"Kjære gut, rop etter meg!"

Guten var ikkje lenge om å snike seg innpå fuglen. Så spente han armbrøsten sin og skaut fuglen så han datt i bakken. Men i det same skifta fuglen ham og blei til ein fager ung mann med ei krone av gull på hovudet. Guten hadde aldri sett noko så flott før.

Den unge mannen sa, "Kjære gut, la meg få leve, for eg er Kong Alvar. Rop etter meg når du kjem i nød, så gjer eg deg ei teneste til gjengjeld."

Ja, guten hadde ikkje hjarte til å gjere han noko vondt, og let han leve på slike vilkår. Den unge mannen lova å halde ord, og så skiltest dei. Kong Alvar tok på seg fuglehamen igjen, og guten vendte heim. Men etter den dagen hadde han ikkje ro over seg meir; han ville prøve lykka ute i verda.

Han kjæra og bad mor og far, og fekk til sist lov. Så tok han farvel og gav seg i veg. Etter at han hadde gått i lang tid, kom han til eit høgt berg. Der gjekk han inn og bad om å få teneste, og fekk det. Han blei i berget vinteren over, enda han ikkje alltid hadde det veldig godt, for kona han tente for, var eit slemt troll.

Då han hadde vore der eit år, hadde han gjort sin del av avtalen, og gjekk til matmora og bad om lov til å dra sin veg. Kona sa ja, og spurde kva lønn han ønskte for tenesta si. Guten svarte at ho fekk gi som ho syntest det høvde. Kona sa, "Då vil eg gi deg det du helst vil ha. Her er ei rustning av jern. Ho er slik at ingen våpen bit på ho. Så gjer eg deg hundre gongar så sterk som før, så du kan røre seg lettare i jernrustninga."

Ja, dette var guten godt fornøgd med. Han tok så på seg jernklednaden og vandra sin veg mens han tenkte at no var han rusta til å slå seg fram i verda.

No gjekk guten heilt til han kom til eit anna berg. Der budde søstera til trollkjerringa han hadde tent hos, og ho var enda verre enn søstera. Men guten gjekk freidig inn og bad om teneste. Det fekk han, og blei over vinteren. Då tenestetida var over etter eit år, gjekk han inn til matmora og bad om å få dra derifrå. Kona sa ja, og spurde kva han ville ha i lønn. Guten svarte at ho fekk gi som ho fann best.

Ho svarte, "Då gir eg deg det du helst vil ha. Her er ei sølvrustning som ingen våpen bit på. Men i tillegg gir eg deg to hundre manns styrke, så du kan røre deg i rustninga når du har ho på."

Guten var svært nøgd med den lønna. Han tok sølvrustninga og skildest frå den gamle kona, og så gjekk han vidare ut i verda.

Etter å ha vandra lenger enn langt, kom han til enda eit høgt berg, og der budde ei anna trollkjerring. Ho var argare enn dei to førre, men guten let seg ikkje skremme, og gjekk inn til ho og bad om teneste. Det fekk han, og han blei verande over vinteren. Han hadde det ikkje så godt der, men då tenestetida var omme, gjekk han til den gamle kona og bad om løyve til å dra sin veg. Det fekk han straks, og då ho spurde kva han ville ha i lønn for tenestetida, svarte guten at ho fekk gi som ho sjølv kjente var best. Den gamle kona sa han skulle då ikkje ha mindre i lønn hos ho enn hos søstrene hennar. Dermed gav ho han ei bikkje som var både stor og sterk og kunne litt av kvart, og ei gullrustning som ingen våpen kunne bite på, og til slutt tre hundre manns styrke så han lett kunne røre seg i rustninga.

Guten takka ho høfleg for gåvene, og så tok han på seg rustningane, kalla på bikkja og gav seg i veg. Langt om lenge kom han til ein stor kongsgard.

Han gøymde bikkja og våpna i skogen, drog opp til garden og bad om teneste som kjøkkenhjelp, og det fekk han. Så gjekk guten og sleit og bar kol i steikehuset og litt av kvart anna. Han fekk snart vite at kongen hadde tre unge døtrer, og dei var så flotte at det fanst ikkje maken. Men det var ingen som gledde seg over det, for det var spådd at når dei blei femten år, blei dei tatt av trolla. Far deira sørgde over det, og etter kvart som femtenårsdagen til eldste dottera nærma seg, blei han meir og meir sturen, og visste inga råd. Han let kunngjere over heile riket at om det fanst nokon som kunne berge kongsdottera, skulle han få ho og halve kongeriket. Men enda så mange menn som fanst, var det ingen som ville stri mot trolla for å vinne jenta.

Til sist om dagen då kongsdottera skulle leiast til havstranda. Der sette ho seg ned i sanden og tok farvel med faren, søstrene og dei andre slektningane sine. Ingen trudde dei fekk sjå ho att. Så vende kongen og folket hans attende til kongsgarden, og der blei det sorg og jammer utan like. Kongen sjølv var så lei seg at han verken åt etter drakk, og verka utrøysteleg.

