| |||||
|
| Reservasjonar | Innhald |
|
Uffa-Låttis og mor hans"Han gjorde alt det mora hans bad han, han, og ikkje noko anna." Det var ein gong ei kjerring som hadde ein son som heitte Låttis. Det vesle han gjorde, blei bakvendt støtt, og aldri rett. Derfor kalla dei han aldri anna enn Uffa-Låttis [1]. Dette syntest kjerringa var ille, og enda verre syntest ho det var at sonen gjekk der og aldri tok seg anna til enn å dra seg utmed veggane.
Låttis driv si eiga næringTett ved der dei budde, gjekk det ei stor elv, og ho var strid og lei å komme over. Så sa kjerringa ein dag til guten at det var mykje tømmerskog der, han voks mest innpå stueveggen. Sonen fekk hogge, drive fram, og freiste å bygge bru over elva og ta toll, så hadde han då noko å gjere og noko til levemåte [2] også. Ja, det syntest Låttis også, for mor hans hadde sagt det, og det ho bad om, det skulle han gjere. Det var visst og sikkert, sa han. Det ho sa, det skulle vere slik og ikkje annleis. Han hogde tømmer og dreiv det fram og bygde bru. Det gjekk ikkje fælande fort med arbeidet, brua blei ferdig. Så skulle guten stå nedved der og ta toll av dei som ville fare over, og mor hans sa han skulle ikkje sleppe over nokon utan at dei betalte toll. Det fekk vere det same om det ikkje støtt var pengar; varer var også god betaling, sa ho. Den første dagen kom det tre karer med kvar sitt høylass og ville over brua. "Nei", sa guten, "de får ikkje fare over før eg har fått toll." "Vi har ikkje noko å betale med", sa dei. "Ja, så kjem de ikkje over. Men det får vere det same om det ikkje er pengar; varer er også god betaling", sa guten. Så gav dei han ein høydott kvar så han hadde eit lite kjelkelass. Så skulle dei få lov å fare over brua. Så kom det ein skreppekremmar som hadde synåler og tråd og anna skreppegods [3], og ville over. "Du får ikkje fare over før du har betalt toll", sa guten. "Eg har ikkje noko å betale med", sa kremmaren. "Du har vel varer?" sa guten. Så tok kremmaren fram eit par synåler og gav han; så fekk han fare over brua. Guten stakk nålene inn i høyet, og så reiste han. Då han vel var kommen heim, så sa han: "No har eg fått toll og noko til levemåte!" "Kva fekk du då?" sa kjerringa. "Å, det kom farande tre karar med kvar sitt høylass. Dei gav meg ein høydott kvar så eg fekk eit lite kjelkelass. Og så fekk eg eit par synåler av ein skreppekremmar", sa guten. "Kva gjorde du av høyet?" sa kjerringa. "Eg togg på det, men det smakte ikkje anna enn gras, så eg kasta det på elva", sa guten. "Det skulle du breidd utover låvegolvet", sa kjerringa. "Det skal eg gjere ein annan gong, mor", sa guten. "Kva gjorde du av synålene då?" sa kjerringa. "Eg stakk dei i høyet", sa guten. "Uff då!" sa kjerringa. "Du skulle stukke dei ut og inn i hua di." "Ja no, mor, det skal eg gjere ein annan gong", sa guten. Neste dagen, då guten var nede ved brua att, kom det ein mann frå kverna med ei mjøl-kløv [4] og ville over. "Du kjem ikkje over før du betaler toll", sa guten. "Eg har ikkje småpengar å betale med", sa mannen. "Ja, så kjem du ikkje over", sa guten, "men varer er god betaling", sa han. Så fekk han eit halvt kilo mjøl, og så slapp han mannen over. Det varte ikkje lenge før det kom farande ein smed med ei kløv smedarbeid og ville over. Men det var det same. "Du får ikkje komme over før du betaler toll", sa guten. Men smeden hadde heller ikkje pengar å betale med. Så gav han guten ein navar, og så slapp han over. Då guten kom heim til mor si, så var