Fig 2. Frosken

I byen Madras i India var det ein gong ein gut som nok var i live, men han var ikkje frisk. Far hans var lege, og prøvde mange medisinar på han, men det einaste han med stor møde oppnådde, var å halde liv i guten til han ein vakker dag blei sendt på skolen.

Fjorten år gammal fekk han lungebetennelse, og var elles mykje forkjølt. I biblioteket til faren las han kvar einaste bok han kunne komme over om yoga, like til han gav opp alt håp om å bli sunn og frisk. Han ville nok aldri bli i stand til å tumle og slåss med kameratane, trudde han. Ein mørk haustkveld sprang han sin veg. I ein mangolund nokre kilometer utanfor byen fann han ein hatha-yogalærar omgitt av ei gruppe unge menneske som lytta. Alle dei unge mennene hadde sterke, vakre kroppar med flotte musklar, og strutta av sunnheit.

Eit par månadar seinare kunne faren hans, ein lege, nesten ikkje kjenne att sonen. Beina var blitt nesten dobbelt så tjukke. Frå då av var guten aldri sjuk meir – men han kjende ein sterk indre trong til å gi seg ut på ei lang reise.

Yogalæraren hans sa: "Reis, guten min, og bli kjent med vesterlandske forhold. I Vesten vil du innsjå at hatha-yoga ikkje berre er vegen til helse, men også basert på sjeleleg og åndeleg kraft.

Lov ingenting, guten min! Reis du og gjer plikta di. Dersom det lukkast deg å føre kroppsyoga vidare, om enn berre til nokre få av vennane dine, har du gjort plikta di. I alle tilfelle vil læra du bringar, berre appellere til dei som har mottakleg sinn, dei som er opne for den åndelege verda, opne for ei vakrare og høgare form for liv."

Så fór Yesudian til Europa. Så kom boka det er gjort utdrag frå her, mellom anna.

〰ೞ⬯ೞ〰

2. Hatha-yoga

Fig 3. Fjellet

Folk som kjem frå det sørlege India, kan ikkje forstå korfor folk frå Vesten er så forhipne på å bli brune. Kva er mennesket bestemt til her på jorda? Først og fremst å bli merksam på sitt inste vesen. Vi legg dessutan inn kvilepausar med kvileøvingar for å halde. [Yesudian 1961:167]

Ulike vegar fører til ein fjelltopp. É vil velje den lette stigen som slyngjer seg i mak oppetter. Ein anna vil ta ein snarveg i brattare lende. På same måte kan eit menneske sanne sitt gilde indre ved å velje mellom forskjellige yogavegar.

Somme av dei som har gått yogavegen og har nått heilt inn, blir kalla yogiar.

Dei forskjellige yogasystema skil seg frå kvarandre i utgangspunktet. Høgste målet blir kalla Sjølverkjenning. På vegen til helse og djupare merksemd regulerer mange sider ved livet sitt i samsvar med djupe yoganormer. Minst like viktig er å vere kjenslevar for sin eigen natur og kanskje også dei framifrå evnene ein ber på. Men rimeleg kroppsvelvære skulle vere bra å ha same kva.

Hatha-yoga har hovudfokus på forskjellige kroppsstillingar som ein går inn og ut av i sakte fart, ikkje heilt ulikt eit dovendyr - makleg og utan rykk og napp. Ein har også fokus på klok, medviten og forsvarleg pustetrening, og etter kvart trening i å halde hugen fokusert og samla i det ein kallar meditasjon (dhyana).

Namnet hatha-yoga viser tilbake til heilt grunnleggande positive og negative straumdrag kalla ha og tha for sol og måne. [H'en i tha er stum, som han er etter mang ein konsonant, bha, dha, tha, blir ba, da og ta, til dømes – TK]. Når desse essensielle flytstraumane er i fullstendig likevekt, kan vi glede oss over fullkomen helse om vi ikkje er forgifta, åreforkalka og så bortetter.

"HA" tyder SOL, og er det konstruktive straumdraget. Den negative straumen blir kalla "THA", for MÅNE. Ordet YOGA har fleire tydingar. Det betyr "samanknyte", og dessutan "åk". Det gjeld å kunne så mye til god yoga at ein ikkje går i grøfta eller feller, ikkje får noko åk over seg av yoga. Då blir det mye motbør.

Hatha-yoga står for fornuftig balansering av to djupe energiar innom oss, og yogastillingane og somme pusteøvingar tar sikte på å bringe desse hovudenergiane i balanse på eit vis, men kanskje berre for kort tid i gonge, til dømes timar.

Det er altså likevekt og tryggleik ein sikter etter ved hatha-yoga, og kanskje noko meir, noko høgre, det vil seie meir innvendig, inderleg, så som fred i seg.

Det vanlege målet – iallfall i første omgang – omfattar bra harmoni mellom kropp og hug (sinn, til og med sjel). Ved slike middel kan kanskje kroppen bli skåna for sjukdommar, og om ein har nokon, kan ein bruke bestemte yogastillingar medvite for å minske symptoma om ein ikkje blir bra igjen. Medisinsk yoga handlar om slikt. Her kan det høve å nemne eit par bøker. Den eine, Lægevidenskabelig og psykologisk forsking på yoga & meditation gjer kort greie for forsking på feltet. Det går fram av forskinga at kroppsyoga hjelper mot ulike og stressrelaterte plagar, til dømes høgt blodtrykk. Den andre boka er Yogic Cure for Common Diseases, og er av Dr. P. Sinha. Den første boka gjennomgår forskingsrapportar, men forsking frå etter1978 er ikkje med i det, og det er blitt ei aldri så lita ulempe etter kvart. Den andre boka fortel mellom anna om helsegivande yogastillingar og kva dei vel kan vere gode for. Det er forskingsfunn som gjer at medisinske fagfolk i Vesten har gjort kroppsyoga mainstream, det vil seie godtmottatt i storsamfunnet. Lærebøker i psykologi nemner også meditasjon og yoga som hjelp mot stress og visse andre vanlege plager. [jf. t.d. Smith ofl. 2003:207-8 ]

Å forlenge livet er ikkje hovudsaka i god nok yoga. For den som vil, kan hatha-yoga er snarare førebuing for høgare åndeleg yoga. Det er hjelp i at kroppen ikkje bryr og plagar oss når vi vil sitte og meditere. Nokre vil venteleg hjelpe andre i tillegg, etter kvart.

Dei første få stega i hatha-yoga kan hjelpe oss å bli harmoniske og sunne. Men somme treng å trene passe i lengre tid for å merke forskjell etter kvart.

Målet med god nok yoga er heller ikkje å kontrollere kroppen eller sinna til andre.

Yogaen lærer elles at høgt på hovudet er ein positiv pol i biomagnetfeltet, og ved enden er ein negativ pol. Ryggsøyla imellom har subtile vegar eller kanalar for livsflyten, heiter det i yogalære.

Når ein blir medviten om seg sjølv, har ein funne noko positivt langt innvendig, og motsetnaden vil då ha del i "kaka", til dømes via kjærleik.

I menneskekroppar bur både lågare og høgare medvett. Kroppar er forskjellige, og medvettsnivå, modning og utvikling er også forskjellige frå den eine til den andre.

Fig 4. Sittande framover-falding

Mennesket er ånd kledd i sinn og kropp. Men folk med god helse som fjernar seg frå si eige kjerne, frå hjartelag med meir, kan det gå langt verre med etter kvart enn folk med heller dårleg råd og dårleg helse, som flittig lever høgverdig og utviklar seg, også hjartelaget. Det gjeld å halde på "så lenge ein orkar", for somme. Det kan komme godt med.

