring forteljinga – eller det narrative som forteljinga ofte vert kalla i meir faglege samanhengar, drøfta i samtaleform.


JAFAR JAFARNEJAD: Korleis vart du kjent med temaet?

Vegard Aalvik: I fagleg samanheng vart eg fyrst merksam på forteljinga som ei problemstilling i samband med det vitskapsfilosofiske ordskiftet om historiske forklaringar: Skal historiske hendingar forklarast etter forklaringsmodellar henta frå naturvitskapen, eller er andre meir "forståande" modellar naudsynt for ta vare på det spesifikt menneskelege? Altså spørsmål i forlenginga av den såkalla "Erklären-Versthen" problematikken. Dette ordskiftet avgrensa seg i stor mon til enkelt-hendingar eller handlingar, noko som er viktig nok i seg sjølv, men som ikkje kan hanskast med den kompleksiteten ei historiske framstilling av noko omfang har.

JJ: Korleis kan det å fortelja ha noko som helst å gjera i samband med ulike forklaringsmodellar og med vitskapsfilosofi i det heile?

VA: Ofte viser det seg at på spørsmålet om kva var det som hendte, så vert svaret gjeve i form av ei forteljing. Den forteljande konstruksjonen gjev dei ulike elementa i forteljinga meining i høve til kvarandre, og føyer det heile saman til ein begripeleg heilskap ved hjelp av ordnane omgrep. Ulike tilhøve vert sett saman til eit meiningsfullt heile, som gjer det hendte forståeleg. Det er altså ikkje nok å ramsa opp ei rekkje enkeltdata. Framstillinga må ha ein samlande tråd, eller eit plot. Derfor kan forteljinga fungera som ein samlande modell som kan integrera heile spekteret av forklaringsmodellar; frå forklaring ut frå lover, til kausale forklaringar, til intensjonale forklaringsmodellar.

JJ: Kva er problemet med forklaringsmodellar som avgrensar seg til enkelt- handlingar og hendingar, og kva er det forteljinga kan yta i denne samanhengen?

VA: Viss ein definerer historie til å handla om menneskelege handlingar i fortid, så er det klart at ut over enkeltaktørar sine handlingar så vil òg kollektive storleikar, slike som klassar, grupper, nasjonar, folk og liknande verta rekna som faktorar som har verknad. Spørsmålet er korleis ein skal gjera greie for denne verknaden, når den ikkje kan reduserast til enkeltaktørar sine handlingar, eller at komplekse hendingar, som omfattar ei mengd større og mindre enkelttilhøve, skal gjerast greie for. Og det er her at forteljinga, som ein intelligibel og meiningsskapande storleik, kjem inn.

JJ: Kva er så dei mest karakteristiske trekka ved narrasjon?

VA: Som grunnleggjande trekk ved alle former for narrasjon, kan dei fylgjande aspekta trekkjast fram. Ei forteljing har ei byrjing og ein slutt, og dermed også ein midte. Plotet er den intelligible heilskapen som styrer suksesjonen eller utviklinga av hendingar i alle forteljingar, og som gjev det historiske arbeidet den forma det har. Ei forteljing må innehalda hendingar, hendingar som bidreg til den temporale utviklinga i forteljinga. Hendinga får dermed si avgrensing ut frå bidraget sitt til å utvikla plotet. Og ei hending må, for å vera historisk, vera noko meir enn eit enkelttilfelle eller eit unikt tilfelle. Ei narrativ framstilling inneheld syntetiserande omgrep. Til dømes handlingsverb av typen "byggja båt". Verbet i dømet vil her dekka mange handlingar, som kan omfatta fleire aktørar og gå over lengre tid. Og forteljinga vil vera fortald frå ein synsvinkel. Men, det betyr ikkje at ei forteljing må avgrensa seg til aktørperspektivet, slik det vert hevda frå enkelte hald. I så måte kombinerer ei forteljing både aktørperspektivet, som kan vera delvis konstituerande for handlinga, med historikarens perspektiv. Og historikaren vil ikkje berre veta kva som hendte – i og med si privilegerte plassering i ettertid, han kan og seiast å veta "betre".

