• Reven og gjæsene
• Korleis seks kom seg fram i verda

Reven og gjæsene

Det var ein gong ein rev som kom ut på ei eng der det sat ein flokk feite og fine gjæser. "Eg kjem jo som kalla", sa reven og lo, "de sit jo pent i lag, så eg kan ete den eine etter den andre."

Gjæsene skreik av skrekk, sprang opp og kjæra og bad for liva sine. Men reven høyrde ikkje på dei. "Det er ingen nåde for dykk, de må døy", sa han.

Til sist tok ei av dei mot til seg og sa: "Når vi stakkars gjæser endeleg skal bli av med dei unge liva våre, så la oss i det minste få be saman først, så vi ikkje døyr i syndene våre. Etterpå stiller vi oss i rekke, så du kan velje den feitaste."

"Ja, det er eit rimeleg ønske", sa reven, "be de berre, så ventar eg så lenge."

Den første starta ei ganske lang bøn. "Gakk, gakk, gakk." Og då ho slett ikkje heldt opp, venta ikkje den andre til det blei hennar tur, men tok også til: "Gakk, gakk, gakk".

Den tredje og fjerde følgde etter, og snart sa dei alle saman gakk-gakk i munnen på kvarandre. Når dei er ferdige, skal eg fortelje vidare, men dei bed enno, etter det ein høyrer.

Korleis seks kom seg fram i verda

Det var ein gong ein mann som forstod alle slags kunstar. Han gjorde krigsteneste og tedde seg skikkeleg og modig, men då krigen var over, fekk han avskil og tre kroner til utgiftene sine på vegen.

"Vent", sa han, "dette er eg ikkje nøgd med. Finn eg berre dei rette folka til å hjelpe meg, skal kongen fint få gi meg alle skattane i landet."

Full av sinne gjekk han inn i skogen. Der kom han over ein kar som stod og hadde plukka saman seks tre som om dei var kornplantar. Han sa til den sterke: "Vil du vere tenaren min og vandre i lag med meg?"

"Ja, svarte den sterke, "men først skal eg ta denne vesle pinnebylten heim til mor." Så tok han eitt av trea og sveipa dei andre fem i det, løfta bunten på skuldra og bar han vekk.

Snart kom han att og vandra av stad med herren sin, som sa: "Vi to skal vel klare oss vel og bra her i verda."

Då dei hadde gått ei stund, kom dei over ein jeger som var nede på kne med børsa til skuldra og sikta på eitkvart.

Karen som skjøna seg på kunstar, sa til han: "Kva er det du siktar på, jeger?"

Jegeren svarte: "Tre kilometer herifrå sit ei fluge på greina av eit eiketre, og eg har tenkt å skyte ut venstre auge på den fluga."

"Kom med meg", sa karen, "om vi tre er saman, burde vi komme oss fram i verda."

Jegeren var straks klar og gjekk med han. Så kom dei til sju vindmøller med segl som snurra svært raskt rundt. Likevel det var ikkje vind til venstre og høgre for dei. Ikkje så mykje som eit blad rørde seg.

Då sa karen: "Eg veit ikkje kva som driv vindmøllene, for her er ikkje så mykje som ein vindpust." Så gjekk han vidare med tenarane sine. Då dei hadde gått tre kilometer, såg dei ein kar som sat i eit tre og heldt for éi nasebore og bles ut gjennom den andre.

"Du store! Kva gjer du der oppe?" spurde karen.

Den andre: "Tre kilometer herifrå står det sju vindmøller. Sjå, eg blæs så vengane deira snurrar rundt."

"Kom med meg", sa karen, "om vi fire er saman, kjem vi oss sikkert fram i verda!"

Så kom blåsaren ned og slutta seg til dei.

Etter ei tid blei dei var ein kar som stod på eitt bein og hadde tatt av seg det andre og lagt det ved sida av seg.

Den vandrande karen sa: "Du har visst ordna deg så du kan ta pause."

"Eg er sprintar", svarte han. "For å ta pause har eg tatt av eitt av beina, for om eg spring med begge, er eg kjappare enn ein fugl kan fly."

"Kom med meg. Dersom vi fem held følge, kjem vi sikkert fram i verda!"

