Det var ein gong tre brør som hadde mista foreldra sine, og det var ikkje noko etter dei, så brørne måtte ut i verda og prøve lykka. Dei to eldste rusta seg ut så godt dei kunne. Men den yngste - han kalla dei Tyrihans fordi han alltid sat i peisen og heldt tyrilysa - han ville dei ikkje ha med.

Dei reiste ut i grålysninga om morgonen. Men korleis det gjekk eller ikkje gjekk, så var Tyrihans likså tidleg i kongsgarden som dei to andre. Då dei var komne dit, bad dei om teneste. Kongen sa han ikkje hadde noko arbeid til dei, men sidan dei var så oppsette, fekk han vel skaffe dei noko - det kunne alltid vere noko å rusle med på slik ein stor gard. Dei kunne slå spikrar i veggen, og når dei hadde gjort frå seg det, kunne dei ta dei ut att. Når dei var ferdige med det, kunne dei bere ved og vatn til kokka i kjøkkenet.

Tyrihans var den flinkaste til å slå spikrar i veggen og til å ta dei ut att, og den flinkaste til å bere ved og vatn også. Derfor blei brørne misunnelege på han, og sa han hadde sagt seg god for å skaffe kongen den vakraste kongsdottera som fanst i tolv kongerike; for kongen hadde mista dronninga si og var blitt enkemann. Då kongen fekk høyre dette, sa han til Tyrihans at han skulle gjere det han hadde sagt. Kunne han ikkje det, skulle dei legge han på hoggestabben og slå hovudet av han.

Tyrihans svarte at han verken hadde sagt det eller tenkt det, men sidan kongen var så streng, fekk han vel prøve. Så fekk han ei nisteskreppe på nakken og gjekk av garde. Men han hadde ikkje komme langt på skogen, før han blei svolten og ville smake på nista dei hadde gitt han med frå kongsgarden.

Då han vel hadde sett seg i ro og mak under ei gran utmed vegen, kom det hinkande ei gammal kone og spurde kva han hadde i skreppa si. "Kjøt og flesk", svarte guten. "Er du svolten, så kom og få deg ein munnfull med, gamlemor!"

Ja, ho takka og åt, og sa ho skulle nok gjere han eit morsstykke att, og så hinka ho bort gjennom skogen. Då Tyrihans var god og mett, kasta han skreppa på nakken og la av stad. Men han var ikkje kommen langt før han fann ei pipe. Den syntest han det kunne vere moro å ha å blåse i på vegen, og det varte ikkje lenge før han fekk lyd i ho. Men då yrte det fram med småtroll, og dei spurde i munnen på kvarandre: "Kva har herren min å gi ordre om, kva har herren min å pålegge?"

Tyrihans sa han visste ikkje noko om at han var herre over dei, men skulle han gi ordre om noko, så ville han dei skulle skaffe han den vakraste kongsdottera som fanst i tolv kongerike. Ja, det var inga sak, meinte småtrolla. Dei visste godt kor ho var, og vegen kunne dei vise han så han kunne gå bort og ta ho sjølv, for dei hadde inga makt til å røre ho. Dei viste han vegen, og så kom han fram både godt og vel; det var ikkje nokon som la to pinnar i kross for han ein gong. Det var eit trollslott, og der sat det tre herlege kongsdøtrer, men då Tyrihans kom inn, blei dei så reint tullete at dei rende omkring kvarandre som forskremde lam, og rett som det var, blei dei til tre sitronar som låg i vindauget. Tyrihans blei så ille ved og så reint ulykkeleg over dette at han ikkje visste si arme råd. Men då han hadde tenkt seg litt om, stakk han sitronane i lomma, for han trudde dei kunne vere gode å ha om han skulle bli tørst på reisa; han hadde høyrt at sitronar skulle vere sure. [1]

Då han kom eit stykke på vegen, blei han så heit og tørst. Vatn var ingenstad å finne, og han visste ikkje kva han skulle sløkke tørsten med. Så kom han til å tenke på sitronane og tok opp ein og beit hòl på. Men inni sitronen sat kongsdottera til opp under armane og skreik: "Vatn, vatn!" Dersom ho ikkje fekk drikke vatn, måtte ho døy, sa ho. Ja, guten sprang i ring og leita etter vatn som han var reint frå seg, men vatn var der ikkje, og vatn fann han ikkje, og rett som det var, så var ho daud.

