• Flygedraken Mikti

Flygedraken Mikti

I gammal tid fanst det allslags jarlar og adelsfolk i landet. I Sogn levde det ein jarl som heitte Vilmund av Sognefjorden. Han var vis og lærd. Ved å lese i runer og stjernene kunne han føreseie mykje som skulle hende, sa folk.

Ikkje langt frå han budde jarlen av Førde. Han hadde mange barn, men var ikkje rik elles. Fordi han var klok og sparsam, fekk han likevel pengane til å rekke. Dei to jarlane var i slekt langt ute, og hadde same våpenskjold.

Drapet på ein stor og vill galte

Vilmund jarl gjorde alt for å hjelpe den fattige grannejarlen. Ein gong baud han Førdejarlen og to av sønene hans på eit stort gjestebod. Ungdommane var uvanleg vene og vel fostra. Vilmund likte især sonen som heitte Milbert, og bad om å få fostre han som sin eigen son. Jarlen av Førde visste at guten skulle komme i gode hender og var glad for ein munn mindre å mette. Dermed let han Milbert bli hos den rike frenden sin.

Etter ei tid rei Vilmund Jarl til skogs for å jakte. Milbert fekk vere med, saman med tjue jegerar. Under jakta råka dei på ein stor galte som beit i hel fleire av hundane. Dei forfølgde galten heile dagen. Det store jaktlaget blei spreidd til alle hald, og til sist var berre Milbert att hos jarlen.

Natta fall på mens dei rei saman uti skogen. Jarlen såg opp mot stjernene og sa: "Det rare er at ein illgjerningsmann kan vinne ære ved brotet sitt."

Milbert spurde korleis jarlen kunne komme på slike tankar.

Vilmund svarte stutt: "I natt kjem ein tenar til å drepe herren sin. Ved det kjem han til stor makt og blir den fremste i heile slekta si."

Milbert sa ikkje noko til det. Dei rei vidare til dei fann eit bål som nokre gjetarar hadde tent opp om kvelden og sidan gått ifrå. Sidan det var kaldt, steig dei av hestane og varma seg ved elden.

Med eitt høyrde dei galten komme farande i skogen. Han hakka tenner, og froda stod om munnen på han. Jarlen stakk etter han med jaktspydet sitt, men trefte ikkje. Galten skubba spydet til side og kasta jarlen til marka.

Milbert greip kjapt spydet til jarlen for å drepe galten. Men han bomma og trefte Vilmund Jarl i hjartet i staden. Med eit raskt øksehogg felte Milbert likevel galten. Men då han blei vâr at han hadde drepe fosterfaren, blei han reint utrøysteleg og sanna:

"Om eg enda var daud og fekk kvile ved sida hans. No får eg inga glede meir i livet, berre skam og vanære, for alle kjem til å tru at eg drap Vilmund Jarl med vilje."

Gjetord og kone kunne Milbert få etter drapet

Lenge sat han og sørgde. Til slutt steig han opp på hesten sin att og let han gå dit han ville. Omsider kom han til ei kjelde som blei kalla Tørstekjelda på Tillestrand. Der stod tre jomfruer som alle var overlag fagre. Men den unge mannen var så opptatt av dei bitre tankane sine at han ikkje såg dei.

Då gjekk den yngste fram til han og sa: "Eg har aldri sett ein adelsmann som er så uhøfleg at han ikkje helsar når han møter løfterike jomfruer på sin veg."

Men Milbert høyrde ikkje ein gong at nokon talte til han.

Då greip jenta hesten i grima og sa: "Ein verkeleg herre er heller ikkje blyg og tafatt."

Då lyfta han auga og la merke til ho. Han blei så forbløffa at han ikkje visste om han var daud eller levande, og kunne først ikkje få fram eit ord. Men så steig han ned av hesten og bad om orsaking. "Det har hendt meg ei så stor ulykke at eg er heilt frå vett og sans", sa han.

"Det gjer meg vondt å høyre, Milbert", svarte ho.

"Korleis veit De kva eg heiter?" spurde Milbert. "Eg kan ikkje hugse at eg nokon gong har sett dykk før."

Ho svarte ikkje, men sa: "Kjære Milbert, eg veit korfor du sørger. Men følger du råda mine, skal alt gå deg vel. For det er det stjernene vil."

Då hugsa Milbert kva for noko Vilmund jarl hadde sagt under stjernene mens dei rei, og ville følge råda hennar.

"Men korleis veit De kva eg heiter og kva som har hendt meg?" la til han. "Ingen andre var der då ulykka hendte."