Sprintaren slutta seg til dei. Så varte det ikkje lenge før dei møtte ein mann som hadde på seg ei hue. Hua hadde han trekt ned over det eine øyret.

Då sa vandringsmannen til han: "Gjer det vakkert! Ha ikkje hua berre over eine øyret, for då ser du ut som ein sau."

"Eg kan ikkje gjere det annleis", sa den andre, "for dersom eg set på meg hua rett, blir det ei så forferdeleg kulde at fuglane i lufta frys i hel og fell daude til jorda."

"Kom med meg", sa karen, "om vi seks går saman, kjem vi sikkert fram i verda."

No gjekk dei seks til ein by der kongen hadde kunngjort at den som slo dottera hans i kappløp, skulle få ho til kone. Men den som tapte, skulle miste hovudet.

Karen gjekk og helste på kongen og sa kven og kva han var, og la til: "Men eg vil la tenaren min springe for meg." Kongen svarte: "Det lar seg gjere, men så skal både livet ditt og hans vere innsatsen."

Då dette var fastsett og avtalt, sette karen det andre beinet på sprintaren og sa til han: "Ver kvikk no, og hjelp oss så vi vinn."

Det blei fastsett at den som først kom med vatn frå ein brønn langt vekke, var vinnar. Sprintaren fekk ei krukke, og kongsdottera fekk ei også, og dei sprang av stad samtidig. Etter kort tid kunne ikkje tilskodarane sjå springaren lenger - det var som om ein vindpust hadde plystra forbi. Men kongsdottera såg dei; ho hadde komme berre eit lite stykke i veg.

På kort tid nådde sprintaren brønnen, fylde krukka med vatn, og snudde. Men midtvegs på vegen tilbake, blei han så trøytt at han sette ned krukka og la seg ned - og sovna. Men han hadde tatt til pute ein hesteskalle som låg der på bakken, og skallen var så ulagleg at han tenkte han snart ville vakne att.

Imens kom kongsdottera fram til brønnen, og skunda seg tilbake med krukka full av vatn. Då ho såg at sprintaren låg og sov, gledde ho seg og sa: "Fienden har falle i hendene mine", tømde krukka hans og sprang vidare.

No ville alt ha vore tapt om ikkje jegeren med dei skarpe auga hadde stått øvst i slottet og sett det som hende. Så sa han: "Kongsdottera skal ikkje få makt over oss", ladde børsa og skaut så bra at han skaut vekk hesteskallen under hovudet på sprintaren utan å skade han. Då vakna sprintaren, hoppa på føtene, og såg at krukka var tom og at kongsdottera alt var langt føre. Men han miste ikkje motet, og rende tilbake til brønnen med krukka, fylte ho med vatn att, og kom i mål ti minutt før kongsdottera.

"Sjå", sa han, "eg sette ikkje opp farten før dette, så før fortente eg knapt nok å kallast sprintar heller."

Men det svei kongen og dottera hans enda meir at slik ein vanleg, heimsend soldat skulle få ho slik, så dei rådførte seg med kvarandre om korleis dei skulle bli av med han og følgesveinane hans.

Så sa kongen til dottera: "Eg har funne ein måte, og ver ikkje redd; for dei kjem ikkje att."

Dernest sa kongen til dei seks: "No skal de feste i lag, ete og drikke", og førde dei til eit rom som hadde jerngolv, dører av jern og vindauge med jernstenger føre. I rommet var eit bord dekt med herleg mat. Kongen sa til dei: "Gå inn og nyt dette!"

Då dei alle var komne inn, lukka han dørene til rommet og låste og bolta dei frå utsida. Så sende han bod på kokken, og gav han ordne om å fyre opp under rommet, så jernet blei gloande raudt. Kokken gjorde dette, og dei seks ved bordet tok til å synest det blei ganske varmt. Dei trudde først det kom av at dei hadde ete så mykje god mat, men då det blei enda varmare og ville ut, oppdaga dei at dører og vindauge var attlatne. Dermed skjønte dei at kongen hadde vonde siktemål og ville kvele og steike dei.