Mens alt dette hende, bad kjøkkenguten om lov til å gå ut og sjå seg rundt, og det fekk han. Han sprang ut i skogen der han hadde gøymt våpna sine, tok på seg stålrustninga, batt sverdet ved sida, kalla til seg bikkja, og tok vegen ned til stranda.

Då guten kom dit kongsdottera sat, fekk han brått sjå ei stor jernskute ute på sjøen, og då det kom inn mot land, kjente han att trollkjerringa han hadde tent hos første året. Han tenkte med seg sjølv: "Å, er det du? Då spørs det korleis dette endar."

I det same kjente trollkjerringa han att, og ropte at han skulle hjelpe ho og trekke skuta hennar på land. Ja, guten gjorde som ho bad, tok tak i stamnen og rykte til så skuta sklei langt opp på sandstranda. Trollkjerringa kleiv ut av skuta. Ho hadde med seg ei stor bikkje. No barka trollbikkja og guten si bikkje saman.

"Sjå, bikkjene slåss", sa det gamle konetrollet.

"Ja, la dei berre", sa han.

"Bikkja mi bit i hel di", sa ho.

"Å, ikkje enno", svarte guten, og i det same beit bikkja hans i hel trollbikkja. Kona blei så harm over dette at ho treiv guten og kasta han mange meter opp i lufta. Men han blei ikkje redd for det, han berre trekte sverdet sitt og ropte:

Friskt opp og lett ned,

Kong Alvar, kom og hjelp meg."

I det same han landa, hogg han hovudet av ho. Deretter skar han ut tunga hennar, gøymde ho i kleda sine og gjekk sin veg, enda kongsdottera bad han bli. Ho hadde sett alt som hende, men kjente ikkje att kjøkkenguten heimanfrå.

Neste år var den andre kongsdottera femten, og gjekk til stranda som søstrene hennar hadde måtta åra før. Kongen og eit stort følge følgde ho til stranda. Ho sat der med gullkrone på, men ingen prøvde å frelse ho før kjøkkenguten kom. Han hadde fått lov av kokken til å ta seg ein tur ut ei stund, og kongen og følget hadde ikkje før gått frå jenta, før guten stod der i sølvklednad og med eit sverd ved sida, og ei glad bikkje nær seg. Kongsdottera sat og gret mens ho venta på at troll kom og tok ho.

Med det same guten stod framfor ho, fekk han auge på ei stor sølvskute som kom inn frå havet. Då skuta nærma seg stranda, kjente han att den andre trollkvinna han hadde tent hos. Han tenkte med seg sjølv: "Ha, er det du? Skal tru korleis dette kan ende?"

I det same kjente kvinna han att, og ropte at han skulle hjelpe ho og dra skuta hennar i land. Ja, guten gjorde som han blei bedt, så sanden fauk omkring skuta. Kvinna kleiv ut. Ho hadde ei svær bikkje med seg.

Straks dei to bikkjene fekk sjå kvarandre, rauk dei i hop.

"Sjå, bikkjene våre slåst", sa kvinna.

"La dei få det som dei vil", sa han.

"Bikkja mi bit di i hel", sa ho.

"Å, ikkje enno", sa guten, og i det same beit bikkja hans i hel trollet si. Med det same kona såg det, blei ho så sint at ho treiv tak i guten og kasta han mange meter opp i lufta. Men han ropte berre:

Friskt opp og lett ned,

Kong Alvar, kom og hjelp meg."

I det same hogg han hovudet av ho. Så skar han ut tunga hennar, gøymde tunga i kleda sine, og laga seg til å gå sin veg. Same kor mykje kongsdottera bad han, fekk ho han ikkje til å bli, og det fall ho ikkje inn i det heile at det var den fattige kjøkkenguten som hadde frelst ho.

Etter enda eit år var det den yngste kongsdottera sin tur. Faren hennar og eit stort følge var med ho til stranda, men ingen ville bli og slåss for ho. Folk gjekk tilbake til kongsgarden, og der sat ho i finkleda og venta, med gullkrone på hovudet og var bleik i kinna.

Imens gjekk kjøkkenguten til kokken og bad om lov til å gå ut og sjå seg rundt ei tid. Det fekk han. Straks skunda han seg inn i skogen, kledde seg i gull og kalla på bikkja, og skunda seg ned til stranda der kongsdottera sat og gret. Guten fekk vondt av ho og gjekk bort til ho og snakka med ho og trøsta ho så godt han kunne.

Då kom ei skute av gull inn frå havet. Om bord var den gamle kona han hadde tent hos sist. Guten tenkte med seg sjølv: "Dette ser ut til å bli hardt. No får eg finne ut kor mykje Kong Alvars ord er verdt." Dermed gjekk han enda litt lenger ned mot sjøen, og den gamle kona kjente han att. "Gut, hal i land skuta for meg", ropte ho, og guten gjorde som ho bad om. Han halte så kraftig at det gneista under kjølen og sanden flaug.

Den gamle trollkjerringa kleiv ut. Ho hadde med seg ei fælsleg bikkje. Straks guten si bikkje og trollet si fekk auge på kvarande, byrja dei å slåst vilt.