Manneætta går heller seint frametter. Menneske er forskjellige. Nokre ligg under utviklingsgjennomsnittet, og andre som ligg over det. Visse erfaringar og inntrykk kan fremme høgare innsikt og kanskje inntekter.

Når vi ikkje syndar mot naturlovene i og omkring oss, kan vi halde oss sunne lenger, kultivere driftene i høgare syslar og ha fred.

Når vi undergrev naturlovene og livskrafta i og attom driftene våre, til dømes gjennom uklokt og unaturleg levesett, kan det hende livet i oss blir tapar i verda, og lyt gi seg. Då sjuknar eller døyr ein.

Hatha-yoga lærer oss korleis vi kan ta vare på og fremje fri straum av vitalitet i oss. Dei som nyt glimrande helse har kanskje sleppt å falle, før i verda.

Ein kan gi uttrykk for dei skapande kreftene sine på mange ulike måtar, kanskje likefram "skape noko av ingenting" som ein seier. Og likevektige og sunne strålar gjerne ut ei positiv innstilling.

Menneske som vender seg bort frå sitt eige Sjølv, lir under mangelen på rett og behageleg sjølvtillit. Slike ser seg gjerne om etter hjelp i staden for å vere byggande. Utan ekte kjærleik ventar somme å møte kjærleik hos andre.

La oss tru at byggande indre krefter og evner bur i djupet av oss sjølve, la oss kontakte meir innvendige sider av hugen i djup meditasjon, som TM, og utvikle helsereservar i tillegg.

Det er ikkje hjelp i å stagnere. Og å motsette seg naturlege ting og livsstraumen sin, er ikkje fullkome, det heller. Ein får gå framover slik det verkar mest føremålstenleg, steg for steg, når ein kan punge ut det det kostar. Slik framgang som er ein særs viktig del av meininga med livet.

Organismen kjempar for å oppretthalde dynamisk likevekt, men der livsenergien av ein eller annan grunn blir nedsett eller halden tilbake, blir det kanskje for lite "summerande kraft" innom den fysiske kroppen, og då er bordet duka for til dømes allergiar, eller kritiske tilstandar elles, heiter det.

Å hjelpe slik djup likevekt og sunn kontroll er del av yoga.

Yesudian hevdar at åtti prosent av menneska lir av angest - dei er redde for sjukdom, fattigdom, uhell - redde for å miste ein av sine kjære sin, redde for å døy, og mange fryktar også sjølve frykta. Nokre kan ha godt av å ottast mindre, andre kan det hjelpe å ta betre forholdsreglar. Giddelause kan ha godt av å ta seg saman, mens oversamvitsfulle kan trenge å slappe av meir. Folk er forskjellige, men i Vesten er det mange grunnar til å lære å slappe av og ta seg inn att, og gjere slikt meir eller mindre metodisk.

Vel komponerte hatha-yoga-øvingar verkar gjerne inn på nervane og indresekretoriske kjertlar. Visse former for sjølvsuggesjon kan også hjelpe somme.

Kva er "rett bruk av energiane våre"? Det er å gå inn for å utvikle hjarte, forstand og fysisk sunnheit, og lækje sjukdommar når det er tiltrengt. Eit sjukt menneske er ei bør for seg sjølv og kanskje andre, og vil så gjerne bli friskt. Det er ikkje alltid det går, heller ikkje med yoga. Førebygge er jamt billigare enn vøle. Men når ein er kommen ille ut, gjeld det å forte seg og bli bra att. Det kan vere hendig nok, det.

[Ekstrakt av eit kapittel på 30 sider]

〰ೞ⬯ೞ〰

3. Behov for yoga

Fig 5. Bogen

Det gjeld å ikkje leve dumt. Det kan vel vere at det finst flusst med fri vitalitet rundt oss, men kva hjelper det når vi ikkje opnar vindauga og andar djupt nokre gongar dagleg, kva hjelper det om vi ikkje kan ta inn vitaliteten frå lufta, maten og så bortetter? God yoga nemner nokre måtar til hjelp.

Det finst siviliserte menneske som ikkje veit korleis dei skal puste bra. Om berre folk kunne forstå den gamle sanninga at dårleg pusting set ned livskrafta. Somtid hjelper det å lyfte og og senke brystkassa så ein får ta nokre enkle, djupe andedrag. Bymennesket er tvinga til å leve eit innestengt og unaturleg liv (nordmannen er innandørs rundt 22 timar daglig, syner visse overslag). Han held kanskje heller ikkje musklane og kroppen i form, og ikkje alle kjem i hug korleis det er å sitte, gå, stå og puste høveleg. Resultatet av dette igjen behov for yoga med vidare . . .

Dei mange med stillesittande liv pustar overflatisk og grunt. Nokre fysiske yogaøvingar kan truleg hjelpe dei, men til kva? No hevdar Yesudian at "Ordet" i Bibelen og Austens "prana" er eit og same omgrep. Vel, når ein definerer det slik så . . . og det gjer nokså mange yogiar. Men prana tyder vitalitet i yoga, og utan prana er det ikkje liv heller, heiter det også. "Livssaft" kan høve som omsetting av prana i visse samanhengar. Prana er i lufta, men er ikkje luft, er i maten, men er ikkje mat, og finst i vatnet, men alle desse er berre berarar av prana. [◦Meir om prana (tysk)]

Frisk luft kan vere full av fri prana, trur yogien, og den menneskelege organismen kan lettast absorbere prana gjennom å puste fint.

Den dyriske organismen er manifestasjonen av den subtile, indre ordningskrafta med meir. Det er derfor ikkje noko rart at folk vil kjempe mest som aper til tider. Den kloke krafta i apene er manifestert prana, den også. Det finst høgare og annleis ytringsformer også.

Bevisst trening i å puste for å bli vital og meir vel, blir kalla pranayama. Pranayama er det viktigaste grunnlaget for hatha-yogasystemet. Prana er drivstoffet - og utan prana kan det ikkje eksistere liv på jorda, hevdar Yesudian.

Læra om prana ligg i og attom hatha-yoga, og behageleg pranayama - det finst mange former - kan kombinerast med yogatrening, og vanlege gjeremål. Ein god pustemåte, djup yogapust, er å bruke lungene bevisst - avslappa, fylle dei fint og tømme dei på vanleg vis. Mange "knyt" seg i mellomgolvet og pustar ikkje fritt og godt.

Ein variant av pranayamapusten ujjayi, "sigrande anding", kan godt kombinerast med djup yogapust. Og denne metoden kan kombinerast med gjeremål, yogastillingar, og meir. Han er vanleg. James Hewitt (1991) skildrar ein ujjayivariant. [WP sv. "Pranayama"; "Ujjayi"]

〰ೞ⬯ೞ〰

4. Å puste ganske bra og ikkje ta munnen for full når ein doserer

Fig 6. Den lette stillinga, Sukhasana

Dersom vi visste kva for farar vi kunne unngå ved å puste gjennom nasen, ville vi ikkje puste gjennom munnen - især når vi snakkar (fleip). [Begge delar går; slik er det ordna, så må ein puste gjennom munnen, til dømes når ein har tett nase, får munnpusting vere godt nok. Alternativa er nok jamt verre. I kjente yoga-pustemetode pustar ein dessutan gjennom munnen, til dømes.]