Då han hadde gått eit stykke til, blei han enda heitare og enda tørstare, og då han ikkje fann noko han kunne sløkke tørsten med, tok han den andre sitronen og beit hòl på. Inni sitronen sat det også ei kongsdotter til opp under armane, og ho var enda herlegare enn den første. Ho skreik på vatn og sa at fekk ho ikkje vatn, døydde ho på timen. Tyrihans fór omkring og leita både under stein og mose, men vatn fann han ikkje, og så døydde den kongsdottera også.

Tyrihans syntest det blei verre og verre, og det blei det også, for dess lenger han kom, dess heitare blei det. Marka var så tørr og avsvidd at det ikkje fanst ein vassdrope, og det var ikkje langt frå at han nesten var halvdaud av tørste. Han kvidde seg lenge for å bite hòl på sitronen han hadde att, men til sist var det ikkje noka anna råd. Då han hadde bite hòl, sat det ei kongsdotter inni den sitronen også. Ho var den herlegaste i tolv kongerike, og ho skreik at fekk ho ikkje vatn, så døydde ho på timen. Tyrihans sprang og skulle hente vatn. Denne gongen møtte han møllaren til kongen, og møllaren viste han vegen til møllardammen. Då han kom til dammen med ho og fekk gitt ho vatn, kom ho heilt ut av sitronen og var reint naken. Tyrihans måtte la ho få det plagget han hadde, å kaste om seg. Så gøymde ho seg i eit tre mens han gjekk opp til kongsgarden og skulle skaffe ho klede og fortelje kongen at han hadde fått ho, og korleis det var gått til alt i hop.

Mens dette stod på, kom kokkejenta ned til møllardammen og skulle hente vatn. Då ho fekk sjå det vakre ansiktet som spegla seg i dammen, trudde ho det var hennar eige, og ho blei så glad at ho tok til å sulle [2] og danse for at ho var blitt så vakker. "Klokkaren bere vatn, og ikkje du som er så vakker!" sa ho og kasta vassbøttene. Men om litt fekk ho sjå at ansiktet i dammen høyrde til kongsdottera som sat i treet. Då blei ho så harm at ho treiv ho ned av treet og kasta ho ut i dammen. Men sjølv slengde ho kjolen til Tyrihans omkring seg og kraup opp i treet.

Då kongen kom og fekk sjå den stygge, svarte kokketausa, blei han både raud og bleik, men då han høyrde dei sa at ho var den herlegaste i tolv kongerike, så syntest han at han kunne ikkje anna enn tru det var noko i det. Han syntest synd på Tyrihans også, som hadde hatt så mykje å gå igjennom før han fekk ho. "Ho blir vel kanskje likare med tida", tenkte han, "når ho får flitt seg [3] og får gilde klede." Og så tok han ho med seg heim. Det blei sendt bod etter parykkmakarar og syjenter, ho blei pynta og kledt som ei prinsesse. Men alt dei vaska og pynta ho, svart og stygg var ho, og det blei ho verande også.

Om ei stund skulle underkokka gå ned til dammen etter vatn, og så fekk ho ein stor sølvfisk i bøtta si. Ho bar han opp og viste han til kongen, og kongen syntest fisken var gjæv og gild. Men stygga sa det var trollskap og at dei skulle brenne han opp, for ho skjønte straks kva det var.

Ja, fisken blei brend, og den andre morgonen fann dei ein sølvklump i oska. Det kom kokka opp og fortalde kongen, og han syntest det var underleg. Men den oppkledde, sota kokka sa det var berre trollskap, og bad dei grave det ned i møkkdyngja. Kongen ville nødig, men ho let han verken ha ro eller fred, og så sa han til slutt dei fekk gjere det.

Men den andre dagen stod det ei vakker lind der dei hadde grave ned sølvklumpen, og den linda hadde blad som glitra som sølv. Då dei fortalde kongen dette, syntest han det var underleg; men den leie, oppkledde kokka han skulle giftast med, sa det var ikkje anna enn trollskap, og linda skulle dei hogge ned på timen. Kongen ville nødig, men sot-prinsessa plaga han så lenge at til sist måtte han føye ho i det også.

