Stundom kom kongen, som eigde saueflokken, ut i skogen og helsa på. Han såg etter korleis gutar og sauar hadde det. Kvar gong kom tre kvite lam bort til han og strauk seg inntil han så han blei reint varm om hjartet.

Så ein dag blei det tid for å flytte saueflokken til betre beite i høgdene. Som dei gjekk og leidde flokken, såg dei ei lita stue i ein dal. Dei skulle forbi, så det sømde seg å helse innom. Først gjekk den eldste broren inn. Då han kom inn døra, gav den gamle kona i stua han ei flaske med vin og brød i ei korg. "Pass godt på lamma", sa ho med brekande røyst. Så kom den andre broren og tredje broren og fekk det same og fekk høyre det same.

No gjekk dei med flokken lenger fram i skogen. Då møtte dei ein gammal gubbe som sa til den eldste guten:

"Kva har du i flaska?"

"Vatn", svarte guten.

"Nei, var det vatn då?" sa gubben og heldt fram: "Kva har du i korga?"

"Småstein", svarte guten.

"Nei var det småstein då?" sa gubben.

Den andre broren svarte like eins, og gubben sa det same til han som til den eldste broren. Men den yngste gjetarguten svarte som sant var at han hadde vin i flaska.

Då sa gubben, "Seier du det?" Så fekk han smake.

Og då guten svarte at han hadde brød i korga, sa gubben, "Seier du det!" Så fekk han smake det også. Han åt og drakk alt saman, for svolten og tørst var han. Guten kunne ikkje godt nekte det. Det var ein god gut.

Sidan gjekk brørne lenger med flokken og kom til ei brei elv. Den skulle dei over, men straumen hadde vekst seg så strid. Berre dei tre kvite lamma kom over elva, og berre den yngste gjetarguten greidde å følge med dei over. Dei to eldstebrørne hans kom ikkje lenger enn til bredda. Der heldt dei seg med flokken og slappa av i mange veker til det var på tide å komme seg til slottet att før hausten blei vond.

Dei tre kvite lamma gjekk lenger enn langt i mange dagar. Guten følgde etter til dei kom til ein kyrkje i ein dal der eit orgel spela av seg sjølv. Lamma gjekk fram til altaret i kyrkja som stod der, og guten følgde etter inn med korga på armen mens han undra seg.

I det same kom det fram ein og gav brød og vin til guten, og gav lamma nattverd. Då blei dei straks til søte kongsdøtrer.

"Var det slik det hadde seg", sa guten.

No ville kongsdøtrene heim att, og guten ville følge dei og vere til hjelp som dei trengde til det. Dei gjekk og gjekk. Heldigvis hadde guten sett godt etter kor dei hadde komme seg fram, så dei kom seg til liene ovanfor slottet utan uhell og ulykker av noko slag.

Imens hadde dei eldste brørne gått heim til slottet med flokken. Vinen og brødet deira var no blitt til vatn og steinar, og så mangla det tre lam og ein bror då dei kom heim. Det blei ikkje kongen glad for.

"Kor er dei tre søte lamma og broren dykkar?" sa han morskt.

Dei blei svar skuldig, sidan dei ikkje visste meir enn at dei tre lamma så vidt hadde komme seg over ei stri elv, og bror deira også.

Men så kom den yngste gjetarguten med dei tre kongsdøtrene. Dei fortalde om kva som hadde hendt dei, og kor ille stemora hadde fare fram. Då sette folka på slottet stemora i ei spikartønne og rulla tønna ned ein bakke og på sjøen.

Den yngste gjetarguten fekk den yngste kongsdottera og alle feira bryllaup og var hjarteglade.

Bondemannen og vondemannen

Seint ein kveld sat ein fattig bonde med kona si og sørga over at det støtt og stadig var så smått med dei. Same korleis dei streva, blei fattigdommen stadig meir trykkande med åra. Mens bonden sat slik i djupe tankar, kom det einkvan inn til han og helsa og spurde korfor han var trist.

Bonden svarte: "Vi er så fattige. Eg veit ikkje mi arme råd med korleis eg skal klare å skaffe mat til meg og huslyden."

Den framande sa då: "Vil du følge meg, så skal du få nok for livet."

Bonden måtte undre seg, og spurde den framande kven han var. Den andre svarte: "Eg er fanden. Bli ikkje redd, for eg vil ikkje ha deg. Men ta ein stor sekk og følg meg."

Det gjorde bonden.

Dei gjekk saman til byen og til banken. Alle dørene spratt opp for vondemannen, og dei gjekk inn mellom sølvhaugane.

Fanden sa til bonden: "Hald no opp sekken!"

Så tok han ei skufle og ausa sølvpengar i sekken. Men då sekken var heilt full, ropa den forskrekka bonden: "Korleis i Guds namn skal eg klare å gå heim med denne kjempetunge sekken?"

Straks han sa "Gud" forsvann fanden og det blei mørkt i banken. Alle dørene lét seg att, og der stod no bonden einsam og heldt sekken til nokon kom inn når det blei dag.