"Folk i Vesten gjer seg heller ikkje umak med å puste gjennom nasen når dei søv. Eg blir full av medkjensle", skriv Yesudian. Ein kan ha medkjensle med så mangt. "Resultatet blir at barnets . . . åndelege utvikling blir hemma, og barnet risikerer tilmed å bli åndssvakt. Samtidig blir mandlane forstørra." Tja.

Sagt noko meir utfyllande: Yesudian er "bombastisk med feil formuleringar mot munnpust" og hardhendt talsmann for puste gjennom nasen, utan rimelege reservasjonar. Han er altfor kategorisk. Ein pustar gjennom dei opningane ein har til slikt. Det er grunnregelen, og i grunnen innlysande. Munnpust går også, som naturleg er.

Det er heller ikkje "innlysande at eit menneske som pustar gjennom munnen i lengre tid, får eit skjebnesvangert underskot på prana" og "blir fullstendig forsvarslaus mot alle slags sjukdommar", som Yesudian vil ha det til. Han seier elles noko ganske rett: "Det vil aldri falle eit friskt menneske inn å stappe mat inn gjennom nasen. Så korfor pustar ein då gjennom munnen?" Det siste er eit retorisk spørsmål.

Yesudian trur at å puste gjennom nasen vernar mot sjukdom, og at "Dersom barna på skulen lærde å puste gjennom nasen, ville det bli mogeleg å frambringe ein ny generasjon, sterkare og meir intelligent enn dei førre." Eg vil tru det skal meir til.

Når ein pustar grunt, blir berre ribbeina lyfte, skuldrene og kragebeinet, og berre den øvste, minste delen av lungene blir brukt. Dei fleste kvinner pustar grunt slik - utan å ane at dei gjer det, skriv han, og at dei "For å verke slanke pressar kroppen inn i korsett og tronge hoftehaldarar, noko som er yttarst skadeleg . . . Tilstanden blir forverra ytterlegare ved [at] dei fleste kvinnesysler som . . . kortspel osv., for ikkje å snakke om maskinskriving, tvinger dei til å arbeide i framoverbøygd stilling."

Men urett andedrag er ikkje avgrensa til kvinnene. Blant talarar er det svært mange som pustar gale også, seier han, og "La oss sitte ved skrivebordet og lene oss litt framover, akkurat som vi gjer når vi arbeider. Pusten vil då bli grunn."

Det er dessutan ein måte å ande på som er eit hakk betre enn den grunne. Då bruker ein også mellomgolv-ande. Slik pustar dei fleste menn når dei står oppreist eller sit på kino, seier han.

Sunn yogapusting

Her kjem det djupe andedraget i frisk luft, det "fullstendige yoga-andedraget". Det er éin av fleire pustemetodar. Legg vi Yesudian-retorikken til sides, står det no ved lag at det er mykje vinning i å puste rimelig djupt og avspent heller enn grunt og stressa. Dessutan kan ei lita pusteøkt på nokre minutt no og då i pausar på arbeidsplassen og heime og i det dri gi hjelp i maset og jaget. Prøv det gjerne.

Mellomgolvet er ein sterk muskel som skil det som er i brystkassa frå bukhola. Når det er i ro kvelvar det seg oppover mot brystkassa. Når det arbeider, blir det flatare og flatare og presser bukorgana nedover og utover.

1. Ved kragebeinsanding blir den øvre delen fylt av lungene med luft;
2. Ved bryst- eller ribbeinsanding blir berre fylt lunga sin midtre og litt av den øvste del med luft;
3. Ved mage- eller mellomgolvsanding blir heile den nedste og midtre del av lunga forsynt med luft. Denne siste pustemåten er følgeleg best, stort sett.

Ein skulle legge vinn på å puste djupt og behageleg og med det leve rikare. Det går fint an å lære det. Det som blir kalle det djupe eller fullstendige yoga-andedraget kombinerer kragebeinsanding, bryst/ribbeinsanding, og mage/ mellomgolvsanding - alle tre. Dette rike yoga-andedraget er ein plattform mellom fleire for yogatrening, men nok ikkje nokon nøkkelteknikk. Det hjelper somtid å puste djupt og vel. Det er essensen av kapitlet.

Innpust delt i tre

Vi står oppreist og pustar grundig ut. Dernest pustar vi djupt inn i tre samanhengande fasar:

1. Vi skur bukmusklane langsamt ut. Det vil seie at magen eller bukveggen buar seg passivt utover og vi ganske automatisk pustar inn. Luft trenger inn i nedre del av lungene slik. Denne første fasen i yoga-andedraget, mage- eller bukandinga, er ikkje vanskeleg.
2. I den andre fasen av denne andinga vidar vi ut dei nedste ribbeina og den midtre delen av brystkassa, slik at lufta litt etter litt strøymer inn i den midtarste delen av lungene. Denne delen svarer til det vi har kalla bryst- eller ribbeinsanding.
3. Den tredje fasen i andedraget er ei fullstendig utspenning av brystet. Med denne rørsla trekker vi avspent inn omtrent så mykje luft som vi kan greie å få ned i dei utvida lungene. I denne siste fasen trekker vi mellomgolvet opp så det kan tene som stønad for lungene, og for at dei øvste lungelappane samtidig kan bli fylt med luft. Denne siste lekken i fullstendig yogapusting er såleis ei fullstendig utførd kragebeinsanding.

Det djupe yoga-andedraget består eigentleg ikkje av tre rytmerørsler, for vi glir frå den eine fasen over i den neste, utan nokon pause eller noko avbrot. Det er tale om ei enkelt, langsam bølgerørsle frå magen og oppover. Altså: "Fyll magen med luft, vid ut brystkassa spenn til sist ut brystet. La det heile gå i eitt." Det er innpustinga i eit nøtteskal.

Utpust

No tar vi til å puste langsamt ut gjennom nasen, i same rekkefølge som innandinga.

1. Først trekker vi inn magen,
2. og ved det dei nedste ribbeina saman,
3. og til slutt senker vi kragebeinet og skuldrene.

Vi skal ikkje vere drastisk ivrige og heller ikkje brutale mot eigen natur når vi gjer dette. Når lungene blir fylte helt med luft, blir meir surstoff og prana ført til kroppen, og ein kjenner seg ein tanke sterkare, kanskje. Når ein pustar djupt som dette, presser mellomgolvet rytmisk på levra, magesekken og bukorgana. Mosjon for dei ytra musklane ikkje er alt. Dei indre organ kan også ha godt av massasje og mosjon. Hesteriding – skumping og humping – kan også hjelpe slik massasje, heiter det.

Livsløp og rytme går saman utan at ein kjenner så fælande mykje til det. Det er jamt godt å alliere seg med rytmisitet i langdrag.

Andedraget sjølv viser rytmisk skifte mellom positive og negative indre straumdrag, seier hatha-yogalæra. Kan ein seg med slikt, kan ein gagne god likevekt mellom dei positive og negative kreftene i kroppen, og helsa blir bevart, og kanskje retta opp att, återställt, hevdar Yesudian. Det finst andre midlar enn pusting til det. Klassisk akupunktur er for slikt, og å bøye og strekke kroppen makleg i yogastillingar, blant anna, like eins.

〰ೞ⬯ೞ〰

5. Stor appetitt

Mot autoritær yogi-demagogi: harde nedkortingar utan nærare forklaringar. Det går godt an å grunne litt, å tenke seg nøye om.

Fig 7. Kobraen, Bhujangasana

Organismen lyt fornye den brukte energien sin. Den treng næring. Den treng å stette dei nære behova sine godt.