tollen det første ho spurde etter. "Kva fekk du til toll i dag?" sa ho. "Å, det kom ein mann frå kverna med ei mjøl-kløv, han gav meg ein halvkilo mjøl. Og så kom det ein smed med ei kløv smedarbeid, han gav meg ein navar", sa guten. "Kva gjorde du av navaren då?" sa kjerringa. "Eg gjorde som du bad meg eg, mor", sa guten. "Eg stakk han ut og inn i hua mi." "Ja men det er galt det", sa kjerringa. "Den skulle du ikkje ha stukke ut og inn i hua di, men du skulle stukke han inn i trøyeermet ditt." "Ja no, mor, det skal eg gjere ein annan gong", sa guten. "Kva gjorde du av mjølet då?" sa kjerringa. "Å, eg gjorde som du bad meg eg, mor", sa guten, "eg breidde det utover låvegolvet." "Eg har aldri høyrt så galt!" sa kjerringa. "Du skulle gått heim etter eit spann og hatt det i", sa ho. "Ja no, mor, det skal eg gjere ein annan gong", sa guten. Dagen etter var guten ved brua att og skulle ta toll. Så kom det éin med ei brennevinskløv og ville fare over. "Du kjem ikkje over før du betaler toll", sa guten. "Eg har ikkje småpengar", sa kløvkaren. "Ja, så får du ikkje komme over. Men du har vel varer?" sa guten. Ja så fekk han ein halvliter brennevin, og det slo han i trøyeermet sitt. Ei stund etter kom det éin med ei geitedrift [5] og ville over brua. "Du kjem ikkje over før du betaler toll", sa guten. Ja, mannen var ikkje rikare han enn dei andre. Han hadde ikkje pengar, men så gav han guten ein liten geitebukk og fekk komme over med drifta si. Guten tok bukken og trakka ned i ein trespann han hadde tatt med. Då han kom heim, spurde kjerringa igjen: "Kva fekk du i dag?" "Å, det kom éin med ei brennevinskløv, og han fekk eg ein halvliter brennevin av", sa guten. "Kva gjorde du med det?" sa kjerringa. "Eg gjorde som du bad meg eg, mor", sa guten, "eg slo det i trøyeermet mitt." "Men det var gale det, son. Du skulle gått heim etter ein flaske og slått det på", sa ho. "Ja, det skal eg gjere ein annan gong", sa guten og heldt fram: "Så kom det ein mann med ei geitedrift, han gav meg ein liten geitebukk, og den trakka eg ned i spannet", sa han. "Det var gale og galare enn gale det, son", sa kjerringa. "Du skulle ha bunde på bukken eit vidjeband [6] og leidd han heim", sa mor hans. "Ja, mor, det skal eg gjere ein annan gong", sa guten. Neste dagen la han ned til brua igjen og skulle ta imot toll. Så kom det ein mann med ei smørkløv og ville over brua. Men guten sa han fekk ikkje komme over før han betalte toll. "Eg har ikkje noko å betale med", sa mannen. "Ja, så får du ikkje fare over", sa guten, "men har du varer, kan eg ta dei for god betaling", sa han. Så gav mannen han eit smørstykke. Då fekk han lov til å fare over brua, og guten strauk til vidjeskogen, vrei ei vidje [7], sette ho på smørstykket og drog det heim etter vegen. Men der han gjekk, blei det liggande att noko av smøret, og då han kom heim, hadde han ikkje meir att. "Kva fekk du i dag?" sa mor hans. "Det kom ein mann med ei smørkløv, og han gav meg eit stykke smør", sa guten. "Kor har du det då?" spurde kjerringa. "Eg gjorde som du bad meg, mor", sa guten, "eg batt på smøret eit vidjeband og leidde det heim, men det blei borte på vegen", sa han. "Uff og dobbelt uff!" sa kjerringa. "No har du jo ikkje noko for alt det strevet, enda du kunne hatt både mat og brennevin, både høy og reiskap. Klarer du ikkje å stelle deg [8] betre, veit eg ikkje kva eg skal gjere. Mange møter før ei bra jente er funnen"Kanskje du kunne gifte deg og få eit menneske som kan stelle med