I berget ved Lykvam er det gøymt store skattar. Om nettene kan ein ofte sjå korleis ein drake i fjellet gjer opp eld for å smi gods og gull for seg. Dette hender især rundt jonsok; aldri brenn elden klarare enn jonsokkvelden.

Ei jonsoknatt tenkte ein smed i bygda at han skulle prøve å få noko av det draken eigde, for draken hadde visstnok vore ein smed som ikkje kunne finne ro etter dauden fordi han hadde vore for grisk og gjerrig. Dermed hadde han fått drakeham. Smeden rekna seg halvt i slekt med han sidan han sjølv også smidde, og meinte at draken godt kunne gi han nokre av skattane.

Han gav seg av stad til berget. Elden lyste klart heile vegen. Då han kom fram, fekk han sjå herlege gull- og sølvkar breidd ut på bakken. Men i det same slokna elden og stastinga forsvann.

Smeden tenkte at nokre kunne ha hadde blitt gløymt att, og tok til å leite i halvmørket. Men same kor ihuga han leita, kunne han ikkje finne anna enn ein hesteskalle. Han syntest draken kunne ha har gitt han noko betre, men ettersom han hadde lovt kona si å komme att med noko, tok han hesteskallen under armen og gav seg på heimvegen.

Vel heime la han hesteskallen i skapet og gjekk til sengs.

Om morgonen når kona vakna, spurde ho:

"Vel, fekk du noko for å gjeste draken?"

"Eg sette det i skapet."

Den gamle kona opna skapdøra og sette i: "Du store, det var noko til skål!"

"Ja?" sa mannen.

"Og så forgylt innvendig!"

"Kva for noko, forgylt innvendig?" spurde smeden og var paff.

"Som klaraste gull."

No laut smeden sjølv opp og kike. Var kona blitt overvelda, blei han sjølv enda meir: I staden for ein hesteskalle stod ei flott sølvskål der.

"Eg har sett låkare onklar enn Onkel Drake i berget", sa han. [1]

Ord

1. drake (i Nordens folklore): Til vanleg skildra som diger, øgleaktig (ormeaktig), med flaggermusvengar og føter. Det kan vere bitar med opphav i gamle, norrøne oppfatningar i nordisk folketru:

   I nordisk mytologi fanst ein svær drake, Fafnir (Favne) som vakta ein gullskatt. Men den største skatten var ikkje gullet; det var hjertet: Då Sigurd, hadde drepe draken, steikte han drakehjartet for ein annan som hadde bede Sigurd om nett det. Midt under tillaginga prøvesmakte Sigurd på hjartet og brende tommelen sin. Han stakk så tommelen i munnen, og med eitt skjøna han kva fuglane kvitra. Fuglane sa til Sigurd at mannen han steikte hjartet for, tenkte å snikmyrde han. Då drap Sigurd den andre og drog vekk med gullskatten - står det. [Meir: nyno-Wikipedia, s.v. "Sigurd Fåvnesbane"]

Kampesteinane utfor Valderøya

På øya Vigra var det skog i gammal tid, og ein stad inni skogen budde ein diger jutul i ein gravhaug. Han kan leve der enno for den saks skuld. Som andre jutular hata han kristendommen.

Det kom med tida opp ei kyrkje på naboøya Giske. Ljominga frå kyrkjeklokkene som kalla folk til gudsteneste frå fjern og nær, verka og reiv i øyra til jutulen. Han bestemte seg då for å knuse kyrkja på Giske så snart dei ljoma igjen. Det gjorde dei snart etter, ein søndag. Då gjekk jutulen ut av haugen sin, labba gjennom snar og myrar på Vigra og vassa over eit sund til Valderøya. Der rista han fram kampesteinar frå fjellsida vestpå øya, valde ut to store, og sa: "Desse får duge." Så tok han ein kampestein under kvar arm og til å vasse ut i sjøen med dei. Han ville ha has på kyrkja på Giske, og meinte han skulle nok finne fram jamvel om det var skodde.

Folk på Giske høyrde steinbrytinga på lang lei, og ante uråd. Dei avbraut å ringe med klokkene til gudsteneste, og skunda seg alt dei klarte for å rømme øya.

Dei var i full fart på veg mot båtane då ein gammal kar steig fram og bad dei ta det ganske roleg. Han trudde seg til å få risen på andre tankar, sa han. I full fart samla han så mange utslitte vottar og mugne brødskorper som han fekk tak i, og la dei i ein sekk. Sekken tok han med seg ned i ein robåt, og så rodde han etter lyden av svære plask. Det var risen som kom vadande i skodda.

Der Skjongholmen ligg no til dags, møtte han ein trøytt og sliten jutul.

"Kor kjem du frå, stakkars pusling?" spurte jutulen.

"Frå øya Giske", svarte den gamle mannen.

"Vel, då kan du vel seie kva retning eg skal gå og kor langt det er dit herifrå?"

"Det er eit stykke", sa mannen. "Her har eg rodd og rodd - ja, sjå vottane som er slitne ut av mykje roing, og desse mugne brødskorpene er att etter mange måltid."

Han heldt fram sekken og synte fram innhaldet for jutulen.

"Er det så langt til øya, skal eg iallfall ikkje ta meg dit på denne måten!" utbraut jutulen overraska.

Dermed sleppte han kampesteinane så sjøspruten stod høgt og havbotnen dundra, og gjekk tilbake til hola på Vigra. Den eine steinen gjekk i knas med det same, men den andre blei liggande opp i dagen, og blei etter kvart glattskura og slitt ned til det som er Skjongholmen i dag. Der ligg han mellom Valderøya og Giske som prov på kor irriterande kyrkjeklokker kan vere for somme.

Skatten i elva

Ei jernkiste med ein stor skatt i skal ha hadde blitt lagt ned i elva ved Fellevik ein gong for lenge, lenge sidan. Lang tid etter var det ein bonde som fekk ein av grannane med på at dei to skulle grave opp skatten. Dei fekk opp kista så langt at eine enden stod på fast mark. No skulle den eine bonden byte grep for å få betre kraft og sa til kameraten:

"Hald i no berre - "

" - mens eg skiftar grep!" hadde han tenkt å legge til. Men det rakk han ikkje, for kista fall straks tilbake ned i bekken. Der sokk ho så djupt at dei ikkje fann ho att.

Etter nokre år fekk ein tredje bonde lyst til å prøve lykka. For å sleppe å bli freista til å samtale og såleis miste kista som dei hine to, gjekk han til bekken aleine. Der tok han til å grave, bryte og bende, og fekk omsider kista opp frå bekken. Han såg seg om etter noko å binde fast kista med då han fekk sjå ei høne som kom dragande med eit høylass. På lasset sat ein gut med mørkt hår, og guten sa til høna som hinka og drog lasset:

"Hink fortare, hink fortare. Du skal til Roma før det blir kveld."

"Det ser ikkje lovande ut med så dårleg trekkdyr", sa bonden og skratta. I det same glei kista ned i bekken att og forsvann. Truleg får skatten ligge lenger.