Forstanden står over den materielle kroppen, men svolt kan vere hard å rå med. Svolt er ei naturleg kjensle. Iallfall før var det eit varsel om at kroppen trong mat. Overbelastar vi organa våre, til dømes ved gal livsstil, kan vi fremje at organismen blir usunn.

Huff: Vi samanliknar etevanane våre med dei ville dyra sine. Finst eit tørst dyr som kastar seg over øl, vin eller mineralvatn oppspedd med kullsyre? spør Yesudian heller retorisk. Vel, ja, viser laboratorieforsøk med til dømes stressa rotter. Nokre kan bli alkoholikarrotter slik. Andre villdyr, som løver lepjar i seg raudt, varmt blod. Også dei er då heilt forskjellige frå dei som berre vil drikke for å "hygge seg" i fjellet, der eit enkelt, naturleg måltid mat stiller ein sunn svolt – kanskje meir effektivt enn den overraffinerte og overkrydra "fine" maten vi et på eit heller barnsleg utviklingssteg. Naturfolka steller til maten svært enkelt og et frukta rå, stort sett.

Resultat av krem og kalvekjøt: Eit ufornuftig, såkalla sivilisert menneske skjemmer også bort kjæledyr. Hundar, kattar, fuglar og andre skapningar som er så uheldige å bli kjæledeggar til menneske som lever og bur unaturleg, utviklar trong til slikkeri og lekkerbiskenar heile dagen, på same måte som eigarane. Ei gammal dame tok ein dag fangehunden sin med til dyrlegen. Hunden var så feit og rund som ei pølse, og den gamle dama klaga: "I aldri så lang tid har den ete berre kalvekjøt, krem og kaker", sa ho, "men no vil den ikkje ha noko i det heile."

Korleis kan då fordøyinga verke normalt?

Vi kunne lett gi mange fleire eksempel på å leve, puste, ete og drikke på naturleg måte - og dermed på sunne og friske. Dersom vi alt har gjort skade på kroppen vår, kan tilbakevendinga vår til naturen hjelpe oss eit stykke om vi har fått magesår, forstopping eller tarmkatarr, gallebry og andre sjukdommar vi ikkje likar, men kanskje har stressa på oss.

Etter yogalære inneheld all føde - og særleg rå grønsaker, frukt, mjølk, mjølkeprodukt og honning - prana som er tiltrengt for å oppretthalde liv, vitalitet og framifrå helse. Innskot: koking kan vere like bra og gjere fleire næringsemne i maten tilgjengelege, kokte grønsaker - poteter, selleri og så bortetter - blir venteleg betre for alle - også dei som ikkje toler råkost. Moral: Ein skal ikkje overdrive.

Luftvegane tar opp prana ifrå lufta, munnen og magen tar opp både alkohol og prana (livskraft) frå maten. La oss derfor føresette at maten inneheld prana slik som det blir hevda ifrå urgamle India.

Og så nokre ord om tennene. Organ degenererer og blir øydelagd dersom dei ikkje blir brukte etter føremålet.

Det kan hjelpe å tygge maten, men kanskje ikkje suppe - Kva for mat høver for ein som driv hatha-yoga? Ein skal ikkje stille seg dårlegare i utgangspunktet enn overvektige som får kosthaldsråd: Nyare syn er blant anna: Et det du har lyst på, så mykje og så ofte du vil, [som nærare bestemt] og bevar fokus. Hjelper det ikkje, så prøv noko betre om du kjem fram til det. Vel, ein får det iallfall trivelegare om ein et i fred og ro, utan mykje stress og mas rundt.

Ein får gjere tilpassingar etter kvart, som det verkar naturleg, og ikkje overgi herredømmet over appetitten sin til lystdogmatiske bombastar og noko einspora kosthaldfanatikarar frå ymse grupper og leirar. Det er mange av dei, og dei har ulikt syn på mangt. Det er ulike syn på kva som er bra mat mellom hatha-yogiar også. Løk, som er fin mat, kallar somme yogiar ille ut frå fordommar - som blir knytt til slavisk religiøs tru. Slikt skjer.

〰ೞ⬯ೞ〰

6. Å svømme og puste til

Fig 8. Kua

Når ein svømer, lyt ein også regulere pusten. Ein kan gjere slikt på mange måtar.

I Madras hadde Yesudian ein gong ein engelsk hatha-yoga-elev, ei overvektig kontordame på rundt førti år. Ho klaga stadig over at ho ikkje greidde å gå ned i vekt. Ho tok ikkje av ein einaste kilo. Han prøvde med pranayama-øvingar, men då han forstod at det var nyttelaust å føreskrive pusteøvingar for henne, spurde han om ho kunne svømme.

Same ettermiddag like etter solnedgang drog de ut til badestranda i ein behageleg, lindrande varme, til ei lun lita vik utan store bølger.

"No, fru Potter", sa eg, "gå berre ut i vatnet og vis meg korleis De svømer."

Ho plaska ut i vatnet som ein sel, mens han såg beundrande på dei lette, regelfaste svømmetaka hennar.

"Dersom ein er for tynn eller unormalt tjukk", sa han til henne, "lyt organismen gjerast sunn og frisk." Han la til, "Ta det med ro", og at ein av yogaløyndommane er jamn, lett, rytmisk svømming utan strev.

Deretter drog ho dag etter dag regelfast ut til den avsides vika og svømte slik Yesudian lærde henne, med litt pranayamapusting i det. I løpet av ein og ein halv månad hadde ho tatt av fem kilo, og i slutten av den andre månaden enda fire kilo.

Brystsvømming med to tak mellom kvart andedrag er første "resepten" i slik svømming.

〰ೞ⬯ೞ〰

7. Slangekrafta og sju snurr

Fig 9. Halv-grashoppa

KVINNER og menn har "slangekraft", heiter det figurativt i tantrisk yoga.

Yogaen fortel det finst ein biomagnetisk polaritet mellom positiv pol, issen, og stumpen og mellomkjøtet, der den negative polen vår er. Så seier yogiane ved kanskje figurativ omtale at det Absolutte sit over issa, og ei naturnær gudinne tronar rundt mellomkjøtet (perineum). I yoga finst det mange namn for desse to, for isseguden og mellomkjøt-gudinna.

Kundalini er eit vanleg yoganamn på gudinna (energi) som ligg samanrulla som ein slange og ventar på å kunne reise seg seg opp gjennom ein heilt usynleg, ikkje-fysisk kanal i og langs ryggrada og sameine seg med Absoluttheit i issa. Namnet Kundalini tyder "den samanrulla".

Dette er ei poetisk og symbolsk skildring av at det mellom den positive polen i hovudskallen og den negative er eit felt med biospenning. Når ein liksom løfter slangen, kjenner ein glede. Yogaøvingar, pranayama-øvingar, og andre middel innan yoga, tar sikte på djup indre balanse mellom ha og tha, som minner om yang og yin i akupunkturen i mangt. Når slik jamvekt er vunne for ei viss tid, og feltet mellom polane blir styrka ved einsretta eller veldirigert merksemd (fokus) etter visse yogaretningslinjer, skal slangekrafta kunne stige, slik at høgare medvettsformer tonar fram. Slik er tantra-læra i det.

Når den vise krafta som vi kallar Kundalini, går oppover i ei viss bane (kanal, nadi) frå der normalt held til og ligg figurativt kveila, møter den seks snurr langs vegen. Snurra blir kalla både hjul (chakraer) og lotusar (padmaer). Desse snurra er ikkje noko ein finn i tilknyting til sentralnervesystemet, dei kan vel seiast å ligge innanfor fysisk kropp, men er delar av det indre nettet som vi har. Nettet kallast "lekam" i visse retningar. Dei seier vi har meir enn ein kropp å uttrykk oss ved innanfor den fysiske. Vi har energikropp (energifelt), tankekropp, og tilmed gledekropp innvendig, heiter det. Slike ikkje-fysiske kroppar er nett.