"Sjå bikkjene våre", sa kona.

"Ja, la dei få halde på", sa guten.

"Mi bikkje bit i hel di", sa ho.

"Det har ikkje skjedd enno", sa guten, og med det same hadde bikkja hans bite i hel trollkjerringa si.

Då blei kona så sint at ho tok guten og kasta han høgt til vêrs. Men guten bleikna ikkje for det; han trekte sverdet og ropte:

Friskt opp og lett ned,

Kong Alvar, kom og hjelp meg."

Og i det same han landa, hogg han hovudet av ho.

Då kongsdottera fekk sjå korleis det gjekk, blei ho så hjarteglad at ho sprang til guten og tok han i famn og takka for at han hadde frelst ho. Ho bad han også om å følge ho til kongsgarden og få lønn som var bragda verdig. Men guten skar berre tunga ut av kona og gøymde tunga i kleda sine, og så gjekk han inn i skogen ovanfor stranda. Kongsdottera kjente heller ikkje att kjøkkenguten heime.

Då kongen fekk vite korleis alt hadde hendt, blei det glede i kongsgarden og over heile riket. Det einaste skaret i gledesbegeret var at dei ikkje visste kven som hadde frelst dei tre døtrene. Enda om kongen sende bod i fleire himmelretningar for å få vite det, var det ingen som visste noko. Då lyste kongen ut at kvar manns barn i heile riket skulle komme til kongsgarden.

Då alle var samla, spurde kongen om nokon hadde dei tre trolltungene, men ingen svarte. Kongen spurde ein gong til, og enda ein gong, men framleis utan å få svar. Då gjekk guten fram og stelte seg opp framfor kongen. Folket fann ut at det var berre kjøkkenguten til kongen, og fleira sa han burde straffast. Men guten brydde seg ikkje om det, for han tok fram dei tre tungene, kasta av seg fillene og stod kledd i gull frå topp til tå.

Straks endra folkemeininga seg, og no tykte alle at guten var flott. Kongsdøtrene sprang i armane hans og kyste kyssa han og takka han for at han hadde frelst dei, og kongen og alle dei frammøtte takka også.

Så blei det stelt til bryllaup, og kongen gav guten yngste dottera si og halve riket. "Kong Alvar har så menn halde ord", tenkte guten og takka han godt så snart dei fekk høve til å møtast att.

Den fine og den fæle brura

Ein konge var gift for andre gong. Med første kona si hadde han ei pen dotter. Ho skulle til å gifte seg med ein ung og gåverik kongsson som var på vitjing ved hoffet. Med den andre dronninga si hadde han også ei dotter. Ho var ikkje så pen, men hadde ømt og godt hjartelag.

Dronninga misunnte stedottera lykka hennar og leita etter ein måte å få si eiga dotter gift med kongssonen på. Ho kjende til ei gammal trollkjerring i nærleiken, og talte med ho om kva ho ønskte. Dei blei samde om att når kongen og kongssonen drog i krig, skulle trollkjerringa fortrolle kongsdøtrene så den vakre blei stygg og den stygge blei pen.

Snart reiste kongen og kongssonen ut i krig saman, og kongssonen tok varmt farvel med kjærasten.

Så, tidleg ein morgon vekte dronninga dei to kongsdøtrene og bad dei gå til trollkjerringa i skogen. Dei fekk ikkje ein matbit å ete før dei gjekk, for dei laut vere fastande for at trolldommen skulle verke. På vegen sa den pene til den stygge:

"Veit du, søster, eg er så svolten att det svir i tarmane, og eg trur knapt nok at eg orkar å gå til den gamle kona."

"Sjå her, kjære søster, eg har litt søtsaker i lomma. Ta og et dei, så kanskje det hjelper."

Den eldste tok takksam imot søtsakene og åt.

Då dei kom fram, gjekk dei inn i stua til trollkjerringa. Der såg dei ein stor kjele stå på elden.

"Velkommen, kongsdøtrer!" sa kona. "Sit ned ei stund og vent, for eg held på å koke noko til dykk i kjelen der borte." Etter litt sa ho til den eldste kongsdottera: "Ver god og sjå etter om suppa koker no!"

Kongsdottera sprang fram og såg ned i kjelen. Men i staden for å bli stygg var ho like vakker, for ho hadde jo ete, og trolldommen verka ikkje slik det var tenkt.

Kona blei arg over dette, men lét som ingenting. I staden baud ho kongsdøtrene på det beste ho hadde, og let dei gå. Sidan fortalde ho dronninga korleis det hadde gått og la til at dei måtte ha hadde ete noko før dei kom fram.

Neste morgon skulle dei gå til trollkjerringa att, og dronninga var nøye med at kongsdøtrene ikkje skulle få det minste å ete. Men på vegen bles det ned eit lauv som festa seg på leppene til den vakre kongsdottera. Ho tok til å suge på det, og dermed kunne ikkje trolldommen verke den dagen heller.