deg, sa mor til Låttis. "Eg meiner det er best du drar og ser til å finne deg ei bra jente. Men ber deg snilt åt, og hels når du treffer folk." "Kva skal eg seie då?" spurde guten. Mora sa: "'Guds fred!' skal du seie." "Ja, eg skal gjere som du seier, eg", sa guten, og så la han i veg og skulle gå på friing. Då han var kommen eit stykke på vegen, møtte han ein ulv med sju ungar, og då han kom så langt fram at han var ved sida av, stansa han og helste: "Guds fred!" Då han hadde sagt det, gjekk han heim att. "Eg sa som du bad meg, eg mor", sa guten. "Kva sa du då?" spurde mora. "'Guds fred!' sa eg", sa guten. "Kva møtte du då?" spurde mora. "Eg møtte ein ulv med sju ungar", sa guten. "Korfor skulle du seie 'Guds fred' til ulven?" sa mora. "Du skulle ha klappa i hop hendene og sagt 'Husj! Husj, di skrubbe!' Det skulle du sagt." "Ja no, mor, det skal eg seie ein annan gong, det", sa guten og strauk av garde. Og då han var kommen eit stykke på vegen, møtte han eit brurefølge. Så stansa han då han var kommen midt framfor brura og brudgommen, slo hendene i hop og sa: "Husj! Husj, di skrubbe!" Så gjekk han heim til mor si. "Eg gjorde som du bad meg eg, mor", sa guten, "men eg fekk stryk [9] for det", sa han." "Kva gjorde du då?" spurde kjerringa. "Eg slo i hop hendene og sa 'Husj! Husj, di skrubbe!' eg", sa guten. "Kva møtte du då?" sa kjerringa. "Eg møtte ei brureferd", sa guten. "Uff!" sa mora. "Korfor seie slikt til brureferda? 'Ri lystig, brur og brudgom', skulle du sagt", sa kjerringa. "Ja no, mor, det skal eg seie ein annan gong", sa guten og la i vegen att. Så møtte han ein bjørn som rei på ein hest. Guten venta til han kom ved sida av han. "Ri lystig, brur og brudgom!" sa han, og så gjekk han heim att og fortalde han hadde sagt det som mor hans bad han om. "Kva møtte du?" spurde mor hans. "Eg møtte ein bjørn som rei på ein hest", sa guten. "Kva sa du då?" spurde mor hans. "'Ri lystig, brur og brudgom!' sa eg", svarte guten. "Kross!" sa mora. "'Til bøvels [10] med deg!' skulle du ha sagt", sa ho. "Jaså, mor, det skal eg gjere ein annan gong", sa guten. Så la han av stad igjen og møtte eit likfølge. Då han kom midt framfor liket, helste han og sa: "Til bøvels med deg!" Så la han heim til mor si, og fortalde han hadde sagt som ho bad han. "Kva sa du då?" spurde kjerringa. "'Til bøvels med deg!' sa eg", svarte guten. "Kva møtte du då?" spurde mor hans. "Eg møtte eit likfølge", sa guten, "men eg fekk stryk, eg", sa han. "'Gud vere di arme sjel nådig!' skulle du sagt", sa mor hans. "Jaså mor, det skal eg gjere ein annan gong, det", sa guten, og så strauk han av stad att. Då han kom eit stykke på vegen, fekk han sjå eit par stygge taterar som flådde ei bikkje. Då han kom fram til dei, så helste han og sa: "Gud vere di arme sjel nådig!" Og då han hadde sagt det, gjekk han heim att og fortalde at han hadde sagt det mora hans bad han om, men stryk hadde han fått så han nesten ikkje orka å dra seg heim. "Kva sa du då?" spurde kjerringa. "'Gud vere di arme sjel nådig!' sa eg", svarte guten. "Kva møtte du?" spurde mor hans. "Det var eit par taterar som flådde ei bikkje", sa guten. "Det er synd og skam som du fer fram", sa kjerringa. "Men no får du fare ein gong til og ikkje bry deg om kva du møter. Du får gå av stad og gifte deg og sjå om du kan få ei som skjøne betre korleis verda går føre seg, og er klokare til å styre og stelle enn du. Du får skikke deg som folk, og går det vel, får du ønske til lykke og rope hurra", sa ho.
