• Smart kanin
• Åker saman
• Godheit lønna
• Bjørnen og musa
• Slutten på leiken

Smart kanin

Ein dag følte kaninen seg spesielt fornøgd med seg sjølv. Han trudde han var den finaste fyren som fanst, og like smart som kven det skulle vere. Mens han tenkte slik og bykste i veg med flagrande øyre og viftande kinnskjegg, møtte han reven, og reven var driven.

"God morgon, rev," sa kaninen. "Korleis ville du like eit veddemål med meg?"

"Det ville gle meg," sa reven, "spesielt med deg."

"Å," sa kaninen. "Du smigrar meg. Men la oss dra ei bein linje her på bakken. Den av oss som hoppar over først, skal vinne halvparten av det den andre eig."

"Fint," sa reven. "Er du klar?"

"Ikkje enno," svarte kaninen. "Eg vil samle meg ein augeblink først."

"Tenk så lenge du vil, vennen, min," sa reven muntert, "dersom du håper det kan hjelpe forstanden din."

"Eg tenker," svarte kaninen.

Akkurat då flaug ei kråke forbi. Reven snudde hovudet for å sjå kor kråka hadde kursen. Mens reven såg ein annan veg, ropte kaninen brått: "Eg er klar!"

Og før reven kunne snu seg, hadde kaninen hoppa over streken.

Åker saman

Ein dag bamsen kom til ei lysning i skogen, var det ein mann der. Mannen dreiv og pløgde.

"God dag", sa bjørnen. "Kva er det du held på med?"

"Eg pløyer,", svarte mannen. "Og når eg er ferdig med å pløye, skal eg harve åkeren, og så så. Halve åkeren skal vere til kveite og halve til neper."

"Nam, nam!" tenkte Osmo. "God mat, kveite og turnips!" Høgt han sa: "Eg kan å pløye og harve. Kva seier du til at eg hjelper deg?"

"Gjer du det", sa mannen, "skal eg dele avlinga med deg."

Bjørnen gav seg til å arbeide, og snart hadde dei pløgd, harva og sådd åkeren.

Då hausten kom, gjekk dei for å hauste avlingane sine. På nepeåkeren spurde mannen sa: "No, kva for del vil du ha: det som veks over bakken eller det som veks under?"

Bjørnen såg kor grøne og frodige nepetoppane var, og sa: "Eg tar delen som er over bakken."

Etter at dei hadde hausta nepene, gjekk dei vidare til kveiteåkeren. Der spurde mannen om det same. Den delen av kveiten som var over bakken, virka visna, tørr og innskrumpa. Såg klok ut og sa: "Denne gongen får du heller gi meg den delen som veks under bakken."

Mannen lo i ermet og gjekk med på avtalen.

Ein dag neste vinter møttest dei to. Mannen baud bjørnen til middag. Bjørnen var svolten og takka gjerne ja til innbydinga. Først hadde dei bakte neper.

"Oi, men dette er bra!" sa bjørnen. "Eg har aldri smakt noko betre! Kva er det?"

"Det er neper frå åkeren som du og eg planta saman."

Bjørnen blei overraska.

Deretter kom det nybakte brød på bordet.

"Kor bra! Kor godt!" utbraut bjørnen. "Kva er dette?"

"Vanleg brød", sa mannen. "Det er bakt frå kveiten som du og eg planta i lag."

Osmo var meir overraska enn nokosinne. "Veit du kva?" sa han, "verken nepene eller brødet mitt kom nær å smake som dette!"

Mannen lo, og bjørnen lurde på korfor.

Godheit lønna

Dag etter dag gjekk bjørnen inn i ein åker der det voks rug, og åt så mykje han ville. Bonden skjøna av fotspora kva veg bjørnen kom. "Eg skal gi den bamsen ein lærepenge!" tenkte han med seg sjølv. Så la han ut ei snare av sterkt tau der det gjekk flest bjørnespor, og dekte over fella med blad og greiner.

Og då bjørnen kom som vanleg til åkeren, blei han fanga og vikla inn i garnet og klarte ikkje å komme laus. Bonden kom og såg han hadde fange bjørnen, og blei nesten overlykkeleg.

"No har eg deg, ditt beist", sa han til bjørnen, "og eg skal ta livet av deg!"

"Å, gjer ikkje det!" bønnfalla bjørnen. "Eg vil heller vere levande!"

"Men du øydelegg rugen min", sa bonden.

"Slepp meg laus denne gongen," bad bjørnen, "så skal eg lønne deg!" Han trygla og bad så lenge og vel at bonden til sist sleppte han ut av fella.

"Og no", sa bonden så snart bjørnen var fri, "korleis har du tenkt å lønne meg?"

Bjørnen la ein tung labb om skuldrene til bonden. "Slik skal eg lønne deg", sa han: "Eg skal ete deg opp!"

"Kva?" utbraut bonden , "Skal godheit lønnast slik?"