JJ: Korleis er dette tilhøvet mellom aktørperspektivet og historikaren sitt perspektiv?

VA: Når det gjeld dette tilhøvet er det nokre viktig poeng som ein ikkje må gå glipp av i samband med korleis ein kan gjera greie for historiske handlingar. Ved å ta feste i Kierkegaard sine ord om at "livet leves forlengs, men at det må forståast baklengs", ser ein at det som er historikarens forskingsobjekt, var framtida til den historiske aktøren. Den historiske aktøren var ein gong eit handlande subjekt. Og aktøren sitt handlingsmedvit og handlingskompetanse var konstituerande for handlinga.

JJ: Kva ligg i at aktørens handlingsmedvit og handlingskompetanse konstituerer handlinga og kva må dette tilhøvet få å seia for korleis handlinga skal gjerast greie for av til dømes ein historikar?

VA: At handlingsmedvitet til aktøren og den forståinga aktøren har av handlinga konstituerer handlinga, vil seia at det er handlingsmedvitet som gjer handlinga til den handling den er. Å lyfta handa til ei helsing, vert fyrst ei helsing når den var meint som ei helsing. Men, ei slik handling vil sjølvsagt alltid gå føre seg i ein kontekst, der det å lyfta handa kan gjelde som ei helsing. Handlinga – å helsa – kan såleis seiast å få meining både frå den konteksten den er ein del av, og frå aktøren sitt handlingsmedvit og handlingskompetanse. Dermed skulle det vera klart at den forståinga som historikaren er ute etter må ta utgangspunkt i aktøren sitt intensjonale handlingsmedvit, eller det me har kalla aktørperspektivet. Det er aktøren si sjølvforståing, i aktørperspektivet, som lagar utgangspunktet og er mælestaven for forståinga av handlingar i fortida når desse vert beskrivne frå historikaren sitt observatørperspektiv.

JJ: Men var det ikkje slik at desse to perspektiva let seg kombinere i ei narrativ framstilling?

VA: Viss det var slik at ei narrativ historieframstilling måtte avgrensa seg til dei historiske aktørane sitt perspektiv, så ville det ikkje vera mykje forklarande kraft att i ei slik narrativ historieframstilling. Det er nettopp avstanden mellom dei historiske aktørane og historikaren som konstituerer historikaren sitt "point of view". Arthur C. Danto hevdar at dette er heile poenget med historiefaget:

"For the whole point of history is not to know about actions as witnesses might, but as historians do, in connection with later events and as parts of temporal wholes."

På ein måte kan historikaren dermed seiast å vera ein spesialist i etterpåklokskap. Historikaren har fasiten, i og med at han veit kva det var som hendte og korleis det heile gjekk til. Danto har peika på ein del viktig tilhøve mellom perspektiva til historiske aktørar og historikaren i samband med det han kallar "narrative setningar". Historiske framstillingar inneheld tallause slike setningar. Døme på ein slik setning er: "I 1618 starta tredeveårskrigen." Denne setninga kunne fyrst ha vorte forma etter 1648. Ein historisk aktør som var ein del av dette krigsutbrotet, eller var augevitne til det, kunne ikkje ha forma denne setning rett og slett fordi han ikkje kunne veta det som setninga uttrykkjer. Men i tillegg til å hevda at historikaren er etterpåklok, kan ein og seia at historikaren er "etterpåklokare". Ein kan hevda at det i tillegg til den tidlege asymmetrien det er mellom den historiske aktøren og historikaren, også er ein omgrepsleg asymmetri mellom dei historiske aktørane og historikaren og hans framstilling. Denne skilnaden kjem til uttrykk i eit nytt omgrepsleg verktøy; at det har funne stad det ein kan kalla omgrepsinnovasjon. Til dømes nyttar me omgrep som proletariat når me skal omtala tilhøve i romertida, utan at omgrepet proletariat kan seiast å ha vore "oppfunnen" på den tida. Og omgrepet "romertida" er vel også eit omgrep laga i ettertid. Også nye måtar å tileigna seg kunnskap på, gjennom til dømes nye økonomiske og psykologiske teoriar, er med på å skilja historikarens perspektiv frå perspektivet til dei historiske aktørane.