Då jentene skulle ut og ta flisene av linda til å brenne på peisen, var det berre sølv. "Det er ikkje verdt å seie noko om det til kongen eller sot-prinsessa att", sa ein av dei, "for så skal vel desse også brennast og smeltast. Det er betre vi gøymer dei i dragkistene våre. Det kan vere godt å ha, når det ein gong kjem eit menneske og vi skal gifte oss!"

Ja, det blei dei einige om. Men då dei hadde bore på det ei stund, blei det så urimeleg tungt. Då dei skulle sjå etter kva det kunne komme av, var flisene omskapte til eit barn, og det varte ikkje lenge før det var den herlegaste kongsdottera nokon kunne sjå.

Jentene kunne nok skjøne at dette ikkje gjekk rett til. Dei skaffa ho klede og flaug bort og fekk tak i guten som skulle hente den herlegaste kongsdottera i tolv kongerike, og sa det til han. Og då Tyrihans kom, fortalde ho han korleis alt var gått til, at kokka hadde rive ho ned i dammen, og at ho hadde vore både sølvfisken og sølvklumpen og linda og flisene, og at ho var den rette.

Det var ikkje greitt å få tak i kongen, for den leie, harde kokka hang over han både seint og tidleg - men til sist fann dei på å seie det hadde komme krigsbod frå grannekongen. Så fekk dei han ut, og då han fekk sjå den herlege kongsdottera, blei han så inntatt i ho at han ville drikke bryllaup på timen. Og då han fekk høyre kor ille den oppstasa, hardhjarta kokka hadde fare med ho, sa han at den kokka skulle dei ta og trille i ei spikartønne. Så tura dei bryllaup så det blir høyrt og spurt over tolv kongerike.

Ord

1. sitronen stammar frå Nord-India, men har blitt dyrka i Vesleasia (Tyrkia) og Kina lenge. I seinare tid i andre land rundt Middelhavet også, og enda vidare. Fruktmassen og jusen eignar seg i matlaginga. Sitron er også sterkt bakteriedrepande, og fjernar såleis vond lukt. Sitron blir brukt som deodorant, flekkfjernar (metallskjoldar), hud- og hårpleiemiddel og mykje meir. [◦Meir]
2. sulle: nynne; svive omkring (dreie seg rundt), (og anna).
3. fli: stelle, ordne, pusse, pynte, gjere rein.

Klokkaren i bygda vår

Det var ein gong ein klokkar i bygda vår, og han var kjær etter alt det som var godt og vakkert. Bygdefolket sa han hadde mest vett i vomma, for enda han likte vakre jenter og koner både godt og vel, så likte han vel så godt god mat og god drikke. "Ja, ein lever ikkje lenge av elsk og sønnavind", sa klokkaren. Det var ordtaket hans. Derfor heldt han seg helst til velstandskonene, til dei som nyleg var gifte, eller til vakre jenter som skulle gifte seg til rikdom og gode gardmenn, for der var det best med både vakkert og lekkert, meinte klokkaren. Det var ikkje alle som syntest det var gjævt å ha ein slik matfriar. Men det var dei som tykte det var nokså gromt, for ein klokkar skulle då liksom vere litt meir enn ein bonde.

Så var det ei ung, rik jente som blei gift med grannemannen til klokkaren. Der smiska han seg inn, gjorde seg godvennar med mannen og enda betre vennar blei han med kona. Når mannen var heime, så lét klokkaren vel med han. Men når mannen var ved kverna eller i skogen, på tømmerfløyting og til tings, så sende kona bod på klokkaren, og så heldt dei gjestebod og bedt lag [1], dei to.

Det var ingen som skjønte dette før tenesteguten fekk vêret av det. Han syntest han fekk tale med husbonden om det også, men det ville aldri høve riktig før ein gong dei var i utenga saman etter lauvkjerv. Der prata dei både likt og ulikt om jenter og koner. Mannen han syntest han hadde jakta vel då han fekk den rike, vakre kona.

"Gud skje lov og takk, ho er både bra og snill", sa han.

"Å ja, ja, kvar mann er hjelpt med si tru", sa guten. "Men kjende du ho vel, så talte du ikkje slik bort i vêret. Vene kvinnfolk er som vind i varmt sommarvêr", sa guten, "og elsk er ingen vilje, han fell snart på ein klokkar og snart på ei lilje", sa han.