"Nettopp", sa bjørnen. "Her i verda blir godheit lønna slik. Spør andre!"

"Eg trur det ikkje! Nei, eg trur ikkje det er slik!" gret bonden.

"Vel, eg får vise deg eg har rett. Vi spør den første vi møter om det."

Den første dei møtte var ein gammal hest. Dei la saka si fram for han.

"Bamsefar har rett," sa den gamle hesten. "Sjå berre på meg: i tretti år tente eg herren min trufast. Men i dag tidleg høyrde eg han sa: 'Det er på tide vi slaktar den gamle pluggen! Han er ikkje god til å arbeide lenger, berre ete!'"

Bjørnen myste med dei små auga sine. "Der ser ein!" sa han tvert.

"Nei, ikkje eg!" sa bonden. "Vi må spørje nokon andre."

Dei gjekk litt lenger og trefte ein gammal hund. Dei la saka si fram for han, og hunden sa: "Bjørnen er rett! Sjå på meg: eg har tent herren min trufast så lenge eg har levd. Men i dag tidleg høyrde eg han sa: 'Det er på tide vi avlivar den gamle hunden.'"

Men bonden var enno ikkje fornøgd. Bjørnen sa ikkje nei til at dei la saka si fram for enda ein som dei møtte, og den neste var Mikko Rev. Han lytta til det dei sa, og drog så bonden til side og kviskra til han: "Om eg dømmer til din fordel, lar du meg bere vekk alle kyllingane i hønsehuset ditt?"

"Ja, faktisk!" lovde bonden.

Då kremta Mikkel og sa: "For å dømme rett i saka lyt eg sjå åkeren og få eit overslag over skaden bjørnen gjorde."

Så gjekk dei til åkeren. Då reven såg den nedbeita åkeren, rista han alvorleg på hovudet og sa: "Det er visst bjørnen som har vore på ferde og ete rugen. Vis meg no fella."

Så gjekk dei til snara og reven undersøkte ho nøye. "Seier de denne slanke snara kunne fange den store bjørnen? La meg sjå korleis det skjedde."

Bjørnen viste korleis han hadde gått i fella.

"Gå skikkeleg i fella, slik det var", sa reven. "Eg vil sjå om du kan komme deg ut på eiga hand."

Bjørnen vikla seg no inn i garnet att, og viste at han ikkje kunne komme seg ut på eiga hand.

"Vel", sa Mikkel, "du fortente visst å bli fanga første gongen, og no er du der att og kan berre vere der. Kom igjen, bonde."

Så gjekk reven og bonden av stad og etterlét bjørnen til seg sjølv.

Same natta kom reven til hønsehuset for å krevje lønna si. Då han kom til kyllingane, sette dei i å kakle og skrike så familien blei vekt. Bonden heldt senga, men sende kona si ut med ein stokk i handa.

"Det kan vere reven som er ute og vil stele høner. Fangar du han, så ver ikkje for mild mot han."

"Greitt nok!" sa kona og skunda seg ut i hønsehuset. Då ho fann Mikkel der inne, gav ho han så mykje pryl med stokken at det var berre så vidt han berga livet.

"Å, au", sa han til seg sjølv mens han halta heim i smerter, "Tenke seg at dette er lønna for godheit! For ei vond og låk verd dette er!"

Bjørnen og musa

Ein bonde hadde sett ut ei sterk snare ein stad det var mange bjørnespor, og dekte over fella med blad og greiner. Kort etter var det ein bjørn i fella. Han blei vikla inn i det sterke tauet og makta ikkje å komme laus, same kor mykje han baksa. Med tid og stunder sovna han, heilt utmatta. Mens han sov, tok ein flokk mus til å leike over kroppen hans. Dei små føtene kila han, og han vakna med eit rykk. Alle musene kom seg unna unntatt ei, som han fanga under labben sin.

"Pip, pip," gret den skremte musa. "La meg gå, så skal eg lønne deg for det ein dag. Det lover eg!"

Bjørnen brølte av latter. ""Kva for noko, vesle mus? Du lønne meg? Det høyrest mest ut som spøk! Men eg lar deg gå, same kva. Du er for lita og puslete til å ete. Så spring din veg!"

Bjørnen løfta labben, og den vesle musa stakk av.

"Musa vil lønne meg," sa bjørnen om att, og rista av latter i garnet. Han lo enno då den vesle musa kom att med ein stor skare mus. Alle tok til å gnage over taua, og etter kort tid var bjørnen fri.

"Ganske visst er vi små og svake i forhold til mange andre dyr", sa musa, men ikkje så små og svake at vi ikkje kan lønne godheit."

Bjørnen skamma seg slik over å ha ledd av musa fordi ho var lita, at alt han kunne seie då han rugga inn i skogen var "Takk!"

Slutten på leiken

Det var ein bonde som dreiv sleden sin inn i skogen for å hogge ved som vanleg. Og som elles ropte han til hesten sin: "Ta deg saman, gamle pluggen!" Somtid sette han i: "No får du røre på deg, elles lar eg bjørnen få deg."