Ho svarte: "Stol på dette. tar du meg til kone, skal du bli rikare og meir berømt enn alle slektingane dine. Men du må love å la meg vere for meg sjølv kvar laurdagskveld og ikkje spørje kor eg er og kor eg drar. Du kan vere viss på at eg verken gjer noko skadeleg eller skammeleg. Om du ikkje held løftet ditt, kjem du til å miste meg for alltid, og det vil slutte å gå vel for deg og slekta du får."

Glad i hugen svor Milbert som ho ville.

Deretter sa ho: "No skal du ri attende til jarlesetet på Lynanger. Om nokon spør deg kor Vilmund Jarl er, skal du svare at de blei skilde frå kvarandre uti skogen. Då kjem tenarane hans til å leite etter han og finne han der han ligg. Så snart han er gravlagd og ein tar til å skifte arven etter han, skal du som takk for trufast teneste berre bede om så mykje jord rundt denne kjelda som ein kan måle med eit hjorteskinn. Det kjem du til å få. Bed om skøyte på jordbiten. Og rett etter du får det, kjem du til å treffe ein kar som ber på eit hjorteskinn. Det skinnet skal du kjøpe. Skjer det i smale remser og mål opp så mykje jord du kan."

Sidan bad den unge jomfrua Milbert om å komme attende til Tørstekjelda om nokre dagar. Så skildest dei, og Milbert rei heim att.

Arven frå eit hjorteskinn

Då Milbert kom att aleine, spurde alle kor jarlen var. Milbert svarte: "Vi skildest i skogen. Sist eg såg han var i går kveld."

Ingen kunne ane at Milbert hadde skuld i saka, og han fekk ikkje fleire spørsmål. I staden sende dei ut tenarar for å leite etter jarlen.

Neste dag kom dei attende med liket av jarlen. Dei hadde funne det saman med den drepne galten. Det blei stor sorg i landet. Men ingen sørgde så mykje over jarlen som Milbert.

"Ein kan sjå kor høgt han elska fosterfar sin", sa alle som såg han.

Då Vilmund Jarl var lagt i grava og ein skulle skifte arven etter han, hugsa Milbert kva festarmøya hans hadde sagt, og sa til sonen til jarlen, Briolv: "Eg bed berre om så mykje jord omkring Tørstekjelda i Tillestrand som eg kan måle opp med eit hjorteskinn."

"Det skal du få", svarte Briolv og gav han ei gåvebrev og skøyte på jordstykket.

Neste morgon kom ein kar og ville selje eit hjorteskinn. Milbert kjøpte det og skar det i smale reimer. Sidan bad han den unge jarlen om å få måle opp jordstykket sitt. Briolv sende nokre menn til Tørstekjelda for å sjå til at målinga gjekk rett for seg. Då mennene såg at huda var skoren i smale remser, sanna dei at Milbert kom til å få eit stort stykke skog. Dei visste ikkje heilt korleis dei skulle te seg i forhold til det, så dei tok seg heim til jarlen og fortalde kva dei hadde sett.

Jarlen ville ikkje bryte løftet sitt. Han baud mennene att ri attende og sa: "Folk seier at Tørstekjelda ikkje er noka vanleg kjelde. Kanskje har Milbert funne noko merkverdig der, sidan han så gjerne vil ha den skogbiten. Same kva, eg håper han får glede av jorda si."

Bryllaupet til Milbert var annleis

Milbert takka jarlen hjarteleg for gåva, og rei til brura si som venta ved kjelda. Ho takka for at han hadde følgt råda hennar, og sa: "By no vennar og frendar til bryllaup, for alt er klart."

Milbert bad Briolv Jarl og mor hans til Tørstekjelda neste måndag til bryllaupet sitt. Jarlen blei overraska, for han hadde aldri høyrt noko om at Milbert gjekk i giftetankar. Derfor spurde han: "Kva heiter brura, og kva for slekt høyrer ho til?"

Milbert svarte ikkje, men tok om att innbydinga.

Då sa Briolv: "Det er merkeleg at du tar deg ei kone som verken du eller nokon annan kjenner, ei som du ikkje veit namnet på ein gong."

"Ho er den finaste eg nokon gong har sett", svarte Milbert. "Eg elskar ho og vil ha ho til kone."

Jarlen tagde, for han forstod det var til inga nytte å snakke meir om saka.

Då bryllaupsdagen kom, rei Milbert saman med Briolv og dei andre bryllaupsgjestane til Tørstekjelda. Alle undra seg i sitt stille sinn over korleis feiringa ville bli. Kjelda låg jo lang uti skogen, og der fanst ikkje ein gong det minste skjul å huse gjestar i.