Hos menneske som ikkje har noko forståing av Kundalini og snurra langs ryggraden, og som lever på eit svært lågt bevisstheitsplan, kan det hende at eit slag eller ei ulykke kan frigjere Kundalini og høgst uventa få den til å "jage opp gjennom nett-søyla". Då kan den utrente falle i avmakt. Den som bevisst har nått langt innetter ved djup meditasjon, vil oppleve dette høge bevisstheitsplan som lykketilstand i starten, iallfall. Seinare kan ein bli djupare.

Yesudian fortel at det finst sju hovudsnurr og fem mindre, altså tolv i alt. Det samsvarer iallfall i grove trekk med kva som blir lært i tantrayoga. Bøker av Sir John Woodroffe gir sjeldne og detaljerte skildringar. Men til vanleg blir berre dei sju viktigaste snurra nemnt. Desse blir også kalla hjul og lotusar, som nemnt.

Dei sju viktigaste snurra rekna frå bakenden og oppetter er:

1. Kundalini har tilhald i botnen, som blir kalla Muladhara. Muladhara blir skildra som ein raud lotus med fire kronblad (og på mange andre vis) i mellomkjøtet. Assosiert med jordelementet. Dei fire kronblada har lydane vang, shang, schang og sang (sånn cirka) og i sentrum av blomen er det nokre raudaktige former og eigenskapar, så som å føde og ha skapande ønske. Dessutan skal det finnast åtte toreversformer (ashta-vajraer) her, og hovudmantraet er lang. Til kvart chakra er det altså assosiert fargar, lydklangar, og geometriske former. Dei siste blir kalla yantra. [Woodroffe 1972:lvii-lviii]
2. Svadhisthana i sentret over kjønnsorgana. Ein lotus med seks blad. Kronbladlydane er bang, bhang, mang, yang, rang og lang. Rotmantraet er vang. [Woodroffe 1972:lviii-lix]
3. Manipura ein lotus med ti kronblad, i nervesenteret omkring navlen. Dei assosierte mantralydane seier yogalæra heng saman med eigenskapar og høgre medvettsformer. Lydane: dang, dhang, nang, tang, thang, dang, dhang, nang, pang, phang skal vere knytt til kvart sitt figurativt kronblad der, og hovudklangen, rotklangen, er rang. [Woodroffe 1972:lix-lx]
4. Anahata - hjartehjulet - er ein djupraud lotus med tolv kronblad (slynger) i hjarteområdet. Kronbladklangane her er kang, khang, gang, ghang, ngang, chang, chhang, jang, jhang, nyang, tang og thang. Hovudklang: vang. The hidden seat of the spirit within, det løynde setet for ånda innvendig, blir det kalla. [Pandit 1972:36-37; Woodroffe 1972:lx-lxi]
5. Vishudda - ligg nær skjoldbruskkjertelen – Ein seksten-blada lotus. Kronbladlydane: ang, ang, ing, ing, ung, ung, ring, ring, lring, lring, eng, aing, ong, aung, ang, ah er gitt att mindre korrekt, her som elles. Kvart og eitt er forskjellig på sanskrit, sjølv om det blir overlapping mellom somme i enkel omsetting. Rotmantraet er hang. [Woodroffe 1972:lxi-lxii]
6. Ajna midt i panna mellom augebryna. Ein lotus med to kronblad. Kronbladlydane er hang og kshang, og rotklangen ong. Hangsa (hongsau) er også her [Woodroffe 1972:lxii-lxiii]
7. Sahasrara - den positive polen har sete øvst i hovudet - Ein tusenblada lotus. Blant eigenskapane som blir assosiert hit, er velstand og konsentrasjon, og Store Ånd (det Absolutte). [Woodroffe 1972:lxiii-lxv]

Desse opplysingane kan vere truverdige for somme, men det skal ikkje underslåast at vanlege skrivemåtar for mange sanskritlydar berre er omtrentlege. Jamfør at hjartehjulet, anahata, har lydane kam, kham, gam, gham, ngam, cam, cham, jam, jham, jnam, tam, tham, med rotmantra yam i M. P. Pandit si bok, som er eit samandrag av boka The Serpent Power av Sir John Woodroffe. Dessutan er klangen Om også skriven Aum, assosiert med anahata-hjulet (altså hjartesenteret). [Pandit 1972:36-37].

Her høver det vel å ha med at endinga -m og -ng ikkje er å uttale som verken -m eller -ng på sanskrit, men som noko nasalt midt imellom, sånn cirka. Dessutan gjeld det at gh er som vår g. Sanskrit-g-en blir såleis noko blautare enn gh-en.

Tre hovudkanalar nemnast

Langs ryggrada går det tre toppkanalar som blir kalla "nadiar" på sanskrit. Den beine og midtre av dei kallast "Sushumna-nadi". Det er banen Kundalini nyttar oppetter og nedetter. Ha og tha, altså sol- og måne-energiane, heng saman med dei to andre kanalane, som blir kalla pingala og ida på sanskrit.

Når medvettet blir høgare og vidare, heng det saman med aktivering av høgare "snurrar i ryggen", hevdar yogien. Kanskje kjem ulike grader av klarsyn, kunsten å lese tankar, visjonar, eller forstand på fortid, notid og framtid, heilt til det høgste, inste planet er nådd. Då blir ein Opplyst og nokså annleis enn den Vonde.

Vi skal ikkje komme nærare inn på denne delen av yogalæra her. Det går fram av at hjula det er snakk om, ikkje er fysiske, ikkje finst i form av fysisk materie, altså. I Zen er ikkje kunnskap om dei indre lotusane rekna som vesentleg kunnskap. Ein greier å meditere, vakne opp og leve utan å ha tru på dei, og utan å relatere noko særleg til dei heller. Presentasjonen ovanfor av ein sentral delen av tantra-yogalæra er stutt, og kan kanskje mistydast. Det får så vere. Klart verifiserbar kunnskap (greie termar) i denne gata manglar på norsk og nok også på engelsk. [og jf. Claire Myers kapittel i Tart 1977]. Handfast dokumentasjon på chakra-hjul finst knapt - dei er ikkje materielle einingar, etter læra.

Her høver det å komme i hug Buddhas ord mot å gi seg over til blind tru, tru utan godt fundament, og så bortetter. Den gjer vel som ikkje gir seg til utesta tradisjonell praksis, skriftord og teoriar og anna som ein forskar vel ikkje kan godta meir enn som hypotesar. Og det som er bra, gjer vel, fører til velferd, velstand og glede, seier Buddha vidare. [KALAMA SUTTA]

Og korfor ha med ørlite chakra-stoff her? For å ha med stoff som mange seier er sentralt i yogalæra, og andre ikkje. Slikt stoff er ikkje alltid med i lærebøker for begynnarar. Det er det eine. Og der ein finn slikt stoff, er det ofte svært forenkla. Det er synt ovanfor at det ikkje berre slik at det er éin lyd til kvart chakra, til dømes, og at lydane kan vere litt annleis enn i vanleg engelsk attgiving. Forflata forenklingar, som ein finn mangstad, er neppe fullgodt.

Mantralydane i stykka ovanfor er nemnt for å gi oversyn, ikkje for å gi lydar til mediterande. Til meditasjonslydar - kanskje andre enn desse - kjem nokså mykje anna inn i biletet i tillegg. Det er meir i denne læra enn eg har tatt med her.

