Gode tenarar

Eg skal fortelje om noko merkeleg eg var ute for nokre månadar før eg reiste heim til Europa frå Tyrkia. Der hadde sendebod frå keisaren av Russland, keisaren av Austerrike og kongen av Frankrike presentert meg for storsultanen. Han sende meg deretter i eit viktig og hemmeleg oppdrag til Kairo i Egypt, som tyrkarane styrte over.

Eg reiste i stor prakt med stort følge. Då vi hadde komme nokre mil frå Konstantinopel, fekk eg auge på ein mager liten kar som sprang underleg fort og rakt fram over marka enda om han hadde ei blykule festa til kvar fot. Kvar kule vog minst tjue kilo. Svært forundra ropte eg han til meg og sa:

"Kor skal du hen i slik ein fart, venn? Og korfor har du tyngt føtene slik?"

"For ein halv time sidan drog eg frå Wien", svarte han. "Før det hadde eg blitt oppsagt frå tenesta mi hos ein herre der. Sidan eg ikkje treng å vere så rappføtt lenger, har eg freista å hindre det med desse lodda. "Moderasjon er tungt å halde ut", pla læraren min seie.

Eg tykte om karen og foreslo at han gjekk i teneste hos meg. Det slo han til på straks. Vi heldt så fram langs vegen, og drog gjennom mange stadar og land.

Langs landevegen trefte eg noko seinare på ein mann som låg i det grøne graset med øyret tett ned til marka.

"Det ser ut som du lyttar etter noko der", sa eg.

"Eg ligg og høyrer korleis graset gror - eg gjer det for moro skuld", svarte han.

"Kan du verkeleg høyre det?"

"Som om det skulle vere noko vanskeleg!"

"Då kan du gjerne tene for meg. Eg trur nok at eg kan ha nytte av ein som deg."

Han reste seg opp og følgde med oss.

Ikkje langt derifrå fekk eg sjå ein jeger stå på ein kolle og skyte opp i lufta.

"Lykke til, lykke til, skyttar!" ropte eg. "Men kva siktar du på? Eg ser ingenting anna enn blå himmel."

"Å", svarte han, "eg driv og prøveskyt ei ny bøsse som eg har fått. Det sat ein småfugl på spissen av domkyrkjetårnet i Strassburg, og den knepte eg ned."

Glad som eg er i å jakte, flaug eg om halsen på karen; det seier nesten seg sjølv.

Vi rei vidare og kom omsider til Libanon. Der var det ein stor skog med sedertre, og utanfor skogen stod ein undersetsig, grovlemma kar og drog i eit rep som var spent rundt heile skogen.

"Kva i all verda driv du med, venn?" spurde eg.

"Eg skulle berre felle litt tømmer. Men sidan eg gløymde øksa heime, får eg hjelpe meg så godt eg kan."

Skogen var minst ei mil i omkrins. Men han drog til ei stund, og fekk ned heile skogen som om det hadde vore berre ein dunge kvistar. Den karen ville eg ikkje sleppe frå meg! Han sa også ja til å komme i teneste hos meg.

Så snart vi kom til Egypt bles det opp ein fæl storm. Han var så sterk at eg trudde han kom til å blåse meg av garde med hestar, vogner og folk. Til venstre for landevegen stod ei rad med sju vindmøller. Vengane deira snurra rundt så fort som rokkehjul i hendene på spinnekvinner som skunda seg. Eit stykke derifrå såg eg ein diger mann som tetta venstre naseboret sitt med tommelen. Då han blei var for ei knipe vi var i og korleis vi streva i stormen, snudde han seg og bukka djupt. Vinden stogga med det same, og dei sju vindmøllene slutta å snurre. Full av undring sette eg i til mannen, "Høyr du, kva betyr dette her?"

"Orsak", svarte han, "eg skaffar berre litt vind til husbonden min, møllaren. For at ikkje møllevengene skal snurre for fort, held eg for eine naseboret."