JJ: Finst det døme på narrative teoriar som prøver å gjera grei for ei historieskriving som går ut over enkeltaktør perspektivet?

VA: Det mest vidfemnande forsøket på å utarbeide ein narrativ historieteori er det vel Paul Ricoeur som står bak. Ricoeur held fast påstanden om at all historieskriving har ein irredusibel narrativ karakter. Men, dette er ikkje meint som eit forsvar for tradisjonell narrativ historieskriving. Han hevdar at det er vår narrative forståing som gjer vitskapen historie til historie. Og han utviklar ein narrativ historieteori som han hevdar kan hanskast med nyare historieskriving.

JJ: Kva utfordring representerer nyare historieskriving, slik Ricoeur ser det?

VA: Utfordring ligg i å gjera greie for korleis historiske framstillingar som går ut over enkeltaktørnivået framleis kan ha ei narrativ form. Historiske framstillingar vil som oftast ha eit meir vidfemnande siktemål enn berre enkeltaktørar. Det kan vera større sosiale samanhengar, som går "bak" eller "over" aktøren, uintenderte kosekvensar av handlingar, og handlingar og hendingar som ikkje kan tilskrivast enkeltaktørar. Også naturtilhøve og naturprosessar som dei historiske aktørane lever under er viktige deler av ei historisk framstilling. Spørsmålet vert då korleis det går med den narrative forma når dei historiske storleikane ikkje lenger kan vera karakterar i forteljinga. Eit anna tilhøve er at ei forteljing inneheld hendingar. Men "hendinga" har vorte angripen frå fleire hald: Frå "cowering law" teorien, som tek hendinga ut av samanhengen for å tilpassa den eit generelt hendingsomgrep, og dermed reduserar hendingar til dømer eller tilfeller av allmenne lover. Og frå Annales-skulen, som subsumerer hendingar i strukturar.

JJ: Kva er det den narrative historieteorien som Ricoeur har utvikla er meint å vera eit svar på? Eller sagt på ein litt annan måte, kva er det ein slik teori skal gjera greie for?

VA: Ricoeurs teori er ikkje ein metode i vanleg tyding. Det er altså ikkje meint som noko historikaren skal gripa til i sitt dagleg arbeid. Den er derimot meint som ein teori om dei epistemologiske føresetnadene for historisk forsking i det heile: Kva er føresetnadene for ein intelligibel historiefagleg disiplin? Kva er historiefaget sin eigenart? Kort sagt; kva er det som gjer historie til historie?

JJ: Det kan høyrast ut som om Ricoeur meiner at den narrative forma, i ei eller anna tyding, er ein naudsynt føresetnad for historiefaget i det heile?

Ja, nett så er det Ricoeur hevdar at det heng saman. Han går så langt som å hevda at det er den grunnleggjande kompetansen som me har til å fylgja ei forteljing som gjer historie til historie. Og denne narrative kompetansen, som han kallar det, er eit naudsynt vilkår for at historie er historie. Han skriv at viss

"history were to break every connection to our basic competence for following a story and to the cognitive operations constitutive of our narrative understanding, [. . .] it would lose its distinctive place in the chorus of social sciences. It would cease to be historical."

JJ: Kva er føresetnadene for å laga eit narrativ?

VA: Ifølgje Ricoeur er føresetnaden for å laga narrative framstillingar det ein kan kalla vår grunnleggjande handlingskompetanse. Handlingskompetanse er ei form for kompetanse som kanskje kan kallast ei form for kvardagskompetanse. Den inneber ei føreåtforståing av kva meining praktiske handlingsstrukturar har, og kva symbolsk tyding dei har og den temporale eller tidlege dimensjonen til handlingar.

JJ: Slik tenkjer me vanlegvis ikkje på våre daglege handlingar, kan det utdjupast litt?