"Det kjem ikkje til å lykkast likevel", sa følgesveinen med hua. "eg skal la det komme slik streng kulde at elden vil skamme seg og krype sin veg." Så snudde han hua så ho sat rett på han, og med det same kom ei slik kulde at all varmen forsvann og matrettane tok til å fryse.

Etter eit par timar meinte kongen dei hadde omkome i varmen, og fekk opna dørene så han kunne sjå det sjølv. Men då dørene blei opna, stod alle seks der, friske og sunne, og sa det ville vere kjekt å komme ut og varme seg, for inne var det så kaldt at maten hadde frose fast til fata.

Då gjekk kongen rasande ned til kokken, skjelte han ut, og spurde korfor han ikkje hadde gjort det han hadde skulle.

Kokken svarte: "Det er varme nok under rommet. Sjå sjølv."

Så fekk kongen sjå det var eit stort bål under jernrommet, og skjønte at han ikkje kunne få bukt med dei seks på den måten.

Igjen tenkte kongen over korleis han kunne bli av med gjestane som han ikkje likte, og kalla leiaren for dei til seg og sa: "Dersom de tar imot gull og gir opp å få dottera mi, skal du få så mykje du kan bere."

"Ja vel, konge", svarte karen som kunne kunstar. "Gi meg så mykje som eine tenaren min kan bere, så kjem eg ikkje til å krevje å få dottera di."

Kongen var fornøgd med det, og karen heldt fram: "Om fjorten dagar kjem tenaren min og hentar det han kan bere."

Så kalla kunstnaren til seg skreddarane i heile riket, og dei måtte sitte i to veker og sy ein sekk. Og då sekken var ferdig, måtte den sterke karen som kunne rive opp tre, ta sekken på ryggen og gå med han til kongen.

Då sa kongen: "Kven er den sterke karen som ber så mykje lintøy på ryggen at det kan fylle eit hus?" Skremd og overraska tenkte han vidare: "For ei mengd gull han kan bere vekk!"

Så gav kongen folka sine ordre om å komme med eit tonn gull. Seksten av dei sterkaste mennene hans måtte til for å bere det, men den sterke karen tok alt gullet med éi hand, putta det i sekken og sa: "Korfor kjem de ikkje med meir i gongen? Dette dekker knapt nok bakken."

Så sørgde kongen for å få henta alle skattane hans. Den sterke karen putta dei i sekken, men enno var ikkje sekken meir enn halvfull. "Skaff meir", ropte den sterke karen, "desse få skorpene fyller ikkje sekken."

Så blei sju tusen vogner med gull skaffa frå heile riket, og den sterke karen lessa dei i sekken sin. "Eg vil ikkje gå gjennom kva slags gull det er som kjem vidare", sa han, "men tar det som kjem så lenge sekken blir full."

Då alle skattane til kongen var lessa i sekken, sa han: "Det er enno rom for meir, men no får det greie seg. Det hender folk bitt for ein sekk enda om han ikkje er full." Dermed tok han sekken på ryggen og gjekk vekk med kameratane sine.

Då no kongen såg at éin mann aleine bar vekk alle skattane i landet, blei han harm og gav ryttartroppene sine ordne om å forfølge dei seks og ta sekken ifrå den sterke karen. To regiment tok snart att dei seks, og ropte: "De er fanga. Sett ned sekken med gull, elles kappar vi dykk i bitar!"

"Kva seier de?" sa vindblåsaren, "er vi fangar? Før det skal skje, skal de alle danse i vinden."

Så lukka han eine nasebora og bles på dei to regimenta gjennom den andre. Straks blei dei blåste med av vinden og kom vekk frå kvarandre, og borne opp i den blå lufta over fjella - ein her og ein der. Ein sersjant ropte om nåde, for han var en djerv mann med ni sår frå før, og fortente ikkje så dårleg behandling, sa han.

Blåsaren stansa litt så sersjanten kom ned att utan skadar, og så sa blåsaren: "Gå no heim til kongen din og sei han at han får sende fleire ryttarar, så kan eg blåse dei alle opp i lufta."

Då kongen fekk høyre dette, sa han: "La dei gå. Dei vinn berre likevel."

Så drog dei seks heim med rikdommane sine, delte dei mellom seg og levde fornøgde resten av livet.