Om morgonen kom dei som eigde banken inn og fekk sjå bonden stå der og halde i sekken. Dei spurde han korleis han hadde komme seg inn, for verken dør eller gitter var skadd. Så ville dei vite om han hadde hatt nokon med seg. Bonden svarte ikkje eit ord, han berre stod og gret. Herrane visste ikkje kva dei skulle gjere med bonden, for han tagde og gret berre; men i alle fall blei han sett i fengsel.

Som bonden sat der og gret, kom vondemannen inn til han og sa: "Sørg ikkje, for eg skal hjelpe deg. Om dei spør deg om noko, så sei berre: 'Eg trur eg slepp!'"

No gjekk vondemannen heim til bondegarden i bonden sin skapnad. Kona på garden trudde det var mannen hennar. Han åt og drakk godt og vel, men likevel blei det ikkje mindre mat og drikke. Og om kveldane når kona gjekk i seng, sette mannen seg ved bordet, la armane på det for å kvile, og gjekk aldri til sengs. Men om morgonen når kona vakna, var han alt i fullt arbeid og arbeidde som ein hest, slik at bondegarden snart låg veldyrka, og det fanst fullt opp av mat og pengar.

Bondekona var mest over seg av glede over alt som hende med garden. Men bankmennene fekk den rette bonden ført til retten ifrå fengselet. Dei ville han skulle seie korleis han hadde komme inn i banken, men han svarte berre "Eg trur eg slepp!" utan stans på alle spørsmål.

Han blei likevel dømt til å bli hengt, og prestane gjekk kvar dag til bonden for å bu han på dauden. Men til alt dei sa, svarte bonden berre "Eg trur eg slepp!"

Natta før han skulle bli hengt, kom vondemannen til han og sa: "No kan du gå heim. Eg skal sitte her i staden for deg. Garden din har eg dyrka opp godt etter meg, og det ligg pengar som kan vare livet ut mellom senga og kjøkkenet."

Så sleppte han bonden ut og sette seg inn i staden for han. Bonden var glad for å sleppe ut, og gjekk fort heim. Om morgonen kom det prestar til fengselet og prøvde for siste gong å få han som sat der, til å sanne synder og bu han på å døy. Men han svarte dei berre: "Eg trur eg slepp!"

Futen [1] og lensmannen kom for å føre fangen til galgen. Mykje folk stod og venta og ville sjå hendinga, og blant dei var også den verkelege bonden, forkledt. Så steig fangen opp på pallen og bøddelen la løkka om halsen på han. Futen spurde spottande: "Trur du enno du slepp?"

Og vondemannen som hadde skapt seg om så han likna bonden på ein prikk, svarte: "Eg trur eg slepp!"

Futen: "Fanden få meg, slepp du no."

Då fór fanden ut av løkka og sa til den forskrekka futen: "Eg har minst like lyst på deg som ein bonde!"

Så kasta fanden forkledninga, tok futen og fór av garde med han som ein vind. Då blei det stor glede blant folk. Og bonden gjekk glad heim og prisa velstanden sin etter kvart.

Ord

1. Fut (før): politiembetsmann og skatteoppkrevjar i eit landdistrikt; lokal representant for ein lensherre; fullmektig, forvaltar. Mange futar var ikkje godtlikte av småkårsfolk og andre dei kravde skattar frå.

Den fattige enka og tiggaren

Ei fattig enke hadde mange små barn, mange små munnar å mette. Ein morgon ho skulle ho til den rike søstera si og vaske klede der, hadde ho ikkje noko som helst å gi dei å ete. Ho bad dei halde senga til ho kom heim med mat, for når dei låg, ville dei ikkje merke svolten så mykje, sa ho. Barna lydde henne og venta på mat heile dagen, for om kvelden ville mor komme med mat til dei. Mot kvelden blei svolten verre.

Den fattige kona blei nøydd til å gå ifrå den rike søstera utan å få lønn for strevet, og utan ein bit til barna sine. På vegen heim plukka ho forkledet fullt med stein på ein åker for at barna skulle sjå ho kom berande med noko og tru det var mat. Når ho berre kunne vere hos dei og trøyste dei mens det gjekk opp for dei at ho ikkje hadde noko, skulle det vel hjelpe, meinte ho.

Då ho opna døra, kom alle barna rundt henne og bad om mat. Men ho meinte ho måtte koke det ho bar i fanget først. Ho sette på ei gryte og gjekk ut til brønnen etter vatn.

Då ho kom tilbake til huset med vatnet, stod ein tiggar ved døra og bad om ein bit brød. Kona svarte at ho ikkje ein gong eigde ein einaste bit brød til å stette svolten hos barna sine. Men han dreiv henne til å sjå etter på loftet i ei kiste ho brukte til å ha brød i, enda om ho visste at det ikkje hadde vore brød der på nokre år.

Då ho opna kista, var den full av brød. Ho gjekk ned til barna med så mykje ho kunne bere, og då merka ho lukta av godt kjøt frå gryta.

Alle fekk ete seg mette, men tiggaren var vekk.