Då bjørnen fekk høyre om ein bonde som støtt snakka om å gi hesten sin til han, trava han ein dag ut av buskene mens bonden heldt på med det på sitt vanlege vis. Bjørnen sa: "Vel, bonde, her er eg! Tenke seg at du vil gi meg kveldsmat!"

Bonden rygga bakover og sa: "Eg meinte ikkje det eg sa. Eg har ein god hest - han er litt lat, berre."

Osmo stod der og svinga med hovud og skuldrer. "Sjølv om han er lat, vil han smake greitt for meg. Kom an, bonde, gi meg hesten, som du lenge har sagt du ville gjere!"

"Men eg har ikkje råd til å gi deg hesten min!" gret bonden. "Han er den einaste hesten eg har!"

Men bjørnen var fast. "Same det! Du må halde ord!"

"Sjå her", bad bonden. "la meg sleppe å gi deg hesten min, så skal du få kua mi. Eg kan betre vere utan ku enn hest."

"Når får eg kua?", spurde bjørnen.

"I morgon", lovde bonden.

"Bra", sa bjørnen, "får eg kua i morgon, skal eg ikkje krevje hesten. Men sjå til å halde ord!"

På veg heim den ettermiddagen såg bonden til fellene sine. I ei av dei fann han Mikko, reven. Mikko Rev bad så vakkert for livet sitt at bonden lo og sleppte han laus.

"Du har gjort meg ei teneste", sa Mikko, "og ein dag skal eg gjere ei for deg. Berre vent og sjå om eg ikkje gjer det."

Tidleg neste morgon sette bonden kua på sleden og styrte mot skogen. På vegen møtte han Mikko.

"God morgon", sa Mikko Rev igjen. "Kor skal du med kua di?"

Bonden stoppa og fortalde Mikko om avtalen med bjørnen.

"Høyr", sa reven, "eg lovde deg i går at eg ein dag ville gjere deg ei teneste til gjengjeld. Dagen har komme! Eg skal berge kua di og syne deg korleis du kan bli av med den gamle bjørnen ein gong for alle. Men gjer eg dette, lyt du gi meg bjørneskrotten i løn."

"Skrotten skal du ha, og med glede", sa bonden. "Berg kua for meg, så er det ein avtale!"

"Godt", sa Mikko. "Dra heim att med kua snarast råd og kom att hit med ti karepinnar. Bind fem rundt halsen min og fem rundt halen min. Eg kan skramle fælt med dei. Når bjørnen høyrer meg og lurer på kva det er, seier du: 'Kjenner du ikkje son min, jegeren, tydeleg på skranglinga?' Dernest skal vi få bukt med gamle bjørnefar."

Bonden gjorde som reven sa han skulle. Han køyrde kua heim og kom igjen til skogen med ti karepinnar. Fem festa han om halsen til reven og fem om halen hans. Så køyrde han sleden dit han skulle møte bjørnen, og reven kraup saman stille inn i buskene bak han.

"Kor er kua mi?" sa bjørnen med det same sleden dukka opp.

"Eg har kome for å snakke med deg om det att", tok bonden til.

Akkurat då tok det til å skramle fælt i buskene bak bonden.

"Kva er dette?" ropte bjørnen.

"Å", sa bonden, "er det ikkje lyden av musketten til jegersonen min som skranglar?"

Bjørnen rista i angst.

"Kan det vere jegeren? Å huff, kva skal eg gjere! Frels meg frå jegeren, så ettergir eg deg kua!"

Bonden sa: "Legg deg ned så trur han kanskje du er ein stokk som ligg her."

Bjørnen la seg ned på bakken og var heilt stille.

Så ropte reven så han høyrdest ut som ein jeger i det fri: "Hei, er det ein vakker bjørn som ligg på bakken ved sida av deg?"

"Nei", hauka bonden tilbake.

"Er det ein tømmerstokk, så hogg han opp!" kom det.

Bonden løfta øksa.

"Hogg meg no ikkje på rett!" kviskra bjørnen. "Berre lat som."

"Stokken er for god til å hogge sund", sa bonden.

"Vel", sa stemma frå buskane, "er det ein god stokk, så legg han på sleden og køyr heim med han."

Bjørnen høyrde dette også, og låg stiv og still mens bonden slepte han opp på sleden.

Stemma sa: "Du lyt heller binde fast stokken så han ikkje rullar av for deg."

Bjørnen låg heilt still mens bonden surra han fast til sleden.

"Er du sikker på at stokken ikkje kan rulle av?"

"Ja, gut", sa bonden.

"Så driv øksa inn i stokkenden før vi drar i veg!"

Bonden planta eit mektig øksehogg i bjørneskallen med det same, og så var det ute med bjørnen. No var hesten og kua berga, og Mikko fekk fråtse i bjørnekjøt i ei veke, om det ikkje var enda lenger.