"Kva er det du seier?" sa mannen.

"Eg har lenge tenkt eg skulle tale om at det går ein svart okse klauv om klauv og horn om horn med den lysleitte kviga i hagen din, eg, husbond", sa guten.

"Ein kan seie mykje på ein sommardag", sa mannen, "men ikkje veit eg kor dette ber hen", sa han.

"Ja, det var det", sa guten, "eg hadde tenkt å tale om at klokkaren er støtt og stadig heime hos ho mor, og dei lever som det var bryllaup kvar dag, og vi, vi får ikkje leivningane av godmaten ein gong", sa han.

"Den som vil smake på alt, han får både surt og salt", sa mannen. "Eg trur ikkje ordet av det du meiner", sa han.

"Det er eit underleg øyre som ikkje vil høyre", sa guten. "Men det som ein sjølv får sjå, det slepp ein å tvile på. Vil du lyde meg, så skal eg gjerne våge ti dalar på at du skal få trua", sa han.

Det ville mannen. Ti dalar ville han våge. Han ville våge om det så var hest og gard og hundre dalar til.

Ja, det stykket skulle stå, "men ein gammal rev er vanskeleg å jakte", sa guten. Derfor skulle husbonden gjere og seie som tenesteguten ville. Når han kom heim, skulle han seie dei skulle reise til elva og lense tømmer, og ho skulle lage til niste til dei på raude rappen. Det var best å passe på mens det var godt vêr, sidan det snart kunne slå opp med eit uvêr. Ja, mannen sa så, og nista var ferdig på timen. Guten spente hesten for tømmerdraget [2] og reiste av garde, men ikkje lenger enn ei kvartmils veg. Der la dei seg inn på ein gard og sette hestane etter seg, og utpå kvelden gjekk dei tilbake att. Då dei kom heim, var døra stengt.

"No har vi han. Det er vondt å venje frå åkeren, som er tilvenna han", sa guten.

Så gjekk dei kjellarvegen frå hagen opp gjennom lemmen i kjøkkenet, tente lys og gjekk inn og lyste på han. Jo, klokkaren hadde ete så vel at han låg med nasen i vêret og snorka, og kona var ikkje vaken, ho heller.

"Ser du no at det går syn for segn, husbond?" sa guten.

"Gud trøyste meg så sant. Ikkje hadde eg trutt det om ti hadde sagt det", sa mannen.

"Tsju, tei still!" sa guten, og tok han med ut.

"Mannslov er ikkje landslov, men med tukt kan ein temme sjølv bjørnen. Har du noko bly, husbond?" sa guten.

Ja, han hadde visst over sytti blykuler i skatollet sitt.

"Det var vel det."

Dei tok ei glopanne [3], bråsmelta blyet og rende det i gapet på klokkaren.

"Kvar liker sitt, og derfor blir all mat eten", sa guten då det freste i halsen på klokkaren av den gloheite blytappen.

Så gjekk dei ut same vegen som dei hadde komme inn, og gav seg til å banke og dundre på husdøra. Kona vakna, og spurde kva det var.

"Det er meg. Lat opp, seier eg!" sa mannen.

Ho til å nugge på klokkaren. "Det er han far, det er han far!" sa ho. Nei, klokkaren vørde det ikkje og rørde ikkje på seg heller. Så sette ho knea i sida på han, spente han ut på golvet, hoppa så over, tok klokkaren i hasane og trekte han opp i vedkråa bak omnen. Der gøymde ho han. Før fekk ho ikkje tid til å late opp for mannen heller.

"Skulle du etter døypevatn først?" sa mannen.

"Å, eg ørska i søvne, og tenkte ikkje det var du heller", sa kona.

"No får du sette fram noko mat til meg og guten, " sa mannen. "Vi er svoltne", sa han.

"Eg har ikkje ferdig nokon mat", sa kona. "Kan du tenke slikt! Eg venta deg verken i dag eller i morgon. Du skulle jo til elva og lense tømmer", sa ho.

"Ein kan ikkje henge kjeften på veggen, men sjølvhjelpt er velhjelpt. Skal eg ta inn nista, husbond?" sa guten. Ja, han fekk det. Så sette dei seg til å ete av nistetina, og la eit par vedskier i omnen. Der låg klokkaren i ovnskråa.