〰ೞ⬯ೞ〰

8. Eit menneske klarer somt

Fig 10. Barnet

Mykje innan hatha-yoga kan ein gjerne dele i tre delar for oversynet: medvettet, andedraget (pranayama) og kroppsstillingar. Dei tre sidene ved denne yogaen lyt helst kombinerast for bra resultat.

Først og fremst er det målet å kunne rette merksemda vår (fokusere) høveleg, verke gagnleg inn på dei positive og dei negative energiane attom oss, og styre energistraumar ved yogametodar til det.

Vi har mantra, vilje, fantasi, førestillingsevne og slikt til hjelp. Ein får også trene lagom så ein blir dyktigare etter kvart. Den som evnar å konsentrere seg rimelig, kan vel klare somt. Blant dyra gjer det same seg gjeldande, i samsvar med dyret sin grad av bevisstheit. Menneske gjer tidvis alvorlege feil mot seg i rein vankunne og rutine, og gjer kroppen sjuk.

〰ೞ⬯ೞ〰

9. Helseutbytte av gamle yogastillingar

Fig 11. Framover-falding

Utbyttet som ein får av yogastillingar, kjem an på kva forfatning ein er i, kor veltilpassa utvalet av yogastillingar er for ein sjølv, rekkefølga av dei, kor moderat ein går fram, kor flink ein er til å balansere øvingar mot kvarandre, i kva grad ein kviler mellom øvingane sine, og korleis ein har det i dagliglivet elles. Gjer ein det rett, kan ein slappe av svært godt etter ei treningsøkt, og blir ikkje sjukare eller maroder like etterpå. Utbyttet heng saman med kor kunnig ein går fram. Det er godt å starte varsamt og la vere å presse seg.

Kor mange øvingar som finst, finst det ulike overslag over. Det finst eit tital og vel så det av øvingar som har blitt testa av forskarar, og mange fleire. Dessutan finst variantar av mange øvingar. Ein kan bruke yogastillingar for avspenning, for å ha det godt, for å bli frisk(are) og halde helsa godt ved lag.

Heilt generelt gjeld dessutan:

1. Regefast tilførsle av næring og normal funksjon av dei indresekretoriske kjertlane.
2. At avfallsstoff blir fjerna skånsamt og greitt frå organismen.
3. At nervesystemet fungerer sunt og bra nok.

"Pranayama-øvingar er ikkje i seg sjølv tilstrekkelege for menneske med overflatisk andedrag og degenererte bukmusklar", meiner Yesudian. "Slike personar må også ta yogastillingar til hjelp for at fordøyelsesorgana igjen skal kunne funksjonere normalt." Kanskje det. Det er mange vegar til Rom: kanskje velvalde kroppsstillingar og pustetrening kan klare brasane, kanskje det (også) lyt andre middel til. Og kanskje ingenting hjelper - men ein får kanskje prøve det ein kan.

Ein muskel og visse indre organ kan haldast i god form ved å bli utsett for vekslande trykk (massasje), som i somme yogastillingar.

Somme yogastillingar seiast å ha verknad på indresekretoriske kjertlar. Til dømes kan oppned-stillinga Viparita Karani vere med og halde skjoldbruskkjertelen sunn og frisk, heiter det [sjå Sinha 1980].

Utskiljingsorgan som nyrene blir tilgodesedde av stillingar som Bhujangasana og Dhanurasana, fortel Yesudian vidare.

Trass i at yogastillingar kan bevare helse og styrke, er dei ikkje laga for å utvikle svære atletiske musklar. Dei som vil skaffe seg kraftige musklar, kan ganske lett oppnå det ved hjelp av langsame, gymnastiske øvingar. [Her var Yesudian tidleg ute.]

〰ೞ⬯ೞ〰

10. Avslappa

Fig 12. Skulderstand

Ein yoga-elev i India blei instruert av læraren sin om å ta sju fulle yoga-andedrag om morgonen, ved middagstider og om kvelden. "Sju øvingar er då ikkje nok for meg", tenkte eleven.

For å komme fortare i veg gjorde han øvinga femti gongar. Men innan neste dag var kroppen full av raude utslett. I eit par dagar hadde eleven høg feber og ei ofseleg kløe før tilstanden hans blei normal igjen.

Frå den dagen var den eleven fullt tilfreds med å gå fram slik som læraren føreskreiv.

Vekselgangar: Ei yogaøving som krev kraftutfolding, blir etterfølgt av ein avslappande, styrkjande eller kvilande øving. Ei øving som strekker parti av kroppen, blir følgt av ei som trekker saman. Vriding til ei side blir følgt av motsett vriding. Eit yogaprogram tar normalt omsyn til desse enkle prinsippa. Ein kviler også eit stykke tid rett ut på ryggen (i Savasana) mellom kvar øving, og heilt til slutt i programmet.

Det beste er å ikkje drive med øvingar på full mage.

〰ೞ⬯ೞ〰

11. Pranayama, pusteøvingar

Fig 13. Savasana

Utføring: Stå, sitt eller ligg. Bruk det fulle yogaandedraget. Etter å ha pusta ut, pustar vi inn, og ved at vi pustar inn og fyller lungene sakte, følger kragebeina og skuldrene også med opp mot slutten av den avslappa innpusten. Det er mens dei øvste delen av lungene blir fylte.

Yogaandedraget regenererer eller forynger heile organismen. Kanskje hjelper det mot høgt blodtrykk, som Savasana (å ligge rett ut på rygg).

Dersom yogaøvingar og yoga-andedraget, hjelper sjuke, kor mykje betre kan dei bli for friske med fullt andedrag som deira vanlege måte å puste på?

Stå, sitt eller ligg. Vi følger heile tida inn- og utpusten sine bølgande rørsler. Framlegg: Fyll lungene på kanskje fire sekund. Hald pusten ørlite, til dømes i to sekund om du kan greie det. Pust ut på tre-fire sekund eller to-tre sekund om dét passar betre. Avpass til eigen lungekapasitet og kva du toler elles. Blant fordelane er at ein får lufta lungene og friska opp nervesystemet, og kan føle meir ro. Metoden kan skildrast slik, svært forenkla: "Pust fullare og la vere å slite når du gjer det."

Det finst mange andre pusteøvingar i hatha-yoga. For å auke fordelane med full yogapusting (som er skildra ovanfor), kan ein godt legge attåt ein av dei finare variantane av "sigrande pust", ujjayi. Den metoden er enkel og grei og kan nyttast fritt. Han står skildra i mange yogabøker og her på sida: Meir]

〰ೞ⬯ೞ〰

12. Yogastillingar

Hatha-yoga-øvingane for helsevinst bør normalt ikkje gjerast på ein sofa. Du kan reservere eit teppe og ei matte til dei, og øve på golvet.

Og så kjem det i tillegg ei sittestilling for å meditere i ro. Vel den enklaste for deg, og mist ikkje balansen, så blir det mindre bry. Ein kan miste balansen på mange måtar. Det som gjeld mest når ein mediterer, er å ha ryggen rak, hovudet rankt i forhold til ryggen, og helst ha bein og armer i kross på noko vis. Ein kan elles prøve seg fram med å sitte i ein lenestol, på ein høgrygga stil, på ein krakk, i ein liggestol og i ei seng, med eller utan puter til støtte for rygg og nakke. Det er mange stillingar som kan høve.