Men tredje morgonen kika ho ned i kjelen til den gamle kona utan å ha fått det minste i munnen, og med det same blei ho fæl og stygg mens den andre kongsdottera blei venare. Så hadde dronninga fått det som ho ville. No laut ho få den stygge kongsdottera ut av huset før kongen og kongssonen kom heim. Dermed hånte ho jenta hardt fordi ho såg stygg ut.

"Som du ser ut!" sa dronninga. "Du blir nok ikkje brur for kongssonen. I staden for å kysse deg, kjem han nok heller til å spytte deg i fjeset."

Kongsdottera gret og blei etter kvart nesten frå seg av fortviling. Ho bestemte seg for å rømme for å søke dauden langt vekke heimanfrå, og ei mørk natt gav ho seg i veg. Lenge vandra ho rundt i ein stor skog og undra seg korleis ho best kunne sleppe frå den fæle verda, for ho ville ikkje ta livet sitt sjølv.

Best som ho gjekk der, fekk ho sjå ein stort dyr, ein bjørn i skogen. "Takk og lov", sa ho, "Der er utfriaren min."

Men bjørnen gjorde ho ikkje det minste vondt. I staden gjekk han stilt og fredeleg framfor ho. Ho følgde etter, og då han gjekk inn i eit hi, følgde ho med. Der inne var det andre bjørnar. Ingen av dei gjorde ho noko vondt, men var heller svært vennlege mot ho. Ho blei i hòla, og dyra skaffa mat til ho, så mykje ho trong til.

Bjørnen ho hadde møtt i skogen, lét til å vere leiaren for dei. Kvar dag gjekk han til kongsslottet med ei krukke for å hente mat. Ingen torde nekta han det. Men ein dag baud dronninga at bjørnen skulle fakkast når han kom med krukka si. Han kom seg unna, men var blitt såra. Då han kom att til hòla, pleidde kongsdottera såra. Slik synte ho at ho var takksam for hjelpa ho hadde fått.

Krigen tok slutt, og kongen og kongssonen vende heim. Men planane til dronninga om å få kongssonen til å gifte seg med dottera si, fall i fisk. Kongssonen sørgde slik over kjærasten som var vekk at han ikkje kunne tenke seg nokon andre.

Ein vakker dag kom bjørnen til slottet att. Han ville ha vogn og hestar. Det fekk han, og så sette bjørnen seg i kuskesetet. Hestane var først ville av redsel for den uvante kusken, men bjørnen helt fast i taumane, og så bar det av.

Då herskapsvogna nådde fram til bjørnehiet, steig bamsen ut og lyfta kongsdottera varsamt opp i vogna. I den tida ho hadde vore i bjørnehiet, hadde ho blitt like pen som ho hadde vore før. Bjørnen køyrde ho til slottet, og då dei kom til slottsgarden og kongsdottera skjønte kor ho var, blei ho så glad at ho slo armane om bjørnen og kyste han. Og best som det var, stod den beste kongsson som ein kunne tenke seg framfor ho. Han hadde blitt omskapt av ei lei trollkjerring og kunne ikkje bli fri før ei jomfru kyste han, og no var det gjort.

Oppe i slottsvindauga hadde kongssonen og det yngste kongsdottera sett det då vogna køyrde til slottet. Dei blei inderleg glade då dei kjende att jenta. Og kongssonen som hadde vore bjørn, forelska seg straks i den yngste kongsdottera som var kjekk og god, enda om ho ikkje var så pen som den eldste. Alt var fryd og glede og fryd, og snart blei det dobbeltbryllaup for dei to kongssønene og kongsdøtrene.

Men same dagen som bryllaupet stod, sette kongen den trollete dronninga si i fengsel, og trollkjerringa mista livet for det vonde ho hadde gjort.

"När vreden är forbi, kommer ångern efter" - slik er det ofte.

Gomle med dei tre sverda

Det var ein gong ein smed. Ein gong på våren då han hadde sått åkeren sin, skulle han til skogs og hogge ved og lage i stand ei kolmile. Då han hadde ete frukost og var klar til å gå, sa han til kona: "Du får komme med mat til meg ved den runde dungen i ni-tida, då."

Klokka ni kom kona med mat. Mens han åt, sette ho seg som vanleg til å kvile. Sidan skulle ho ta matkrukka heim og bere middagsmat til han i krukka, for dei var fattige, nygifte og hadde ikkje nådd å skaffe seg så mykje utstyr som dei trong.

Etter måltidet kvilte dei i lag ei stund, slik skikken var. Då dei hadde lege og sove saman ein blund, steig kona opp og gjekk sin veg, men tok øksa til smeden med seg.

"Kva skal du med øksa?" spurde smeden. "Det heng jo fire økser heime på øksehenget!"

Kvinna svarte ikkje, men gjekk derifrå. Mannen undra seg storleg, men tenkte: "Ho set vel øksa ved eit tre eller ei buske, så eg finn ho nok når eg går heim i kveld."

Han tok til å stable i hop ved til kolmila. Ei lita stund etter kom kona til smeden til mannen sin med middagsmat.

Ho spurde: "Her er middagsmat. Det er blitt langt på dag, eg veit det, men så har eg hatt mykje å gjere: eg har bakt og kinna så du skulle få ferskt brød og smør, ser du."

