Grime

Der steig ho av ved ein stein og gjekk inn. Gjetaren ville gjerne gå etter og speide ho ut, men trollgrima hindra han. Mannen gnei derfor hovudet mot steinen like til grima fall av hovudet. Så sprang han etter Lydine og fekk auge på ho på ei vakker slette. Utpå sletta låg eit slott. Det kom ein skare mot ho derifrå, og det verka som ho var dronninga deira. Kjapt fekk ho på seg kongelege klede og gullarmband, og så blei ho føyrt til hallen i slottet. Gjetaren følgde etter heilt fram og fekk sjå at Lydine sat i høgsetet ved sida av ein mann som såg ut som konge. Då dei hadde ete, dansa all folka så mykje dei lysta, mens kongen og dronning Lydine talte saman.

Mens dei talte saman, kom tre born bort til dei og helste på mor si. Det yngste barnet var uroleg, så det fekk leike med ein av ringane til Lydine like til ringen fall i golvet. Gjetaren stod nær ved. Han rekte fram ein fot og fekk kjapt tak i ringen.

Seint på natta laut Lydine av garde att. Alle i hallen bad ho bli litt til, og blei leie seg over at ho skulle av stad igjen så fort. På vegen ut gjekk ho og kongen forbi ei gammal og skummel kjerring, den einaste som ikkje blei glad då Lydine kom, og den einaste som ikkje bad ho bli lenger. Kongen sa til den gamle:

"Ta no forbanninga vekk, mor, så dronninga mi ikkje lenger treng å leve så langt vekke, og vi kan vere meir saman."

Men den gamle svarte sint: "Alle forbanningane står ved lag. Ingenting skal få meg til å ta dei tilbake."

Kongen kunne ikkje gjere anna enn å gå vidare ut med dronninga. Mens dei gjekk ut i natta, sa dronninga at det var ikkje sikkert ho fekk sjå dei att, for dei manndrapa som hadde funne stad, kunne ho til sist bli avslørt og straffa for, enda om ho hadde handle mot sin vilje.

Mens ho og kongen snakka saman om dette, sneik gjetaren seg ut av slottet, over enga, og attende til opninga. Der tok han på seg grima, og så kom dronning Lydine og sette seg opp på ryggen hans og rei han heim. Der la ho han varsamt i senga og tok grima av. Så gjekk ho til si eiga seng og la seg til å sove. No fall han i søvn, og vakna ikkje før ut på neste dag. Då var bonden på beina før alle andre på garden. Dei var spente på om sjå om gjetaren var i live eller ikkje. Han gjekk bort til senga hans og røyrde ved han med handa, såg at mannen var i live, og blei overlag glad. No vakna gjetaren og var frisk og utkvilt, og ved frukostbordet fortalde han alle i huset kva som hadde hendt om natta, om korleis Lydine hadde komme bort til senga og lagt grime på han og ridt han til berget.

Lydine ville ha det til at han tulla, men då tok gjetaren fram ringen han hadde stole om natta, og spurde om ikkje dronning Lydine ville ha att ringen. Det ville ho, sa ho, og så skreik ho om kor hardt det var å vere hushalderske, langt vekke frå eigen mann og eigne barn.

"Det var svigermor som la det åket på meg", sa ho stilt. "Eg var i si tid ei ganske vanleg alvejente som kongen over alvefolket forelska seg i. Mora hans var imot at det blei oss to, og svor at han ikkje skulle få mykje glede av meg. Så la ho på meg dette, at eg skulle slite i menneskeverda og kvar julenatt vere skuld i at gjetaren eg rei heim, skulle døy av strabasane eller bli med ned i alveriket og sidan gi prov på det. Det har du gjort, og no er eg løyst ifrå forbanninga som tok livet av så mange gjetarar før. Ha takk, eg skal vite å lønne deg når tida er inne. Og takk til dykk alle for at di har vore vennlege mot meg. No vil eg gjerne heim."

Dermed kvarv alvedronninga framfor dei.

Gjetaren blei snart gift, og både bonden og Lydine lønna han godt - så godt at han og kona skaffa seg sin eigen gard neste våren. Han blei snart den dugelegaste der omkring, og folk søkte gjerne råd og støtte frå han. Han var godt likt, dyra gav fin avkastning, men sjølv sa han det var dronning Lydine han hadde å takke for all velstanden.

Sjela til Jon

Det var ein gong ein gammal mann og ei like gammal kone som budde i lag. Kona heldt av mannen sin, jamvel om han var heller duglaus heime og hadde dårleg rykte i bygda.

Så blei mannen svært sjuk. Mens kona vaka over han, kom ho til å tenke på at han kanskje ikkje var så godt budd på dauden at han heilt sikkert ville komme til himmerike. Derfor tok ho ein skinnpose og heldt han over fjeset til mannen i det same han døydde. Ånda til mannen fór ut av han og inn i posen då han pusta ut for siste gong, og kona batt godt att med ein gong. Så gjekk ho opp til himmerike med skinnposen under forkledet.

Ved porten til himmerike banka ho på. Sante-Per kom straks ut og spurde kva ho ville.

"God dag", sa kona, her kjem eg med sjela til Jon. Han døydde så fort at han fekk ikkje førebudd seg fullgodt, kan hende. No vil eg bede om at han får komme inn her."

"Nei", sa Peter, "eg har nok høyrt om din Jon."

Kona sa, "Eg hadde aldri trutt du kunne vere så hjartelaus. Du har visst heilt gløymt korleis det gjekk deg ein gong du fornekta meisteren din."

No gjekk Peter inn og låste porten, mens kona stod utanfor og sukka. Men litt etter banka ho på att, og då kom Paulus ut. Ho helste på han og bad han ta vel imot sjela til Jon. Men heller ikkje Paulus ville vite av ho, og han sa til og med, "Så vidt eg veit har han ikkje fortent nokon nåde."

Då blei kona harm og sa, "Nettopp du skulle ikkje snakke om at ein må gjere seg fortent til nåde, Paulus. Og var det slik at du gjorde deg fortent til nåden sjølv då du forfølgde Gud og gode menneske?"

Paulus smekka porten att, men kona gav seg ikkje. Ho var i godt ærend, syntest ho. No kom jomfru Maria ut.

"God dag, kjære deg", sa kona. "Eg vonar du vil sleppe inn min Jon, enda om Peter og Paulus takka nei til han."

"Dessverre", sa Maria, "Ryktet hans var ikkje godt."

"Bevarast", sa kona, "eg trudde elles at nettopp du visste at andre kunne vere skrøpelege, eller hugsar du ikkje at du blei med barn utanfor ekteskap, og at du blei berga frå livsfarleg dårleg rykte ved at Josef gifta seg med deg?"

No ville ikkje Maria høyre meir og skunda seg å låse porten.

Kona banka på for fjerde gong, og no kom sjølve Kristus ut og spurde kor ho skulle hen. Ho svarte audmjukt: "Eg vil gjerne bede deg om å la denne stakkars sjela få lov å komme innanfor."

Kristus svarte: "Er det sjela til gamle Jon - nei, han trudde ikkje på meg."

I det same snudde han seg for å late att porten, for han skulle i utdrikkingslag. Straks var kona snar i snuinga og kasta skinnposen med sjela til Jon langt inn forbi han. Posen stogga ikkje før han låg på golvet i ein av salane i himmerike. Ho gjekk glad heim.