Frieriet kom vel i hamn, men kva var namnet hennar?Ja, guten gjorde alt det mora hans bad han om. Han la i veg og fridde til ei jente, og ho syntest at guten kunne ikkje vere så lei enda, og så sa ho ja, ho ville ha han. Då guten kom heim, ville kjerringa vite kva jenta hans heitte. Men det visste han ikkje. Så blei kjerringa harm, og sa at han fekk i vegen att, for no ville ho vite kva jenta hans heitte. Med det same guten skulle reise heim att, sansa han så mykje at han spurde etter namnet. Jo, ho heitte Beinta [11], sa ho. Guten sprang og mulla med seg sjølv: "Beinta, Beinta, Han rende fort av stad for å komme heim før han hadde gløymt det bort, men rett som det var stupte han over ei tue, og så gløymde han namnet att. Då han kom på beina, tok han på å leite omkring tua, men han fann ikkje anna enn eit grev. Det tok han, og til å grave og leite alt han orka. Som han stod der og grov, kom det ein gammal mann. "Kva er det du grev etter?" sa mannen. "Har du mista noko her?" "Å ja, å ja, eg har mista namnet til tausa mi", sa guten, "men eg kan ikkje finne det att", sa han. "Eg trur ho heiter Beinta", sa mannen. Då guten høyrde det, rende han av stad med grevet i handa og ropte: "Beinta, Beinta, Men då han var kommen litt bortpå jordet, kom han i hug at han hadde tatt grevet med seg, og så kasta han det tilbake, like i foten på mannen. Mannen til å skrike og bere seg som det sat ein kniv i han, og så gløymde guten namnet og sprang heim det fortaste han kunne. Då han kom heim, var det første mor hans spurde: "Kva heiter jenta di?" Men guten visste det ikkje betre no enn første gongen.
Førebuingar til giftemåletKjerringa sa: "Du kjem nok ingen veg slik. No får eg reise i vegen sjølv og hente jenta di heim hit og få gifte deg. Imens får du bere vatn på femte veggen [13], og så får du ta noko av bust [14] og noko av bog [15], og det grønaste i kålhagen får du ta og koke alt, og når du har gjort det, får du fjøre deg vel opp så du er søt gut til jenta di kjem, og så kan du sette deg på stabben." Ja, det meinte guten han nok skulle gjere. Han bar vatn og slo inn i stua så det monna, men han kunne ikkje få det til å stå høgare enn til fjerde stokkelaget. Når det kom høgare, rann det ut. Så måtte han halde opp med det. Men no hadde dei ein hund som heitte Bust og ein katt som heitte Bog – dei tok han og putta i soddgryta [16]. Det grønaste han fann i kålhagen, var ein grøn kjole som kona hadde esla sonekona si. Kjolen hakka han fint og hadde i soddet. Men grisen, som heitte Alt, kokte han for seg sjølv i bryggepanna. Då guten vel hadde gjort ifrå seg det, fant han seg ei krukke med sirup og ei fjørdyne. Først smurde han seg med sirupen, og sidan sprette han opp dyna og velta seg i fjørene, og så sette han seg på stabben ute i kjøkkenet til mora og jenta kom. Det første kjerringa sakna då ho kom til gards, var hunden, for han brukte støtt å møte ho på jordet. Det neste ho sakna, var katta, for katta møtte ho støtt i gangen, og når det var rett godt vêr og solskin, så kom katta ut på tunet og møtte ho ved grinda. Den grøne kjolen ho hadde vald ut til sonekona si, såg ho heller ikkje. Og grisen, som grynta og følgde etter kor ho gjekk, han var ikkje der, han heller. Så skulle ho til å spørje om det, men i det same ho letta på klinka, stod vatna ut gjennom døra som ein foss så dei nær var blitt borte i flaumen, både kjerringa og jenta. Dei måtte gå omkring til kjøkkendøra, og då dei kom inn, sat denne skapningen oppfjøra der. "Kva er det du har gjort?" sa kjerringa. "Eg har gjort som du bad meg eg, mor", sa guten; "eg bar vatn på femte veggen. Men like fort som eg bar inn, rann det ut så eg fekk det ikkje høgare enn til den fjerde." "Ja men Bust og Bog då?" sa kjerringa, og ville slå det bort i noko anna, "kor har du gjort av dei?" sa ho. "Eg gjorde som du bad meg om eg, mor", sa guten, "eg tok og la dei i soddgryta. Dei både skreik og lét, og dei beit og dei klorte, og han Bust var sterk og sparka imot, men han måtte til sist likevel. Og Alt, han koker i bryggepanna i eldhuset, for han var det ikkje rom til i soddgryta!" sa han. "Men kva har du gjort av den nye, grøne kjolen eg hadde esla sonekona mi?" sa kjerringa, og ville slå bort galskapen hans. "Å, eg gjorde som du bad meg eg, mor", sa guten. "Han hang i kålhagen, og var det grønaste som var der, og så tok eg han og hakka han smått og hadde i soddgryta." Kjerringa bort i peisen og reiv gryta av, slo ut alt saman, og fekk på ei ny ei. Men då ho fekk sjå på guten, blei ho reint fælen. "Korleis er det du ser ut då?" sa ho. "Eg gjorde som du bad meg eg, mor", sa guten. "Først smurde eg meg med sirup og gjorde meg søt, og sidan så spretta eg opp dyna og fjøra meg vel opp", sa han. Ja, kjerringa slo det bort så godt ho kunne, fekk ribba fjørene av guten og vaska han, og fekk klede på han att.