No undra smeden seg enda meir, men tagde stilt og åt så mykje han orka. På heimvegen fann han inga øks, og det mangla ei på øksehenget også, såg han der heime.

Sju år etter stod smeden om kvelden og hogg kveldsved. Då kom det ein stor gut som bar på ei øks. Smeden spurde: "Vil du ha slipt øksa, er det sånn å forstå?"

Guten svarte ikkje. No tok smeden øksa og såg nøye over ho. Han sa: "Det er ikkje noko i vegen med øksa. Men er det ikkje mi øks?"

Guten svarte: "Er øksa di, så er du far min. God dag, far, eg heiter Gomle. Mor helser og seier du vil ta deg vel av meg."

Smeden måtte no kjennast ved sonen sin. Han gjekk med bekymra mine inn til kona si og sa at der var kommen einkvan som han ville ha til hjelpar i arbeidet. Kona meinte dei hadde mange nok å brødfø som det var, men det enda med at han overtalte ho. No kom Gomle inn i stova og fekk mat og klede, og sidan følgde han faren i smia kvar dag.

Så gjekk det ei tid. Guten var kvikk, villig og ekstra sterk, men han var også uhorveleg glad i mat og drikke. Faren såg til sist at han ikkje hadde råd til å fø han lenger. Derfor gjekk han ein dag til kongsgarden og spurde kokken der om han ville ha ein kar til hjelp i kjøkkenet.

"Ja", sa kokken, "eg treng nokon til å hjelpe meg. La han komme straks!"

No blei smeden glad og letta, for han tenkte, "Kjem sonen min til kongsgarden, får han vel ete seg mett."

Då Gomle høyrte at han hadde blitt tilsett hos kongen, sa han:

"Kjære far, smi tre sverd til meg: eit som veg femten kilo, eit som veg førti kilo, og eit som veg to hundre kilo! Så kan eg vinne så mykje gods og gull at du aldri meir skal trenge å smi."

Faren undra seg på korleis han på skulle kunne samle så mykje jern og stål. Men han sette i gong og jobba dag og natt ei tid. Då han var ferdig, viste det seg at det tredje sverdet vog ti kilo for lite, for dei kiloa hadde blitt brent vekk under herdinga. Då blei Gomle nesten sint på far sin og sa:

"Akk, no spørs det om eg klarer det eg var nøydt til for å bli fri."

Meir sa han ikkje. Han tok dei tre sverda sine og gøymde dei under ein stein. Så følgde han far til kongsgarden og begynte i lære hos kokken, slik det var lova.

Kongen der i landet var i krig mot ein annan konge. Då han segla heimetter med flåten sin, bles det opp til storm og høge bølger, så alle trudde dei skulle forlise og drukne. Men stormen hadde blitt laga av tre havtroll. Dei tok over båtane til kongen og ville ikkje sleppe kongen og nokon levande ifrå seg før kongen lova dei tre døtrene sine til dei.

Då kongen kom heim, kunngjorde han på alle kyrkjebakkane i landet at om nokon kunne berge dei tre kongsdøtrene, skulle han først få ei av dei og halve riket, og så heile riket når kongen var daud. Men ingen våga å gi seg i kast med dei fælslege havtrolla unntatt ein overmodig skreddar som sa han ville gjere sitt beste.

Då det var gått ei tid, og kongen skulle levere kongsdøtrene havtrolla, blei det sorg og jammer over heile riket. Aller mest sørgde kongen og dronninga.

Den eldste kongsdottera blei ført ned til havstranda, og heile folket følgde ho på vegen. Kongsdottera sette seg i sanden og gret stritt. Men skreddaren gløymde å hjelpe ho og kraup i stor fart opp i eit tre som stod eit lite stykke unna.

Gomle gjekk no til kjøkemeisteren og bad om å få fri litt, og det fekk han. Han sprang straks heim, tok sverdet som vog femten kilo, lokka på ein kvit, liten hund han hadde hos faren, og gjekk til stranda. Der sat kongsdottera og gret. Han gjekk bort til ho og helsa vennleg på beste vis, og spurde korfor ho sat og var lei seg. Kongsdottera svarte: "Far var i havsnaud og lova meg bort til eit fælt havtroll, og eg er redd det snart kjem og tar meg."

Gomle spurde: "Men er det ingen som vil slåss for deg?"

"Jo", svarte kongsdottera, "Det sit ein skreddar i det høge treet der borte. Han lova å gjere sitt beste."

Då guten såg skreddaren sitte og skjelve i det høge treet, smålo han og sa, "Å stakkar! Men lysk meg litt mens eg kviler, så skal eg berge deg!"

Så sa Gomle til hunden sin: "Vesle Trufast, sitt vakt!"

Deretter la han hovudet i fanget til kongsdottera, og ho lyska han mens skreddaren sat i treet og såg på. Mens Gomle sov, fletta kongsdottera ein raud silketråd ifrå trøya si inn i håret hans.