Sukhasana og Sidhasana

Sit på golvet med beina overkross på eit vis. Dei som finn Sidhasana for vanskeleg, kan finne glede i Sukhasana, der ein ikkje kryssar leggane, men lar dei ligge ganske parallelt framfor seg (det finst variasjonar, mellom dei skreddarstillinga). Sukhasana, "lett og behageleg stilling", kan høve fint for meditasjon.

Gagnlege verknadar: Aukar utbyttet av pusteøvingar. Vi kan lagre opp ei mektig, positiv kraft ved ikkje å tenke, ikkje å snakke og ikkje røre oss noko særleg, seier yogien.

Savasana

Likstilling - ikkje likestilling. Den er normalt den siste i eit program. Kvil ut og slapp av etter dei andre kroppsstillingane i Savasana.

Utføring: Ligg på ryggen med begge armane langs sida. Føtene ligg inntil kvarandre og beina utstrekte. Pust jamt og roleg. Kvil. Om du treng det, konsentrer deg om føtene og slapp av føtene først, så leggar, kne, mage, hender, armar, skuldrer, hals, nakke og hovud.

Verknad: Ro og kvile. Avstressing. Senkar høgt blodtrykk eit stykke. Blodet flyt lettare. Fem-ti-tolv minutts kvile i denne stillinga til sist i eit yogaprogram kan kjennest verkeleg godt. Ein kan dessutan ligge i likstilling fleire gongar dagleg utan å gjere andre stillingar først.

〰ೞ⬯ೞ〰

13. Sakte kroppsøvingar

Ved medvite utførde, sakte øvingar ser vi somt for oss, visualiserer. Det kjem i tillegg no og då til grunnøvinga. Her er grunnmønsteret:

Vi bøyer for eksempel høgre arm og følger heile tida fokusert med i rørsla. Flittig får ein praktisere slik fokusert trening.

Systemet med "langsame kroppsøvingar" - som i kattestrekken - kan ein gjerne bruke kvar einaste dag. Det trengst ikkje noko spesielt utstyr. Ein kan fokusere på kroppsrørsler, og gjere gymnastiske øvingar i sakte fart.

Eit utval enkle øvingar

Vi spenner musklane gjennom øvingane i sakte kino. Rørsler som under normale forhold ville vare to-tre sekund, kan vare mellom fire-fem sekund og eit halvt minutt, til dømes, alt ettersom. Altså: Spenn musklane mens du til dømes strekker hendene bak hovudet. Somme gjer det når dei vaknar og står opp. Her fekk du nokre tips.

Spydkast: Vi knyter høgre neve som om vi held eit spyd. Dette er grunnstillinga. Høgre kne blir bøygt fram som i fektestilling. Vi må heile tida ha jamne, glidande rørsler - grasiøse og plastiske – og berre badebukse på framfor ein stor spegel.

Fekting. Vi står i fektestilling. Som om vi held ein kårde i handa, spring vi fram og tilbake og deler ut støyt til høgre og venstre - men alt saman i sniglefart.

Svømming. Denne øvinga tilsvarer den svømmeopplæringa som blir gitt i Europa - også i "langsam kino".

Tauklatring: Det gjeld å etterlikne klatring i tre i dovendyrfart. Dersom øvinga blir utførd utandørs i nærleiken av eit passande tre, grip vi om ei tjukk grein. Først heng vi urørleg i nokre sekund. Etter ein kort kvil grip vi tak i greina att og lyfter oss sakte opp til haka er i høgde med greina. Gjenta dette nokre gongar.

Indarar utfører desse "dhandal- og bhasky"-øvingane saman med guruen (læraren) sin. Dei konsentrerer seg på å gjere kvar rørsle harmonisk og vakkert.

Idrettsgreiner i Vesten kan utvikle musklane, men ein får passe seg for overdrivingar og ikkje bli einsidig.

I svunne tider var stammefrenden, soldaten og pioneren i stadig aktivitet med naturlege kroppsrørsler og mange slags daglege gjeremål, skriv yogien.

〰ೞ⬯ೞ〰

14. Samordna

Trimma ved yogastillingar - kva så? Har ein gått inn for å slappe av mot stress og halde seg nøye årvaken utanom yoga-økter og meditasjonar til dei, kan ein sjå kva til dømes avpassa zen-litteratur har om å halde seg gild i hugen når ein trimmar også.

Det gjeld å halde seg "årvaken her og no". Det er gagnlege måtar å vere slik på. Det er meininga. Det går også an å leve enklare, ikkje maskinaktig, ikkje for stram i maska og kroppen. Ein held blant anna meditativt og ganske avslappa fokus på enkle ting og gjeremål som kvardagane til mange er fylt av, den eine etter den andre.

Ein held merksemda festa til det ein har for seg, ganske enkelt sagt. Ein slappar av for å klare rørslene fint med tida. Ein held ut. Om ein mister fokuset og merksemda, "tar ein seg inn att" og fokuserer på ny - igjen og igjen, om nødvendig.

I judo ser ein for seg at ein kjem til ein vellykka resultat. Slik visualisering har monnaleg verknad for folk som trener, syner forsking, til dømes 23 prosent betre korgballresultat ved visualiseringar. (Gelb og Buzan 1995:54-55)

I boka Zen i bueskytingens kunst (1995) fortel professor Eugen Herrigel frå korleis han fekk oppøving i å skyte med pil og boge på zenmåten. Fokusert avslapping kunne ikkje unnverast til fordel for tekniske knep, fekk han sjå og lære seg. Den som er under opplæring, kan med fordel stri inni seg for å halde seg avslappa mens det skjer. Smil kan komme sidan, om det er god opplæring ein får finne seg i.

Det er skrive bøker om zen og gåing, zen og springing, running, zen og koking, zen og kroppsrørsler, og zen og elsking, zen og arbeid, merksam eting og anna. Bak desse temaa ligg hovudsakar: hald deg avslappa, ikkje stress, så får du truleg betre levekår, kan leve lenger og halde deg frisk lenger. Det er fordi stress er ein stor drepar i langdrag. Stress gjer sjuk også. Innan medisinen reknar ein med at minst 50 prosent av alle vanlege sjukdommar har samanheng med emosjonelt stress. Eit høveleg overslag: mellom 50 og 90 prosent. (Smith ofl. 2003:505).

Så det ligg gåver i å få vink om å slappe av, korleis, og så vidare. Må ein slåst, finst ein kanskje judogrep å gå inn for, og opplæring til å bruke dei kjapt og flytande. Betre å kunne forsvare seg enn å stå dumt og bli gjort til klovn av det leie etter kvart, eller rundjult eller knivdrepen der gatene ikkje er gode, trygge og harmoniske stadar, der fuglesongen blir overdøyvd av susande og drønnande trafikk frå folk som har sett seg i gjeld til halsen for å dure fram til dei blir halvgale og heilsjuke og fell frå tidleg i livet med uventa stressjukdommar til å krepere av, halvt utbrente med fyll og medikament bak rattet og inga von i vente, utan kjekke kontaktnett - til fontenene er vasslause og ingen herlege tre ruvar over sjelene og gir litt hjelp. Byen er fæl om han blir gjort audsleg og firkantforma i alt, tilpassa bilhald og handelsglam side opp og side ned og mest av alt, og folk ikkje er glade for å rusle rundt i han.