Men då dei kom nærare, såg dei at store, vene telt stod oppslått under trea. Det steig opp røyk frå dei som om gjestebod var undervegs. Førti vel væpna menn kom imot dei og helsa velkommen.

"Nådige fru Mikti har bedt oss om å ta imot gjestane og sjå til at alle har det bra", sa dei.

Gjestane fekk benka seg ved bord som bøygde seg under all maten som den herlegaste sognemorr. Eplesaft frå Glerum blei helt i beger av sølv, og den eine saftige steika blei bore inn etter den andre. Under heile måltidet blei dei spela musikk på mange instrument. Det var det prektigaste bryllaupet i manns minne.

Brura sjølv var så fager at ho likna ein engel meir enn eit døyeleg menneske, og kleda hennar strålte av perler og diamantar. Alle priste Milbert for kor heldig han hadde vore.

Festen varte i tre dagar, og først på den fjerde tok gjestane farvel og drog sin veg.

Slottet tar form

Då dei nygifte hadde vore for seg sjølve ei veke, kom store skarar arbeidarar til kjelda og tok til å felle skog på det området som Milbert hadde fått av frenden sin. Dei valde ut dei beste stammane til treverk, sprengde vekk berg og fanteskap og grov djupe vollgraver. Så reiste dei opp ein sterk grunnmur, og snart stod det eit stort og kosteleg slott ved kjelda. Folket i trakta undra seg over at arbeidet gjekk såg raskt.

Då slottet var ferdig både utvendig og innvendig, flytta Milbert og Mikti inn.

Avkommet

Året etter fødde Mikti ein son som blei kalla Lars. Han hadde eit rart fjes; det var meir breitt enn langt, og det eine auget var raudt og det andre grønt. Men elles var han sterk og velskapt.

Neste år fødde Mikti enda ein son som ho gav namnet Hjalte. Han var så raud i ansiktet at det skein mest som eld.

Den tredje sonen blei kalla Blod-Olav. Det eine auget hans sat litt høgare oppe enn det andre.

Den fjerde sonen, Reidvald Bjode, hadde eit fødselsmerke som likna ei klo over kinnbeinet. Han var så hårete at alle skalv for han.

Den femte, Åke, hadde berre eitt auge, og det sat midt i panna.

Den sjette blei kalla Grim med tanna, for ei av tennene stod ut slik. Han blei ein stor krigshelt.

Den einaste feilen med den sjuande sonen, Ørund, var at nasen var så hårete som om han var trekt med ulveskinn.

Den åttande, Åsolv Utrygge, hadde tre auge. Han lo berre når det gjekk ille for nokon.

Dei to yngste sønene, Gudleik og Fiffige Aslak, var begge vene og velskapte. Fiffige Aslak som var aller yngst, blei til sist Førdejarl etter far og farfar sin.

Mikti fostra sønene sine vel.

Den øydeleggande vitjinga

Alle sønene utom Ørund blei vikingar. Men Ørund lengta etter stille ro og ville bli klosterbror på Ulkstein-øya. Faren var ikkje glad for det, men til sist fekk Ørund gå i kloster på Ulkstein-øya som han ville.

Milbert og Mikti blei jamt rikare og mektigare. Dei var lykkelege saman, og Milbert tenkte aldri å bryte løftet han hadde har gitt kona; om laurdagane let han ho skjøtte seg sjølv.

Men ein laurdag kom eldste bror til Milbert på besøk. Etter at faren døydde, hadde han blitt jarlen av Førde. No spurde han etter Mikti:

"Korfor tar ikkje Mikti imot i dag som ho plar?"

Milbert bad broren gi seg til tols. Søndag morgon skulle han få treffe Mikti.

Men broren var ikkje fornøgd med svaret, og ville vite kva Mikti gjorde. Då sa Milbert at han hadde lova kona å la ho vere for seg sjølv kvar laurdag.

"Då er det visst sant, det ryktet seier", sa broren. "Folk meiner at kona din driv med trolldom når ho er aleine. Eg er broren din og vil ikkje at folk skal flire av deg. Derfor bed eg deg om å få greie på kva Mikti har for seg i dag."

Milbert blei kvit i ansiktet av vreide. Han greip sverdet sitt og styrta til Miktis rom. Døra var låst. Han la auget til nøkkelhòlet og kika inn. Mikti sat i eit stort badekar og var like vakker som då han møtte ho første gongen. Men rundt omkring ho i karet var det ein fæl orm som kveila seg.