Brått blei det brott og buldring frå sjøen. Bølgene gjekk høgt opp på land, og fram ifrå vatne kom eit stort havtroll med tre hovud. Trollet var i følge med ein hund. Han var like stor som ein årsgammal oksekalv. No spurde trollet: "Kor er kongsdottera som blei lova meg?"

Gomle svarte: "Ho sit her. Men du får ho ikkje utan at du vinn over meg!"

Trollet sa: "Held du meg for narr?"

"Nei", svarte Gomle, "eg har komme for å kjempe med deg om kongsdottera."

"La gå. Men då skal vi la hundane våre slåss først."

"Det er greitt", sa Gomle. Han og havtrollet lokka no hundane sine til strid. Striden enda med at vesle Trufast beit trollhunden i halsen så blodet spruta og trollhunden låg daud i sanden.

Då sa Gomle: "Det skal gå likeins med deg, havtroll."

Dermed gjekk fram mot trollet, drog sverdet sitt som vog femten kilo og hogg til så dei tre trollhovuda fall i sjøen.

Kongsdottera ropte høgt av glede: "No er eg fridd!"

Ho bad Gomle om å følge ho heim til kongsgarden for å gi han heider og lønn etter forteneste, men Gomle meinte det han hadde gjort, var ein ring og nokså lumpen ting, og nekta. Han nøyde seg med å ta med seg nokre perler og smykke som havtrollet hadde hatt på seg, tok hjarteleg farvel med kongsdottera, og gjekk derifrå i stor fart.

Då kraup skreddaren ned frå i treet, drog sverdet og tvinga kongsdottera til å sverje at han og ingen annan hadde berga ho. Så gjekk dei saman til kongsgarden.

Der blei det stor glede over at kongsdottera kom velberga heim. Kongen let straks stelle til gjestebod for å feire bragda, og skreddaren fekk sitte ved sida av kongen og blei rekna for den beste kjempa ved hoffet.

Andre dagen skulle den andre kongsdottera settast ut på stranda, og no blei det sorg som før. Men sidan skreddaren hadde komme heim att med den eldste kongsdottera, håpte folk at han kanskje kunne berge søstera også.

Kongsdottera blei ført ned til havet, og alt folket følgde ho på vegen. Då dei kom fram, sette kongsdottera seg ned på stranda og gret bittert så tårene hennar fall på den lyse sanden mens dei hine gjekk derifrå, sidan dei ikkje torde møte havtrollet. Berre skreddaren blei att. Men det gjekk ikkje lang tid før han sat i treet og gøymde seg mellom greiene som før.

Mens dette hende gjekk Gomle til kjøkemeisteren og sa: "Kjære meister, gi meg fri til å gå ut og hygge meg litt. I går rakk eg ikkje å sjå meg så mykje omkring."

Kokken svarte: "Dersom skreddaren vinn over havtrollet i dag, blir det enda større gjestebod her enn i går, og eg er aleine om å stelle til maten. Der borte står eit kar som det går to hundre liter vatn i. Men eg har ingen som hjelper meg å få inn så mykje som ei bøtte.

Gomle spurde om han fekk fri etter å ha fylt vasskaret. Kokken sa ja, han trudde det ville bl kvelden før karet var fylt. Men Gomle tok det store karet mellom hendene, sprang til brønnen, og drog opp vatn direkte i karet til det rann over. Så gjekk han med karet inn til kokken og sette det på plassen der det skulle stå.

Kokken forstod no at Gomle måtte vere fælt sterk, takka og sa: "No kan du gå ut ei tid, men bli ikkje lenge."

Gomle sprang heim etter sverdet som vog førti kilo, kalla på den kvite hunden sin og gjekk ned til sjøen. Då han kom dit kongsdottera sat på stranda og gret, blei skreddaren i trekrona glad. Men Gomle lét som han ikkje merka han. Han helsa kongsdottera på beste vis:

"Hallo, korfor sitte her og sture på slik ein fin dag?"

Kongsdottera svarte: "Far kom i havsnaud og lova meg då bort til eit havtroll for å komme levande ifrå det. Eg er redd havtrollet snar kjem og tar meg. Derfor græt eg."

Gomle spurde: "Er det ingen som vil berge deg frå trollet, då?"

"Jo", svarte kongsdottera, "der sit ein skreddar i trekrona der borte. Han har lova å gjere det beste han kan."

Då Gomle såg skreddaren i treet, lo han godt og sa: "Han? Neppe. Men om du vil lyske meg litt mens eg kviler og samlar styrke, skal eg berge deg."

Så ropte Gomle til hunden sin: "Vesle Trufast, hald vakt!"

Dermed la han hovudet i fanget til kongsdottera. Mens ho lyska han, drog ho ut ein svart silketråd frå kappa si og fletta han inn i håret til Gomle. Og heile tida sat skreddaren stilt i trekrona og såg på.

I det same tok Trufast til å gøy. Det bura og dura frå sjøen, og bølgene velta høgt opp på land. No kom eit stort og fælt havtroll med seks hovud, og trollhunden som var med, var like stor som ein to års gammal stut.

Trollet spurde Gomle: "Kor er kongsdottera som eg har blitt lova?"