Kua, presten og lensmannenSå skulle dei ha bryllaup, men først skulle Låttis gå til byen og selje ei ku og kjøpe til bryllaups for. Kjerringa sa han korleis han skulle bere seg åt, og både det første og det siste var at han endeleg måtte sjå å få noko for kua. Ja, guten meinte nok at han skulle få noko for ho. Då han kom på torget med kua, og dei spurde kva han skulle ha for ho, var det ikkje anna svar å få av han enn at han skulle ha "noko" for ho. Så kom det ein slaktar, og han bad guten ta kua og følge med heim så skulle han få "noko" for ho. Ja, Låttis tok med kua, og då han kom fram, så spytta slaktaren i neven på han og sa: "Der har du noko for kua dei, men pass vel på det!" Guten gjekk så varleg som han gjekk på egg, og heldt neven att. Men då han var kommen så langt som på bygdevegen nedanfor jordet, møtte han presten, som kom køyrande. "Lat opp grinda for meg, guten min!" sa presten. Guten skunda seg å late opp, men gløymde det han hadde i handa, og greip til med begge hender så det blei sittande att på grinda. Då han kjende det var borte, blei han sint, og sa at "han far" hadde tatt "noko" frå han. Og då presten sa at han ikkje hadde tatt noko frå han, blei guten så harm at han slo presten i hel og grov han ned i ei myr ved vegen. Då han var kommen heim, fortalde han mora det. Ho slakta ein geitebukk og la ned der guten hadde lagt presten, og presten grov ho ned ein annan stad. Då ho hadde gjort det, hengde ho over ei gryte med grynvelling, og då vellingen var kokt, fekk ho Låttis til å sette seg i peisen og spikke stikker. Imens gjekk ho opp på taket med gryta og helte grynvellingen ned igjennom pipa så han fløymde over guten. Dagen etter kom lensmannen. Då han spurde, skjulte ikkje Låttis at hadde slått presten i hel, og han sa han gjerne skulle vise lensmannen kor han hadde lagt presten også. Lensmannen spurde kva dag det var. "Det var den dagen då det regna grynvelling", sa guten. Då no han og lensmannen kom dit han hadde grave ned presten, trekte han fram geitebukken og spurde: "Hadde presten horn?" Då øvrigheita [17] høyrde det, trudde ho at guten ikkje var rett, og let han gå.