Eg sa til meg sjølv: "Han her er sanneleg eit godt funn - Han er pengar verdt og kan vere til stor nytte når eg kjem heim og blir andpusten av å fortelje om alle reiseeventyra mine." Vi blei snart samde: Blåsaren forlét vindmøllene og følgde meg.

Så kom vi endeleg til Kairo. Då eg lykkeleg og vel hadde gjort ærendet mitt, kvitta eg meg med følget mitt som no var til inga nytte for meg lenger. Eg beheldt berre dei framifrå karane som hadde komme til undervegs, så eg kunne reise attende i lag med dei utan å gi meg til kjenne for andre. Vêret var særs vakkert, og Nilen var ei overlag fornem flod å ferdast på, så eg kom på den tanken å hyre ein båt og fare opp til Aleksandria.

Alt gjekk framifrå til fram imot middag den tredje dagen. Då begynte Nilen a stige reint utruleg fort. Det var den årlege storflaumen. Dagen etter stod markene milevidt på begge sider under vatn. Etter solnedgangen på femte dagen vasa båten seg inn i noko som eg trudde var siv. Men då det grydde av dag igjen, fekk eg sjå at vi var omgitte av mandeltre på alle sider. Dei var fulle av modne, særs innbydande frukter. Vi lodda kor djupt vatnet var under oss, og kom til at vi var tjue meter over marka. Men like vel kom vi ikkje av flekken. Klokka åtte eller ni kom eit brått vindkast som kasta båten over på sida. Den tok inn vatn og søkk nesten med det same.

Til alt hell berga vi oss alle samen. Vi var åtta karar og to gutar som heldt oss fast i tregreinene. Dei var sterke nok til å bere oss, men ikkje båten. Vi var i trea i tre dagar, og levde berre på mandlar, og vatn mangla heller ikkje. Etter tjueto dagar tok vatnet til å falle att, like fort som det hadde stige, og den tjuesjette dagen kunne vi sette føtene på fast land. Det første vi såg var båten. Han låg seks hundre meter frå der han hadde sokke. Sidan tørka vi sakene våre i sola, og det kunne vel trengast, og tok så mykje av skipsforrådet som vi trudde vi kom til å trenge vidare, og braut opp. Etter å ha rekna nøye over det, meinte eg vi hadde drive om lag fem hundre kilometer ut av kurs. Etter sju dagars vandring nådde vi omsider floda som no hadde fått att dei vanlege elvebreiddene sine, og fortalde ein statthaldar kva vi hadde vore gjennom. Han var svært hyggeleg og utstyrte oss med alt vi trengde og let oss låne sin eigen båt. Seks dagar etter kom vi til Alexandria, og derifrå fekk vi reise med nokre andre til Konstantinopel.

Storsultanen tok særleg vel imot meg og heidra meg på alle måtar, og let meg nådigast få sjå haremet sitt. Men sidan eg no ikkje har for skikk å skryte av kjærleikseventyra mine, let eg forteljinga slutte her, og ønsker dykk alle saman god natt.

No ville baronen gå til sengs, men tilhøyrarane hans ville ikkje sleppe han. Det vesle han hadde nemnt om haremet til sultan, hadde gjort dei storleg nysgjerrige. Baronen let seg likevel ikkje overtale til å seie meir om det, men fortalde i staden om tenarane sine:

Då eg hadde komme tilbake til Konstantinopel frå Egypt, var eg høgt tiltrudd og som storsultanen si høgre hand å rekne. Han kunne ikkje trivast utan meg, og eg blei stadig boden til middag og kvelds hos han. Og det får eg seie som det er; det er mykje god mat i Tyrkia.

Når måltida vel var slutt, drog sultanen seg attende til kammeret sitt. Der stod drikke parat til han. Ein dag gav han meg eit hemmeleg vink om å følge med. Då vi vel var inne og døra var attlaten bak oss, tok han fram ei flaske av eit skap og sa: "Münchausen, her har eg ei flaske tokaiarvin [opphavleg frå trakta omkring den ungarske byen Tokai], den einaste eg har, og eg er sikker på at De aldri har smakt maken til vin."