VA: Ja, me kan fyrst sjå nærare på det Ricoeur kallar praktiske handlingsstrukturar. Eit anna omgrep han nyttar for å omtala det same tilhøvet er handlingsverdas semantikk. Og semantikk har med kva noko tyder å gjera. Når det er slik at plotet etterliknar handling, så gjeld det å kjenna til kva det vil seia å handla. Det vil seia å ha ei praktisk forståing av handlingsverda. Og det er å forstå og kunna bruka omgrepet handling. Vidare kan dette utdjupast slik: Handling impliserer mål som forpliktar den handlande. Handlinga refererer til motiv, motiv som kan gjera greie for kvifor nokon gjer noko. Og handling forutset dermed nokon som handlar, altså aktørar. Aktørar gjer ting, til dømes så arbeider dei. Eit resultat av dette er at dei kan haldast delvis ansvarlege for konsekvensane av handlingane sine. Å handla vil vera å handla saman med andre, altså ulike former for samhandling. Det kan vera både i samarbeid og kamp. At handlinga refererer til motiv, skil på ein klar måte handling frå korleis fysiske hendingar fører til andre hendingar. Det har me vore inn på før. Men, handling vil også innebere inngrep i fysiske system. Eller sagt på ein annan måte, så vil all handling på ein eller annan måte gå føre seg i eit naturleg miljø, der dei fysiske omstenda legg føringar på handlingane. Det var litt om det me kalla dei praktiske føresetnadene for å laga eit narrativ. I tillegg kjem det som Ricoeur kallar vår narrative forståing. Det vil seia at ein kjenner til, og forstår reglane for komposisjonen av ei forteljing. Altså den praktiske utforminga av teksten. Men det treng me ikkje gå meir inn på her, så lenge det var føresetnadene for utforminga av ei forteljing som var temaet, og ikkje sjølve utforminga av teksten.

JJ: Så vart det nemnt noko om den symbolske tydinga til handlingar?

VA: Ja, det var den andre føresetnaden for å laga ei forteljing Ricoeur som trekkjer fram. Og det er dei symbolske ressursane i handlingsverda. Ricoeur hevdar at det er nettopp derfor menneskeleg handling let seg fortelja, fordi handlinga alt er uttrykt i teikn, reglar og normer. Sagt på ein annan måte, så er handling alltid alt symbolsk formidla.

JJ: Og det tredje punktet hadde med tidsforståinga i handlingslivet?

VA: Den tredje føresetnaden gjeld tidsforståing som er gjeve med handling og tale i dagleglivet. Handlingar er ordna i tid. Det vil seia at me gjer ting før og etter noko anna. Adverb som me nyttar for å beskriva handlingane våre viser dette. Til dømes adverb som: før, etter, sidan, inntil, medan, innan, så lenge som – også vidare. Til oppsummering kan det seiast at grunnlaget for å laga plot og konstruere historiar er at me finn meininga i forteljinga fordi me på førehand er kjend med dei tydingane som er gjevne i det daglege livet me lever. Der ein forstår kva det vil seia at nokon handlar, set seg mål, brukar middel for å nå desse måla, lukkast og mislukkast og så bort etter. Altså det som me med Ricoeur kalla vår "handlingskompetanse".

JJ: Kan eit narrativ vera om kva som helst, eller er det visse tilhøve det må omhandla?

VA: Forteljinga om ein gråstein, til dømes, vil ikkje kunna gjelda som ei forteljing.

JJ: Kvifor ikkje?

VA: Ei forteljing må omhandla handlingar. Det må vera nokon som handlar, og ein gråstein handlar ikkje, men fylgjer visse naturlover. Handlingar derimot har handlande aktørar, aktørar som kan haldast iallfall delvis ansvarlege for konsekvensane av handlingane. Naturen og naturprosessar kan med dette utgangspunktet ikkje vera handlande subjekt. Etter den moderniseringsprosessen som har funne stad, der teleologi og besjeling, og aristotelisk formålstenkjing har vorte fjerna, så vil ikkje naturprosessar vera handlande og kunna haldast ansvarleg.

JJ: Det er altså eit klar skilje her mellom naturprosessar og menneskelege handlingar?

VA: Som sagt, så må forteljinga omhandla handlingar. Handlingar som i utgangspunktet vert vurdert som meiningsfulle, som uttrykk for intensjonar, motiv og handlingsmedvit. Men samstundes er det klart at handlingar går føre seg i eit naturmiljø og at mennesket iallfall delvis er underlagt dei same lover og prinsippa som gjeld for naturprosessar. Så poenget må vera at ei forteljing må omhandla handlingar, men at det også svært ofte vil innehalda beskrivingar av naturprosessar. Til dømes at ein historisk aktør får den omtala gråsteinen i hovudet, slik at han ikkje var i stand til å verta ny konge.

