• Dei tre råda
• Høyberggubben

Dei tre råda

Det var ein mann som hadde berre éin son, og no skulle mannen døy. Han signa sonen med å fortelje korleis han skulle bere seg åt når far var daud.

"Gjest ikkje grannen for ofte. La ikkje andre fôre hesten din i lang tid. Og vil du gifte deg, skal du ikkje reise langt bort etter make, men ta ei grei ei som du kjenner og kan forlikast med - gjerne like ved."

Då faren var daud, ville guten prøve ut det faren hadde åtvara han mot. Så gjesta han farbroren sin. Farbroren sa til kona si: "No kjem brorsonen min. Han sørger vel over far sin. Vi lyt ta godt imot han."

Så fekk guten både mat og drikke.

Dagen etter kom han til farbroren att.

"Kjem han no ikkje att! Men han lengtar etter faren sin, så vi lyt ta vel imot han i dag også."

Så fekk guten gjestebod og hadde det gildt den dagen også.

Etter nokre få dagar kom guten att.

"No meiner eg han kjem i dag også", sa kona, "gøym deg i skogen, så lagar eg i stand til å bake."

Mannen fór straks til skogen og kona sette seg til å bake lefser. Då brorsonen kom, spurde han etter mannen.

"Han er i skogen", sa kona.

"Ja, så kan det ikkje hjelpe at eg er her", sa guten.

"Bli til du får ei lefse", sa kona.

Guten fekk lefsa og drog heim. Der gjekk han opp på loftet og hengde opp lefsa.

Noko etter kom folk og ville leige hest av han. Ja, det fekk dei, den eine etter den andre. Til slutt fekk han att berre huda. Den tok han og hengde på same rekka som lefsa. Då hadde han prøvd ut to av råda, og det var verdifullt, det far hadde sagt. Det såg han. Kva så med det tredje rådet?

Han fór av garde og ville gifte seg. Han strauk eit drabeleg stykke vekk frå garden og ville fri. Der talte han med ei jente og avtalte giftarmål dersom dei fekk løyve til det av foreldra hennar. Far og mor til jenta ville komme i lag med henne og gjeste guten først, for dei ville sjå kva for gard som jenta kom til.

I tida før dei kom og gjesta han, kledde guten seg i fanteklede og bad om husrom for natta der jenta budde. Det var skreddar i garden, og han sat og sauma på klede som jenta skulle ha i bryllaupet.

Då guten hadde vore der ei stund, bad han om å få legge seg. Skreddaren og jenta sat ei stund til. Då dei kom på loftet, sa skreddaren: "No skal du likevel gifte deg. Så kan du ikkje ligge med meg i natt?"

Jo, ho sleppte av seg kjolen og steig opp i senga til skreddaren.

Då guten meinte dei andre hadde sovna, stod han opp, tok kjolen og reiste heim og hengde han i lag med dei andre tinga han hadde hengt opp på loftet.

Då foreldra og jenta skulle komme, bad han farbror sin også. Så fór dei alle rundt og såg over gard og grunn med guten. Farbror hans sa: "No vil vi opp på loftet og sjå der. Far din hadde så mange silar og salar."

Dei gjekk opp på loftet, alle saman.

"Kva er det for noko du har hengt opp her?" sa farbror hans då han fekk sjå det som hang på rekke og rad.

Så forklarte guten korleis far hans hadde åtvara han og han hadde prøvt alt saman. "Den siste gongen eg gjekk i gjestebod til deg, fekk eg lefsa. Etter å ha lånt ut hesten fleire gongar, fekk eg berre huda att siste gongen. Til sist gjekk eg til jenta i fanteklede så ingen kjente meg att. Då fekk eg sjå at ho gjekk i seng med skreddaren som var på garden og sydde brudeklede. Eg tok kjolen ho tok av før ho la seg med han, og fór min veg. Sjå, her er kjolen."

Då strauk jenta sin veg, og var full av skam.

Høyberggubben

Ein mann ute frå øyene var blitt far og skulle ha gilde ved barnedåpen slik skikken var. Ein dag råka han på Høyberggubben, som budde tett attmed han inni fjellhammaren nedmed sjøen. Og han sa til mannen at han fekk seie frå når gildet skulle vere, for han hadde slik lyst til å vere med.

Mannen ville nødig ha med gubben, men torde ikkje seie nei.

Då det lei ei stund, skulle gildet vere. Husbonden sa til drengen sin at det var best han fór av stad og bad Høyberggubben. Det gjorde drengen. For då han kom ned på berget, ropte han: "Det skal vere fødselsgilde i dag, så kjem du?"

"Ja, det vil eg!" sa gubben.

"Det kjem fleire andre gjestar", sa drengen.

"Kven då?" sa gubben, og drengen sa fram somme han trudde ville vere der. Då var det liksom Høyberggubben tok til tenke seg om, men han sa: "No ja, eg trur eg kjem likevel, eg kan vel sitte borti ei krå."

No sa guten: "Det blir musikk også."

"Kven skal spele då?"

Guten såg opp i mørke uvêrsskyer som drog seg saman over dei der dei stod. "Kan hende sjølve Trommeslagaren kjem." [1]."

Då tykte gubben det ville vere farleg å komme:

"Ja, er han der, så tenker eg det er best eg lar det vere, for trommeslagaren er eg redd. Det fall seg slik at ein gong eg var ute, såg eg ei lita skoddesky borte på himmelen. Eg var snar og skunda meg heim, men eg vann ikkje å få nøkkelen kjapt nok inn i stuedøra mi før han kom og slo lårbeinet av meg med den eine trommestikka si. Sidan den tida tør eg ikkje sjå han. Kva meiner du dei gir i faddergåve?"

"Å det blir forskjellig det", sa guten.

"Du kan gå etter ein sekk", sa gubben, "eg skal gi så bra som andre."

Guten kom med sekken, han, og gubben hadde oppi både sølv og gull.

"No, gir dei meir, trur du?" sa han, då han hadde hatt mykje godt oppi.

"Kanskje ikkje!" svarte guten. Det same sa han kvar gong den andre spurde og henta litt til. Men då guten skjønte at han ikkje vann å bere meir, sa han:

"Eg vil tru du er den som kjem til å gi mest. Eg håper ingen gir så mykje som du."

Dette tykte Høyberggubben var gromt [2], og guten gjekk heim med sekken. Der blei det glede då han kom og opna sekken med gåver frå Høyberggubben.

(Attgiving)

Ord

1. trommeslagaren: tora.
2. gromt: gildt, gjævt, storarta.