"Kva er dette for ein?" sa mannen.

"Å-å, det var ein fattigmann som kom her seint på kvelden og bad om hus. Han var like nøgd når han berre kunne få ligge i vedkråa", sa kona.

"Det var ein uvanleg fattigmann det, han har sølvspente skor og sølvspenne ved knea", sa mannen.

"Det er ikkje alle fantar som har fillete klede", sa guten. "Men det er jo klokkaren i bygda vår", sa han.

"Kva ville han her no då, mor?" sa mannen, og rugga på han og sparka til han. Klokkaren verken rørde seg eller reiste seg. Kona stod og fomla og stamma og visste ikkje kva ho skulle seie. Ho beit seg berre i tommelfingeren ho.

"Eg ser det på ansiktet ditt kva du har gjort, mor", sa mannen. "Men livet er sårt å miste, og han var då klokkaren i bygda vår. Gjorde eg det som rett var, skulle seg sende bod på lensmannen."

"Gud velsigne deg, skaff berre klokkaren av vegen", sa kona.

"Det er saka di og ikkje mi, det", sa mannen. "Eeg har verken bedt han eller bodsendt han", sa han, "men kan du få nokon til å hjelpe deg av med han, skal det ikkje vere meg imot."

Så tok ho guten til side og sa: "Eg har laga til vadmål til mannen min - det skal du få til klede om du kan få grave ned klokkaren så det verken blir høyrt eller spurt", sa ho.

"Ingenting duger uprøvt. Den som er ute i hålkeføre, han får la det skure og køyre", sa guten. "Har du liner og tau, husbond, så skal eg freiste om det er noka botevon", sa han.

Ja, han vikla klokkaren inn i rennesnarer, kasta han på ryggen, nappa hatten hans også, og strauk av garde. Han hadde ikkje gått langt utanfor ledet i enga før han trefte nokre hestar. Så tok han ein av dei, snara og batt klokkaren vel fast, sette hatten på han og handa ned på låret så han sat og huska [4] og rei som ein ryttar skal.

"I ulagleg tid skal troll drepast", sa guten då han kom heim. "Ingen veit kor den feige [5] flakkar, men den kjem ikkje att som i jorda er graven", sa han. "Og den fuglen som er fallen, han syng ikkje meir."

Korleis det no var eller ikkje var, så gjekk det ein veg frå enga bortetter til ei utløe, og der hadde dei køyrt høy og spilt høy også. Langsetter den vegen gjekk hesten og nappa opp høyspillet. Men i utløa låg det to som skulle passe høyet for tjuvar, for det var knapt med fôr det året.

"Der kjem tjuven", sa dei då dei høyrde hesten kom. "No skal vi knipe han."

"Kven der?" skreik dei såg det ljoma i åsen. Nei, det var ingen som svarte. Hesten akta ikkje på det, og klokkaren enda mindre.

"Svarer du ikkje, så skyt eg ei kule i fleisen på deg, din hestetjuv", skreik dei, og med det same small det. Hesten til sprangs, og så brått at klokkaren gjorde eit kast og dumpa i bakken.

"Eg meiner du skaut han kvekk i hel", sa den eine, og sprang bort og skulle sjå om han kjende han. "Å, jøye meg, det er klokkaren i bygda vår! Du skulle sikte på låret og ikkje drepe han."

"Gjort gjerning står ikkje til å endre", sa den andre. "Den første skaden er best å bøte, - vi får halde øyra stive og grave han ned i høygolvet så lenge."

Ja, dei gjorde så, og då dei hadde gjort det, la dei seg til å kvile. Om ei stund kom det éin pesande og stampande så det song i bakken. Dei skubba til kvarandre, dei to som låg i høyet. Dei meinte det var tjuvar att. Tett ved låveveggen var det saltstein. Der sette nykommaren seg med børa si og snakka med seg sjølv. Han hadde slakta svin i ein gard for nokre dagar sidan, men tykte han hadde fått for lite for det, for kleint [6] traktement og for lite slaktemat. Så hadde han vore av stad no og stole den største grisen. "Den som skal byte med bjørn, får ikkje likare lottar. Derfor er det best å hjelpe seg til retten sjølv", sa han. "Betre er ein liten lott enn ei lang trette. Men sanneleg gløymde eg ikkje att vottane mine! Finn dei dei, så veit dei kven som har arva grisen", sa han og la av stad etter vottane.