BryllaupsfeiringaSå skulle bryllaupet stå, og kjerringa snakka både godt og vel for guten og sa at når dei kom til bords, måtte han bere seg vakkert åt: Han måtte ikkje sjå for mykje på brura, men kaste eit auge på ho no og då. Ertene kunne han ete sjølv, men egga måtte han skifte med ho, og beina skulle han legge utmed seg på bordet, men han måtte legge dei vel saman opp på tallerkenen. Ja, Låttis skulle gjere det og gjere det vel også – han gjorde alt det mora hans bad han, han, og ikkje noko anna. Han strauk i sauehuset og stakk ut auga på alle sauar og geiter der, og tok dei med seg. Då dei kom til bords, sette han seg med ryggen til jenta; men best han sat, kasta han eit saueauge så det klinte seg i ansiktet på ho. Om ei lita stund kasta han eitt til, og slik heldt han på. Egga åt guten alle i hop, så jenta fekk ikkje smake eitt. Men då ertene kom, bytte han med ho. Då dei så hadde ete ei stund, la guten føtene sine saman, og opp på tallerkenen med dei. Om kvelden då dei skulle legge seg, var jenta kei og lei. Ho syntest det ikkje var noka hjelp i å ha ein slik mann. Så sa ho at ho hadde gløymt noko, ho ville gå ut litt. Men det måtte ho slett ikkje få lov til; guten ville følge med, for han var redd at ho ikkje skulle komme inn att. "Nei, ligg still du!" sa brura. "Her er eit langt bustereip. Det skal eg binde på meg, og så skal eg la døra stå open. Synest du då at eg blir for lenge, kan du berre dra i reipet, så drar du meg inn att." Ja, det var Låttis nøgd med. Men då jenta kom ut på gardsplassen, møtte ho ein geitebukk, løyste av seg reipet og batt det på geitebukken. Då guten syntest ho blei for lenge ute, tok han til å dra i reipet, og så drog han geitebukken opp i senga til seg. Då han hadde lege ei stund, ropte han: "Mor, mor, brura mi har horn som ein geitebukk!" "Oi, stygge guten som ligg og vasar!" sa mor hans; "det er hårflettene hennar vesla, veit eg." Rett som det var, skreik guten igjen: "Mor, mor, brura mi har ragg som ei geit!" "Oi, du stygge guten som ligg og gjel!" sa kjerringa. Men det var inga ro å få, for rett som det var skreik og gol guten om at jenta hans var som ein geitebukk, både i eitt og anna. Då det lei på morgonsida, sa kjerringa: "Klyv opp du, son min, og gjer på varmen!" Guten kleiv opp på ein hems [18] under taket og tente varme på noko halm og flis og anna rask som låg der. Men så blei det slik røyk at han ikkje kunne halde ut inne; han måtte ut; det var i det same dagen spratt. Kjerringa måtte også legge på sprang. Då dei kom ut, brann stua så flammane stod høgt opp gjennom taket. "Til lykke, til lykke! Hurra!" skreik guten. Det syntest han var framifrå bryllaupsmoro.
Ord
Krambuguten med gammalost-lastenDet var ein gong ein krambugut. Han var så godt likt av alle der han var, at dei syntest han var for god til å stå bak disken med meterstokk og stongvekt. Dei ville hjelpe han til ei ladning å fare utanlands med. Så let dei han velje kva han ville reise med. Han valde gammalost [1] og fór til Tyrkia med han.
|
|
| Der selde han det godtet, men då han skulle på heimvegen, trefte han to som hadde drepe ein mann. Og det var ikkje nok at dei hadde drepe han, men dei fór ille med liket etter han var daud også. Guten kunne ikkje tole å sjå på at dei bar seg så stygt åt, så han kjøpte liket av dei og jord til for pengane sine, og fekk liket i jorda. Langt om lenge kom han lykkeleg [2] heim. Det var både vel og ille; nokre av dei som hadde hjelpt til og rusta han ut, syntest han hadde gjort ei god gjerning, men andre var misnøgde med at han skulle kaste bort pengane sine på det viset. Men så ville dei prøve om han ikkje kunne gjere det betre, og let han velje éin last til. Han tok same lasten og reiste same vegen, og fekk enda betre betalt. Men då han kom på heimvegen, trefte han to som hadde røva ei kongsdotter. Dei hadde sett sele på ho og heldt på å køyre med ho. Guten syntest synd i jomfrua, for ho var pen å sjå på. Så spurde han om dei ville selje ho. Ja, ville han vege ho opp med sølvpengar, skulle han få ho. Det blei ikkje lang pruting; han betalte det dei forlangte. Langt om lenge kom han lykkeleg heim att. Men dei som hadde rusta han ut, blei så ute av seg over handelen hans at dei landlyste han. Då reiste han over til England med jenta han hadde berga. Der heldt dei seg i fire år mens dei levde av