JJ: Men for å koma tilbake til noko som vart nemnt tidlegare, oppfatninga om at forteljinga eller det narrative er ein grunnleggjande del av det ein kan kalla identitet eller personlegdom. Korleis kan det utdjupast?

VA: Dette er sjølvsagt ei stort og samansett spørsmål. Men det finst dei som har hevda at den personlege forteljinga, saman med nokre andre tilhøve, er naudsynte vilkår for identitet. Forteljinga er altså det ein kallar eit transcendentalt vilkår for personlegdom. Ein representant for ein slik posisjon, er den kanadiske filosofen Charles Taylor. Han hevdar at det særleg er tre tilhøve som er naudsynte for personleg identitet. I tillegg til forteljinga som alt er nemnt, understrekar han denne forteljinga må uttrykkjast i eit språk og at identiteten vert til mot ein bakgrunn av det Taylor kallar sterke vurderingar. Desse tre tilhøva lagar det Taylor kallar eit rammeverk. Rammeverket fungerer som ein horisont som mennesket orienterer seg innanfor. Og ifølgje Taylor er rammeverket naudsynleg for den menneskelege identiteten. Han understrekar at det ikkje berre er eit eksistensielt spørsmål. Rammeverket gjer at menneskeleg identitet i det heile er mogleg. Det er altså eit transcendentalt vilkår.

JJ: Her var det fleire tilhøve, kanskje me kan ta dei kvar for seg, slik at kvart enkelt tilhøve kjem tydelegare fram?

VA: Ja, det er sikkert ein grei, og vonleg ein pedagogisk måte å gjer det på. Kanskje me kan byrja med å snakka om det som Taylor kallar sterke vurderingar, og kva som særmerkjer dei. Så kan me deretter koma tilbake til dei to andre tilhøva, språk og forteljing. Taylor tek utgangspunkt i det særskilde at mennesket forheld seg til seg sjølv og fortolkar seg sjølv. For Taylor er sjølvfortolkinga ein tolkande og meiningsgjevande aktivitet som ordnar verda for mennesket. Mennesket er det som vert kalla eit "sjølvfortolkande dyr".

JJ: Ut frå dette standpunktet så er ikkje mennesket noko konstant?

VA: Ein måte å uttrykkje det på er å seia at mennesket er si sjølvfortolking. Den måten mennesket forstår seg sjølv på gjer det til det det er. Og derfor er den forteljinga som den enkelte har om seg sjølv så viktig, i og med at den er med på å bestemme den enkelt si sjølvforståing. Og denne sjølvforståing må derfor også vera utgangspunktet og mælestaven for korleis ein gjer greia for handlingar og oppfatningar, enten det er i vitskapleg eller i ein meir dagleg samanheng.

JJ: Men det var det med sterke vurderingar . . .?

VA: Ja, det var desse så kalla sterke vurderingane. Kva er det? Og kva gjer dei, kan ein spørja. Ifølgje Taylor, inneber sjølvforståing at mennesket ser seg sjølv mot ein bakgrunn av sterke vurderingar. Sterke vurderingar kan kort seiast å vera at noko vert vurdert til å vera meir ynskverdig enn noko anna. Sterke vurderingar representerer dermed standardar som ynskjer og val vert vurderte opp mot. Desse standarane er uavhengige av mine ynskjer, lyster eller kva eg er tilbøyeleg til å gjera.

JJ: Til dømes?