"Ho sit her", svarte Gomle, "men eg har komme i vegen."

Trollet sa: "Kanskje du vil kjempe med meg om ho?"

Gomle svarte: "Det er eigentleg derfor eg har komme hit."

Trollet sa igjen: "I går slo du i hel bror min, i dag skal eg hemne det. Men først skal vi la hundane våre slåss."

"La gå", sa Gomle.

Dei lokka hundane til stri. Striden enda då vesle Trufast beit trollhunden i halsen så blodet spruta, og trollhunden låg daud ved sjøen.

Gomle gjekk så fram mot trollet og hogg til med sverdet på førti kilo, så alle dei seks trollhovuda trilla i sjøen.

Kongsdottera blei hjarteglad og bad Gomle om å følge ho til kongsgarden og få heider og lønn for bragda sin. Men Gomle takka høfleg nei og gjekk sin veg som sist.

Skreddaren var halvdaud av angest, men han kraup kjapt ned av treet når all fare var over. Han drog sverdet og tvinga kongsdottera til å sverje at det var han som hadde fridd ho. Ho lova det ugjerne: for å berge livet torde ho ikkje nekte.

Så følgde skreddaren ho til kongsgarden.

Der dei blei helsa med stor glede, og det blei steilt i stand eit enda større gjestebod enn dagen før. I gjestebodet sat skreddaren i midten ved sida av kongen, og alle heldt han i høgste ære.

Tredje dag skulle den yngste kongsdottera ut til havtrollet. Då gret mange i kongsgarden og over heile riket, for kongsdottera var både mild og god, og ikkje berre ei pyntedokke. Mange sette lit til skreddaren, men kongsdottera gret bittert. Ho blei ført til stranda. Der gløymde skreddaren kva som skulle til, og kraup opp i det høge treet slik han hadde gjort to gongar før.

Imens gjekk Gomle til husbonden sin, kjøkemeisteren, og sa: "Kjære meister, gi meg litt fri i dag også, så kjem eg nok ikkje så lett til å bede om å få fri sidan."

Kokken ville ikkje nekte. Gomle takka og gjekk ut. Straks sprang han og henta det tredje sverdet som vog eitt hundre og nitti kilo, sidan ti kilo mangla. Han svinga det i handa og merka kor lett det var, blei harm og sa til seg sjølv, "No spørs det om eg kjem heil attende, eller om dette blir noko eg døyr av." Han var ikkje sikker på det, men festa like fullt sverdet ved sida, kalla på hunden sin, og gjekk til stranda, den same plassen som før.

Då han kom dit, sat kongsdottera og gret stilt, mens skreddaren sat høgt i eit tre like ved. Gomle lét som han ikkje merka skreddaren, og gjekk bort til kongsdottera og helsa høvisk: "Ver helsa. Skulle nokon vere trist og lei på slik ein vakker dag?"

Kongsdottera svarte: "Far har lova meg bort til eit havtroll. Eg er redd det kjem og tar meg snart."

Gomle spurde: "Men finst det ingen som kan kjempe mot det trollet for deg?"

"Jo", sa kongsdottera, "ein skreddar oppi det treet her."

Gomle såg opp på skreddaren som sat og rista i treet og lo godt: "Kva er han verd? Men om du vil lyske meg ei stund, skal eg våge livet fordi skuld."

"Det vil eg gjerne", svarte kongsdottera, for ho hadde blitt kjær i guten. Han var så inderleg ven og kvikk.

Då kalla Gomle på hunden sin og sa: "Vesle Trufast, hald vakt!"

Dermed han la hovudet i fanget til kongsdottera og sov godt alt mens ho lyska han. Men då kongsdottera såg dei fine trådane som var fletta i håret hans, drog ho ein silketråd ut av kappa si og batt tråden i håret hans som dei to andre mens ho undra seg.

Trufast tok til å gøy, og det blei ein kraftig dur frå havet. Då sa Gomle til kongsdottera:

"Det er på tide å stå opp til strid. Kjære deg, gi meg forkledet ditt, for vi kan få nytte av det i dag."

Kongsdottera gjorde som han bad, og Gomle skar forkledet i tolv stykke med sverdet sitt.

No blei det duren i sjøen kraftigare, og bølgene slo langt opp på land. Eit abnormt stort havtroll kom til syne. Det hadde tolv stygge hovud. Hunden som følgde det, var så stor som ein fullvaksen okse.

"Kor er kongsdottera som eg har blitt lova?" spurde trollet.

Gomle svarte: "Ho er her. Men først må du helse på meg."

Trollet spurde: "Kanskje du vil drepe meg i dag slik du drap brørne mine før?"

"Det er derfor eg er her", svarte Gomle.

Trollet sa: "Lat først hundane våre slåss!"

"La gå", svarte Gomle.