å selje kniplingar [3] ho laga, og det var ho ein meister til. Han selde jamt for tre mark hundre kroner om dagen. Ein dag trefte han to som var uvennar. Den eine ville piske den andre fordi han var skuldig han syttifem kroner. Det syntest guten var urimeleg stygt, og betalte pengane for han som var skuldig dei. Ein annan dag trefte han to reisande som gav seg i snakk med han og spurde om han hadde noko å selje. Han hadde kniplingar, sa han. Ja, dei ville kjøpe for hundre og femti kroner, spurde kor han budde, og avtalte nå dei skulle komme. Då dei kom, kom det for dagen at den eine var bror til kongsdottera og den andre var ho trulova med, ein keisarson. Først fekk dei kniplingane dei hadde tinga. Så ville dei ha ho med seg heim. Men ho ville ikkje vere med utan at dei ville ta med guten og sørgje for han – han hadde redda livet hennar, og ho ville slett ikkje etterlate han fattig og i framandt land, ikkje så lenge ho levde, sa ho. Dei måtte gå med på det om dei ville ha ho med. Då dei skulle om bord, gjekk broren og søstera først i småbåten som skulle ta dei med ut til skipet. Men då keisarsonen skulle uti båten, skuva han frå land og slengde seg oppi så guten blei ståande att. Skipet låg seglferdig og seglde så snart dei kom om bord. Guten stod att og såg dei gjekk frå orda sine. Men så kom ein mann med båt forbi. Det var han som guten hadde lagt ut syttifem kroner for. Mannen tok med seg guten i båten, og ei lita stund etter var guten om bord på skipet der kongsdottera var. Då ho fekk sjå han komme om bord, blei kongsdottera så glad at ho tok ein gullring av fingeren sin og gav han. Deretter ville ho ha han nær seg støtt, for ho skjøna dei to hine ville bli av med han. Dei seglde i mange dagar. Så kom dei til ei vill øy. Der ville dei opp og sjå etter vilt. Så stelte dei det slik at brorprinsen og guten skulle gå på kvar sin kant av øya, og keisarsonen i midten. Guten starta først. Då han hadde komme langt vekk og dei ikkje såg han lenger, reiste dei to hine om bord, og så blei guten gåande igjen aleine. Han visste ikkje noko anna råd: han måtte vere der. Der blei han i sju år. Føda fekk han av eit fruktbart tre han fann. Då dei sju åra var omme, kom ein gammal mann og sa til han at "i dag skal ho du berga, stå brur. Dei har ikkje fått eit ord ut av sidan ho skildest frå deg, men enda vil keisarsonen gifte seg med ho, for han skjøner ho har vettet, og så er ho så rik." Og så spurde mannen om guten ikkje hadde lyst til å komme til bryllaups. Jo, meinte guten, men han fekk vel helst halde seg der han var kommen. Men om ei lita stund stod han i garden der bryllaupet var. No ville han vite kva for ein slags mann det var som hadde ført han dit. "Eg er ikkje noko menneske", sa den andre, "men ei ånd." Det var han som guten hadde kjøpt og gravlagt i Tyrkia. Så gav han guten eit glas og ei flaske med drikke på, og sa at han skulle sende nokon inn med bod til kjøkemeisteren [4] om at han skulle komme ut til han. "Først skal du slå i eit glas og drikke sjølv", sa han, "så skal du slå i eitt og skjenke kjøkemeisteren, og så skal du slå i det tredje og sende inn til brura. Men først skal du ta ringen av fingeren din og legge i det glaset du sender ho." Då kjøkemeisteren kom inn med skjenken, sa alle at ho ikkje måtte drikke. Men kjøkemeisteren sa: "Først drakk han, så drakk eg, så må vel ho trygt kunne drikke." [5] Då ho hadde drukke ut, kjende ho ringen som låg på botnen av glaset, og ville utanfor. Då ho kom ut, kjende ho han att, og tok han om halsen og kysste han enda så skjeggete han var, for du kan vite han hadde verken hatt kost eller kniv på skjegget sitt i sju år [6]. Men så kom kongen etter og ville vite kva det var for slags kjærleik mellom dei. Dei blei henta inn på eit rom og fortalde korleis det hadde gått frå først til sist. Så fekk kongen henta barberar som skulle skrape busta av han og fli han, og skreddar med ny staskledning. Dernest gjekk kongen inn i bryllaupsstova og spurde brudgommen, denne keisarsonen, kva dom han ville felle over éin som hadde stole liv og ære frå eit menneske. Keisarsonen svarte at slik ein skarv [7] først skulle hengast i galgen, og sida skulle kroppen brennast. Keisarsonen blei tatt på same måten som han hadde felt dommen, og krambuguten blei gift med kongsdottera og levde både lenge og lykkeleg.
Ord
|