Dei to som var i høyløa, låg og lydde på dette.

"Den som gildrar [7] for andre kjem i gildre sjølv", sa den eine.

"Det er ikkje greitt å stele frå ein tjuv, men det blir ikkje andre hengt enn dei som ikkje stel rett", sa den andre. "Det skulle vere artig [8] å bli kvitt klokkaren på ein lettvint måte og få ein gjøgris attpå. Eg meiner vi byter eg, gut", sa han. Den andre storlo. Så vrengde dei sekken av grisen, sette klokkaren med hatten hovudstups nedi og knytte sekkebandet vel til.

Rett som det var, kom tjuven flygande med vottane, nappa sekken og strauk heim. Der kasta han sekken inn på golvet til kona.

"Her har eg ein kult [9], mor!" skreik han.

"Det var gildt", sa kona, "det blir godt i munnen, og maten kan ingen vere utan, for dén er mannemakta. Gud skje lov vi får mat i huset", sa ho. "No skal vi leve vel ei stund."

"Eg tok den største, eg", sa mannen, sette seg opp i høgsetet og pusta og tørka sveitten av skolten. "Han hadde både bukser og bleier", sa han, og meinte at grisen var vel gjødt og fleskelagt. "Har du noko mat, kone?" sa han.

"Nei, eg har ingen mat", sa ho. "Kor skulle eg fått mat ifrå?"

"Så gjer på varmen, skjer flesk, salt, og steik ei fleskepanne."

Ho gjorde som han sa, reiv opp sekkebandet og skulle til å skjere flesk.

"Korleis har dette seg då? han har jo klauvene på!" sa ho, då ho fekk sjå skorne. "Svart er han også."

"Veit du ikkje at i mørket er alle svarte grisar svarte", sa mannen.

"Jojo, men denne grisen har bukser", sa kona.

"Ja, han har fleskebukser på låret. Det har eg fått kjenne, som har bore på han så eg er både heit og sveitt", sa mannen.

"Nei, nei", sa kona. "Han har sølvspente skor og sølvspenne ved knea. Det er jo klokkaren i bygda vår!" skreik ho.

"Det var gjøgrisen eg tok", sa mannen. Så kom han bort og skulle sjå. Jo, det var syn for segn; det var klokkaren det, både med skor og spenner. Men det var den største grisen han hadde putta i sekken, det blei han ved. Det var gjort, som gjort var. "Sjølv er beste drengen. Vekk ho Mari, kone", sa mannen.

Ja då, dei hadde ei dotter som var både flink og handfast. Ho hadde kars krefter og visste råd for all uråd. Ho skulle ta og grave ned klokkaren i ein avdal så det aldri kom for dagens lys. For det skulle ho få ein ny, vevd kledning av ull og bomull, ei som mor sjølv skulle hatt.

Jenta tok klokkaren om livet, slengde han på nakken og strauk av garde, og hatten tok ho med. Men då ho kom eit stykke på vegen, høyrde ho felelåt. Det var danseball på ein gard. Der lurte ho seg inn og sette klokkaren oppe i den andre trappa. Han sat med hatten mellom hendene som han skulle bede om noko for sælebot skuld, og stødde seg til staven og opp til veggen. Så kom det ei jente vimsande.

"Eg undrast på kva dette er for ein", sa ho. "Bonden er grå [10] som ei gås, men denne er svart som ein ramn. Høyr du, korfor har du sett deg her? Ein kan mest ikkje komme fram for deg."

Klokkaren sa ikkje eit ord.

"Er du fattig? Bed du om ein skilling for velgjernings skuld? Å stakkars deg, der har du to skilling", sa ho, og la dei i hatten. Klokkaren sa ingen ting. Ho venta litt, for ho tenkte han skulle takke, men klokkaren nikka ikkje på hovudet ein gong.

"Nei, eg har aldri sett maken til fattigmann som han som sit i trappa her ute", sa jenta då ho kom inn. "Han sit ikkje som ei skjor på ein skigard, han", sa ho, "for han svarer ikkje og takkar ikkje og lear ikkje så mykje som ein finger ein gong, enda eg gav han to skilling."