Det blei eit argt bikkjeslagsmål, like til trollhunden greip hunden til Gomle mellom tennene og slukte han i ein einaste bit. "Slikt lovar ikkje godt for meg", tenkte Gomle, som gjekk fram og hogg til med sverdet i største hast, så alle dei tolv hovuda fall i sjøen. Men korleis det var og ikkje var, når eit hovud var hogd av og kom i vatnet, freste og kvikna det til att, mens trollet sette det på som før. Då Gomle merka dette ropte han til kongsdottera og sa:

"Legg ein bit av forkledet på halsenden så fort eg høgg av hovudet, elles blir eg ikkje ferdig med dette!"

Gomle hogg no av fleire hovud mens kongsdottera hjelpte han med å dekke halsane. Då sju hovud var hogd vekk, tok trollet til å bede for seg og sa:

"Slutt å hogge, for eg vil gjerne dra min veg og la kongsdottera i fred, berre eg får dra herifrå!"

Men Gomle var harm og svarte: "Nei. Det passar ikkje!"

Så svinga han sverdet på ny og hogg så det eine hovudet etter det andre fall til marka, og kongsdottera hadde forklebitar klar kvar gong, og la på halsendane. Då Gomle hadde hogd av alle dei tolv hovuda, døydde havtrollet. Og skreddaren sat oppi trekrona og torde ikkje røre seg av otte.

Då kampen var over, jubla kongsdottera: "No er eg fri! Takk skal du ha!"

Så bad ho Gomle følge med til kongsgarden for å bli heidra og lønna. Men Gomle takka nei, han syntest ikkje at stygge ting som han hadde gjort, skulle lønnast og heidrast. Han tok ømt farvel med kongsdottera og gjekk sin veg.

Då Gomle hadde gått, klatra skreddaren ned, drog sverdet sitt og truga med å drepe kongsdottera om ho ikkje ville sverje på at han hadde berga ho frå havtrollet. Kongsdottera syntest ganske ille om dette tilbod, for ho hadde blitt glad i Gomle. Ho torde likevel ikkje nekte, og i nøda lova ho å lye skreddaren. [1] Så gjekk dei i lag mot kongsgarden. Kongsdottera var sorgsam og tagde helst, mens skreddaren gjekk ved sida av ho med stolte steg og store fakter.

Då kongen såg dei komme, blei han veldig lykkeleg, for han trudde knapt han ville få sjå att dotter si i livet. Han kom dei i møtes med heile hoffet og heidra skreddaren. Gjetord om kor modig skreddaren hadde vore, gjekk utover land og rike.

No var alle døtrene til kongen frelst, og det skulle feirast bryllaup. Men då festen skulle starte, kom det ingen mat på borda. Kongen blei forarga over dette, og sende den yngste dottera inn på kjøkkenet for å spørje korfor maten ikkje var ferdig. Kokken svarte att tenarane hans hadde vore borte, slik at han hadde blitt nøydt til å stelle til maten aleine. Derfor tok det så lang tid.

Kongsdottera ville no tilbake til far sin med forklaringa frå kokken. Då ho gjekk forbi kjøkkenguten, syntest ho det var rart at han vende seg vekk frå ho. Og då ho studerte han nærare, kjende ho att Gomle som nettopp hadde kjempa for ho. No blei kongsdottera glad og sprang som ein vind inn til søstrene sine, og fortalde kva ho hadde høyrt og sett.

Mens kongsdøtrene talte saman om dette kom kongen, far deira, og fekk høyre kva dei sa. Han laut undre seg over det dei fortalde om korleis dei hadde blitt frelst, og kven som hadde gjort det. Den yngste kongsdottera fortalde alt som det var ifrå start til slutt, og dei eldste døtrene hennar måtte seie ja og amen til det: slik var det.

Kongen harma seg over skreddaren som hadde plaga døtrene hans og fare med svik og falsk, samstundes som han gledde seg til å lønne rette hjelparen. Han sende straks bod etter kjøkkenguten. Men kjøkkenguten ville ikkje gå, heilt til bodet sa: "Ein gjer best i å gjere det kongen befaler. Det veit eg."

Så gjekk Gomle inn i festsalen der kongen sat til bords med alle gjestane og skreddaren ved sida av seg. Då skreddaren fekk sjå Gomle som hadde fridd kongsdøtrene, blei han bleik og raud om kvarandre. Men kongen vende seg til kjøkkenguten og spurde høgt:

"Var det du som berga dei tre døtrene mine?"

Gomle ville helst vri seg unna, men då ropte dei tre kongsdøtrene: "Det var du som frelste oss, og her sit dei tre silketrådane vi fletta inn i håret ditt dei dagane du låg og sov i fanga våre."

Dei sprang fram og omfamna kjøkkenguten, og fann kvar sin silketråd i håret hans. Då skjønte alle at det var sant, det som kongsdøtrene hadde fortalt.

Kongen sa: "Var det du som frelste døtrene mine, skal du også ha lønn. Du får yngste dottera mi, og dessutan halve riket."

No blei det stor glede i kongsgarden, og straks blei det feire bryllaup mellom Gomle og kongsdottera. Men skreddaren smaug seg vekk frå gjestebodet, og det er verken høyrt eller spurt kva han gjorde sidan.

Ord

1. lye skreddaren (gjennom moten): Det gjer menn og kvinner enno, det.