Med desse orda slo han i eit glas til seg og eitt til meg, og vi tømde dei i lange drag.

"No, kva synest De?" spurde han. "Er det ikkje delikat?"

"Vinen er ganske god", svarte eg, "men eg må likevel seie at eg har smakt betre vin. Det gjorde eg hos keisaren i Wien. Den vinen skulle De ha smakt!"

"Münchausen då", innvende han, "eg vil ikkje såre deg; men eg trur ikkje at det finst betre tokaiar enn den her. Eg fekk flaska av ein ungarsk magnat og han skrytte ikkje lite av den."

"Det er stor skilnad på tokaiar og tokaiar. Kva vil De vedde imot om eg byr meg til å skaffe ei flaske tokaiar direkte frå den keisarlege kjellaren i Wien innan ein time, ei flaske som smaker betre?"

"Kva er dette for galenskap, Münchausen?"

"Eg veddar på at eg kan skaffe Dykk ei flaske tokaiar frå vinkjellaren til keisaren i Austerrike, og at den vinen er betre enn denne."

"Münchausen, Münchausen! Hald meg ikkje for narr! Eg har hittil halde deg for eit forstandig, sanningselskande menneske. Men no veit eg ikkje kva eg skal tru."

"No vel, veddar De imot? Om eg ikkje held ord, så får De hogge hovudet av meg. Det er ein innsats som duger, vil eg tru. Kva set De imot det?"

"Eg slår til. Om flaska ikkje er her innan klokka fire, så får eg nokon til å kappe hovudet av deg utan nåde og medynk, for eg har ikkje for vane å tåle skjemt av nokon, ikkje ein gong dei beste vennane mine. Held du derimot løftet ditt, får du ta ut av skattkammeret mitt så mykje gull, sølv, perler og edle steinar som nokon klarer å bere."

"Det lèt seg høyre", svarte eg, bad om blekk og penn og skreiv straks til keisarinna Maria Teresia denne meldinga:

"Som keisararving har De utan tvil arva vinkjellaren etter far Dykkar også. Eg bed om at bodet eg sender, får med seg ei flaska av den tokaiaren som eg så ofte hadde den nåden å drikke i lag med den salige far Dykkar. Eg bed spesielt om at tokaiaren er av beste kvalitet, for det gjeld eit større veddemål. Vørdsam helsing, Baron Münchausen."

Klokka var alt blitt fem minutt over tre, og i farten gav eg meldinga så kjapt til kureren min at eg ikkje rakk å forsegle brevet. Han løyste straks lodda av beina og sprang av garde i retning av Wien.

Då det var gjort, slo sultanen og eg oss ned og tømde resten av det som var på flaska mens vi venta på det som skulle komme frå Maria Teresia. Klokka slo kvart over tre, ho slo halv fire, ho slo kvart på fire, men ikkje noko snøggbod var å sjå. Eg tok til å kjenne meg litt heit om øyra, for eg såg at storsultanen innimellom kika bort på klokkestrengen som om han ville kalle til seg bøddelen. Han let meg få gå ut i hagen og trekke frisk luft, men i hælane hadde eg to stumme vakter. Dei sleppte meg ikkje av syne.

Klokka var no fem på fire og, sant å seie frykta eg å døy. Fortvilt sende eg bod etter lyttaren og skyttaren. Dei kom med det same, og lyttaren la seg ned på marka for å høyre om springaren var i vente. Til min skrekk sa han at karen låg og sov langt vekke, og snorka fælt. Så fort skyttaren min fekk høyre dette, rende han opp på ein høg terrasse, stod opp på tærne og ropte, "Så sanneleg, der ligg den latingen og søv under ei eik nær Beograd. Flaska har han ved sida av seg. Men vent, så skal eg kitle han litt."

Dermed la han til og skaut ein haglsverm i eikekrona.