VA: Ved å samanlikna med det Taylor kallar svake vurderingar, vil det vonleg gå tydelegare fram kva som særmerkjer sterke vurderingar. Eit døme på ei svak vurdering vil vera det fylgjande: Skal eg reisa på ferie til fjells eller til sjøs? Vurderinga i dette tilfellet vil stå mellom kva eg har mest lyst til i augeblinken. Eg vil i dette tilfellet ikkje leggja noko kvalitativ verdivurdering til grunn for kva som er mest viktig eller kva som er rett å gjera. Det kunne vera eit reint praktisk spørsmål; eg kan ikkje gjera båe ting samtidig. Viss er derimot la til grunn for valet mitt ei vurdering om kva som var mest høgverdig. Altså at det ikkje berre var eit spørsmål om kva eg hadde mest lyst til i augeblinken, men til dømes kva eg hadde lova nokre andre at me skulle gjera i ferien, så ville det vera eit døme på ei sterk vurdering. Det å halda ein lovnad er altså ei verdivurdering som er med på å styra handlingane mine. Dette siste får fram at dei sterke vurderingane ikkje er reint private, men byggjer på meir eller mindre felles standardar som motivasjonane våre kan dømast i høve til. I dette tilfelle altså det å halda ein lovnad. Og desse standardane må, for å vera offentlege, artikulerast i eit språk.

JJ: Språket har altså ei meir grunnleggjande tyding enn at ei forteljing er språkleg?

VA: Den sjølvfortolkinga som aktøren gjer av seg sjølv må artikulerast i eit språk, hevdar Taylor. Og språket er ein intersubjektiv storleik, som vert halde ved lag i eit kommunikasjonsfellesskap. Gjennom oppsedinga, som ein deltakar i eit språkfellesskap, vil ein læra det språket som sjølvartikuleringa og dei sterke vurderingane vert uttrykt i. Verdivurderingar må derfor i stor mon byggja på eit felles utgangspunkt. Seinare, som ein vaksen person, kan ein utvikla ei meir original og eigen forståing av seg sjølv og menneskelivet. Men, Taylor understrekar at det felles grunnlaget i eit felles språk, er eit transcendentalt vilkår for sjølvforståing og identitet.

JJ: Desse sterke vurderingane som Taylor snakkar om, vert altså uttrykt i eit språk. Men ei sjølvfortolking eller sjølvartikulering, krev også ei forteljing?

VA:Taylor understrekar at livet er eit spørsmål – som svara på – er med på å gjera mennesket til det det er. Men nye utfordringar og nye erfaringar, vil reisa nye spørsmål. Ei sjølvfortolking kan dermed ikkje vera fullstendig eller endeleg, men er noko som utviklar seg over tid. Og denne sjølvforståinga må strukturerast i ei forteljing eller eit narrativ. Men narrativet er ikkje berre naudsynt for å strukturere notida. Forteljinga om korleis eg er komen der eg er, gjev forståing av kven eg er. Og forteljinga vil ikkje berre gjelda fortid og notid, men også vera eit utkast for framtida, der forteljinga om mi eiga framtid, gjev forståing og meining til notida. Taylor uttrykkjer seg slik:

"My life always has this degree of narrative understanding, that I understand my present action in the form of an 'and then': there was A (what I am), and then I do B (what I project to become)."

Forteljinga kan dermed seiast å ha den viktige rolla, ideelt sett, å artikulere livet som heilskap. Og dermed avgrensa ulike målsetjingar, og dermed også verdiar som både definerer og styrer oss som engasjerte menneske.

Tre sekundærlitteratur-forslag:

Arthur C. Danto: Narration and Knowledge (including the integral text of Analytical Philosophy of History). Columbia University Press, 1985. Kom fyrst ut i 1965, og var med på få fart på ordskiftet kring narrasjon som alternativ forklaringsmodell. Gjev ei klar og grundig framstilling av sentrale moment i samband med narrasjon. Men Danto si drøfting går ikkje i noko særleg stor grad ut over setningsnivået.

David Polkinghorne: Narrative knowing and the human sciences. State University of New Yorke Press, 1988. Gjev ei generell innføring i kva stilling narrasjon har innanfor ulike fagområde, til dømes litteraturteorien, historieteori og psykologi.

Paul Ricoeur: Time and Narrative I-III. The University of Chicago Press, 1984-1988. Særdeles vidfemnande drøfting av narrasjon og narrativitet, der Ricoeur drøftar narrasjon i høve til historieteori i bind I, og i høve til litteraturteori i bind II.

⚶⚶⚶

VEGARD AALVIK tok hovudfag ved Filosofisk institutt, NTNU, i 1998, og arbeider i dag (2017) som lærar i Brønnøysund.