I Zen finst fleire skoleretningar med meir på tapetet enn blomsteroppstillingar eller kampsportar med og utan våpen i hendene. Har ein først fått god opplæring i sjølvforsvar, kjenner ein seg gjerne meir avslappa, tryggare og i likevekt gatelangs i Oslo også. Det kan hende, og kan hende ikkje. Det spørs jo kva for våpen andre går omkring med og fyrer av. Kan hende tryggleiken ein kjenner blir illusorisk, for somme kvir seg ikkje for umotivert vold, og bakfrå, fleire i gjeng mot eit håplaust mindretal. I det store og heile kan det verke godt om fine, kjekke folk kan forsvare seg og trygge forholda, enn at bøller og ramp vinn gata, om ikkje onkel Politi får til jobben sin. Her ligg inga oppfordring, men eit generelt poeng: Kan ein lett forsvare seg mot somt, kan ein føle seg tryggare for somt.

Same kva, oppøving i fleire kamp- og sjølvforsvarsportar går saman med meditasjon og sitjestillingar på pute.

Litt behageleg zen i dagleglivet kjem kanskje godt med attåt yogastrekkingane og likande meditasjon. Det er i grunnen ikkje noko spesielt med å ta med gode zenvink inn i dagleg arbeid. Og så får ein vare seg, for eksempel mot å bli kasta for ulvane. [◦Tips]

〰ೞ⬯ೞ〰

15. Tips vidare

Meditasjon kallast dhyana, chan og zen på sanskrit, kinesisk og japansk. Meditasjon gir djup kvile om ein får dreis på sakene. Ein skal ikkje tru ein treng å gjere noko nummer av det.

Ta helst eit bad dagleg, så huda blir rein.

Prøv gjerne å gå berrbeint der det passar - kanskje i skog og mark, langs elvebredda eller på stranda. Det finst godt mottatte bøker om sengeyoga å gjere senga, og Yesudian rår til å drive gymnastikk med tærne før ein går til sengs.

Ver helst rommeleg vidt kledd om det går.

Gjer nokre velvalde augeøvingar morgon og kveld. Pass på å halde nasebora reine. Prøv gjerne eit nasebad om morgonen. Då snufsar du inn litt lunkent, lettsalta vatn av den hole handa di.

Få deg gode hygiene-vaner.

For gode resultat i hatha-yoga eller jamne meditasjonar, held ein seg for god til mykje nag, hat, forakt, grådigheit, sjalusi eller andre lave instinkt.

Tal som det høver.

Unngå å tenke gale, snakke gale, handle gale.

Yogastillingar kan ein praktisere på eit reint teppe eller ei matte, og så tenke: "Det vil komme ei tid . . ." Sjå framover, med andre ord . . .

〰ೞ⬯ೞ〰

16. Yogastillingar

Asana tyder stilling. Uttalen av ordet: Trykket er på første a-en, også i samansettingar, og siste a-en høyrest neppe: /ásan/

Avbildingane er ovanfor. Rekkefølga her er som i teksten. Det er mange andre yogastillingar, både lette og vanskelegare, og mange måtar å sette saman eit utval av dei likaste på, i eit all-round program.

Nokre nøkkelord for å gjere eit program rett: Gå fram avslappa, ikkje press og rykk og napp. Ikkje for kraftig. Gå over frå den eine stillinga til den andre enkelt og viseleg, og helst ikkje med galne rørsler. Det tar normalt tid å strekke musklar - opptil ti sekund i kvar omgang for ei øving i eit slapt program kan gå godt. Ein kan ta opp att same øvinga i programmet inntil fire gongar, men tre held godt til vanleg. "halvstillingar" trener høgre og venstre side av kroppen etter tur. Då gjer ein dei helst skiftevis - venstre, høgre, venstre, høgre, venstre høgre, til dømes. Det er ein vanleg måte å gå fram på.

I somme program følger ei stilling der ein faldar eit kroppsparti, ei stilling (eller to eller tre) der ein strekker om lag same partiet. Ved å "falde og strekke" etter kvarandre, tilnårmar ein seg slike balanseringar som til vanleg er hovudmålet med eit all-round-program. Det finst fleire andre moment å vise omsyn til attåt "falde-strekke".

Det er også lov å prøve seg fram, om ein har eit hovudopplegg å ta fram stillingar frå. Det er mange vegar til Peking.

1. Knelande - Vajrasana (sittestilling)
2. Frosken - Bhekasana
3. Fjellet - Tadasana
4. Sittande framoverfalding - Paschimottanasana
5. Bogen - Dhanurasana
6. Den lette stillinga - Sukhasana (sittestilling)
7. Kobraen - Bhujangasana
8. Kua Bitilasana
9. Halv-grashoppa - Ardha Shalabhasana
10. Barnet - Balasana
11. Framover-falding - Padahastasana
12. Skulderstand - Sarvangasana
13. Liket - Savasana
    
    
14. Duglegstillinga Siddhasana (sittestilling)

〰ೞ⬯ೞ〰

17. Lær TM og litt om Ayurveda attåt

TM er kortform for Transcendental Meditasjon, og TM har blitt godt utforska til no. Det er endefram å gjere, og gode verknadar kan komme fort og lett. Eit utval av testa verknadar kan ein lese om ◦her og hos ◦David Orme-Johnsen, til dømes. Forsiktige eller kritiske finn kan hende feil med forskinga - men ◦David Lynch og andre kom til at TM var for verdifullt til ikkje å bli gitt til islendingar etter bankkrisa i Island i 2008.

Det hjelper at ein går i gang med tiltak som viser seg eigna til å harmonisere kropp eller sinn eller begge delar. TM gå godt saman med yogastillingar. Maharishi Mahesh Yogi (1918-2008) fekk tidleg gitt ut eit hefte med yogastillingar (Yogi 1965). Dei kan vere til stor hjelp for ein mediterande - og nett det er ikkje alltid drugsmedisin som legar skriv ut. Mange legemiddel har leie biverknadar, dessverre.

Ayurveda (bokstaveleg: livsvisdom) har vore kjent frå oldtida i India. Det er eit gammalt system, og går i spann med både yogastillingar og meditasjon. På repertoaret har ein særlege urter som blir framstilt og blanda for å ha best mogeleg nytte av dei - det er formålet med utvalet av urter og blandingane som har blitt laga. Urter som ikkje voks i India i gammal tid, kan vere utanfor sortimentet, men kan gagne for det. Moderne ayurvediske urteoppskrifter har from for "vestlege urter" også (Trawley 2000:383-92). Vestleg urtekunne til allmenn, brei orientering gir David Hoffmann (1999) til gagns.

Bakom Ayurveda og gamle yogastillingar finn ein fleire slags oppfatningar som liknar og overlappar fleire frå akupunkturteorien og -praksisen. Ein ser mellom anna pasienten i auga og sjekkar tolv pulsane på to område. Ein god lege slepp unna med det - Det gjer han for å få eit grovt og halvgjetta inntrykk av "energibalansar" og "energihushaldet" i organismen til klienten. Så veljer ein urter og andre tiltak derifrå, som ayurvediske heime-middel, home remedies. No kan det greie seg her å vise til bøker om Ayurveda og akupunkturdiagnose.

Hjelpande ayurveda-lære i det store og heile: Sharma og Clark (2012); Vasant Lad (1999; 2004); Usha og Vasant Lad (2009); Anne McIntyre (2012), Sharma og Clark (2012) Ein får prøve å vere noko ekletisk (utveljande).

Slik er det i enkle trekk. Ein får velje det ein har behov for. Diagnoser og urteblandingar går det (enno) å skaffe seg over så som Internett eller frå forseljarar.

Lær meir

• Meir om TM (Transcendental Meditation)
• Følger av meditasjon - medie-samandrag, ifølge forsking.
• PubMed's ◦Yoga Research Findings
• Yoga og meditasjon: kjernemetodar (på engelsk).