"Det må vere det minste at tiggaren takkar", sa ein futedreng som var med i laget. "Det skulle vel vere snodig kar om eg ikkje skulle få han til å svare. Eg har fått opp mulebandet [11] både på tjuvar og tverrbleigar [12] før, eg", sa han la ut på trappa og skreik inn i øyret på klokkaren, for han trudde han var tunghøyrt: "Korfor sit du der, du?"

Nei då.

"Er du fattig, bed du?"

Nei, klokkaren sa ingenting. Så tok drengen opp ein halv dalar og kasta i hatten: "Der har du den!" Klokkaren tagde og rørde ikkje på seg. Då han ikkje fekk noka takk, slo futedrengen til han under øyret så hardt som han orka, så klokkaren fór kant om kant nedetter trappa.

Då var jenta ikkje sein om å komme fram: "Er De svima eller daud, far?" skreik ho, og tok til å skråle og bere seg ille. "Fattigmanns fred finst ikkje nokon stad", sa ho, "men eg har verken høyrd eller spurt at dei har lagt seg til å slå i hel fattigfolk."

"Tsju, lag ikkje noko oppstyr", sa futedrengen. "Der har du ti dalar, hald så munnen på deg, og få han vekk; eg kom til å gi han eit svimeslag."

Ja, ho var glad til: "Pengar drar pengar", tenkte ho. "For gode ord og pengar får ein alt det ein treng, og det er inga nød om niste når ein har pengar i kiste." Så tok ho klokkaren på nakken og strauk til næraste grannegarden. Der la ho han tvers over brønnkanten.

Der låg klokkaren som om han skotta ned i brønnen, til grålysninga, då tenesteguten kom køyrande. "Kva ligg du der og koper etter? Unna med deg! Eg skal ha vatn!" sa guten.

Nei, han rørde seg ikkje. Guten køyrde til så det sa plump - og der låg klokkaren i brønnen. Så måtte guten ha hjelp; han hadde ikkje noka råd før husmannen kom med ein båtshake [13] og drog han opp.

"Det er klokkaren i bygda vår!" ropte dei, og meinte at han hadde levd så vel i gjestebodsgarden at han hadde sovna av på brønnkanten. Men då mannen kom og fekk sjå klokkaren, og høyrde korleis det hadde gått til, så sa han:

"Skaden vaker mens mannen søv, men mannskaden er meste skaden. Når den eine krukka støyter til den andre, så brotnar begge. Ta salen og legg på Blakken og reis etter lensmannen, gut", sa han "så vi ikkje legg oss borti ulykke for klokkarens skuld. Eei ulykke kjem sjeldan aleine, men leitt er det å drukne på tørre landet", sa han.

Ja, guten fór av garde til lensmannen, og då tida kom, kom lensmannen også. Men for mykje hast er heller til last, og brågjort verk vil ikkje vare. Det tok tid før dei fekk doktor og synsmenn til. Vi er alle Vårherre ein daude skuldige, men då blei det greidd opp at klokkaren var drepen tre gongar før han fall i brønnen. Først hadde blytappen tatt pusten frå han, så hadde han fått ei kule i panna, og til sjuande og sist var nakkebeinet knekt. Han var meir enn daud, der han fór. Det er ikkje godt å vite korleis det er spurt og har komme ut, men ein er ofte på ordet der ein ikkje er på bordet, og ordet står oppe når mannen ligg i molda.

Ord

1. bedt lag: gjestebod.
2. tømmerdrag: seletøy til tømmerkøyring.
3. glopanne: panne, skuff til å ta glør i.
4. huske vere i rørsle opp og ned; røre seg opp og ned; disse.
5. feig (her:) som snart skal døy.
6. klein: veik, sjukleg, dårleg, skrøpeleg, i dårleg stand, klen.
7. gildre: sette opp dyrefelle.
8. artig: hyggeleg.
9. kult (her:) sværing; lubben, kraftig skapning; storfisk
10. grå bonde: bonden blei kalla grå etter fargen på vadmålstrøya si.
11. muleband (her:) munnkorg o.a.; (figurativt:) fått folk til å snakke.
12. tverrbleig: figurativt: eit vrangt, uvillig menneske. Konkret: tverrbleig - blei, kile (driven inn på tvers) som ein sprenger vridne stokkar og røter med.
13. båtshake (ikkje båt-shake:) stong med endebeslag som endar i ein krok og ein spiss.