Vengeord

Kva vengeord som "Nær hoggestabben finn ein lett trespon" kan bety, kjem stundom an på korleis ein forstår dei; i overført tyding (figurativt) eller på andre måtar. Ulike samanhengar (kontekstar) kan lett gi ulike tydingar.

Uttrykket "bevingede ord" stammar frå antikkens Homer; det blir winged words på engelsk. Ein finn 'vingeord' på dansk, men på bokmål blir det ikkje nemneverdig brukt. På nynorsk har ein 'vengeborne ord', 'fløygde ord', og 'gullkorn' om ein ikkje vil ta i bruk nyord som vengeord og kanskje også vengjeord - frå 'veng' og 'vengje' - det første med ein e lagt til i fuga etter ganske vanleg ordlagingsmønster, som i 'ostehøvel'.

Gullklump frå Australia

Gullkorn, gullklumpar

Faren med berre å sitere andre er mellom anna at ein ikkje får gjort stort anna. Tydingskunsten er først og fremst å forstå kjernar og gjerne hugse mange - det kan føre til å lære noko berande og tilmed klare å leve det ut - og kan hende bere med seg eit utval som gagnar. I buddhismen er sentrale "livsord" ledd i mental trening, lojong.

Eg har korta ned mykje tilfang til kjernar som kanskje kan bli "til gagn for folk og ikkje troll", om lag som Håvamål seier (v. 164).

Ord og frasar med "mykje skrik og lite ull" har eg unngått for det meste. Det er neppe påfunn, bombastiske, overdrivne og tvilsame fraser som er store og flotte å sjå til, som det er mest gagn i utanom underhaldningsverdien, men fullverdige maksimer som tilrår føre var, kastar lys over eit og anna, og elles kan styre åtferd når det er tvil, og truleg vere til god hjelp for den som gjerne vil kultivere hugen - det er sinnet. Jamfør lojong i avsnittet ovanfor. Elles: [Ord av Buddha]

Eg har innlemma mange kjekke sitat og avkortingar. Fleire av dei kan vel hygge og gagne. Tankekorna kastar dessutan lys over sider ved europeisk kultur opp gjennom tidene. Men høgare: Buddha seier ein ikkje skulle tru blindt på andre sine fraser, men prøve dei ut og jamføre med kloke og tradisjonar som duger - gjerne i ein fiks prosess. Då skulle ein greie gå fram høveleg sonderande eller granskande. Så ikkje tru eg har vald berre gilde ord. Rundt om i samlinga finst også vitsar og anna rart innan underhaldning. [Middelvegen] [Kalama Sutta]

For den som vil sjå latinske frasar på latin og engelsk, finst ei anna side. [Latinske sitat, uttrykk og ordtak]

Eit bevingat ord på svensk blir definert som eit uttryck som alla känner till [Lexin - Svenska ord]. Alla? Nei, langt ifrå.

No skal eg komme nærare inn på sitat frå eldre tider og samanlikne dei med råd frå rådseljande, som det finst fleire av her i landet.

Bruktbilar og ord av andre har eitkvart til felles

Ei scene

La oss seie du har komme til ein sving langs livsvegen, at alt ikkje går som ein draum og du treng betre rettleiing enn i kneiper denne gongen. Det går ikkje godt å fare vidare i same retninga som før, og dessutan har du låkt. Ved vegen der du har stansa for ein augeblink, står fleire bruktbilar til sals, og dessutan nokre kontor for rådgivarar i andre høgda. Slik er den scena.

Analogi: Bruktbilar

Godord frå kjendismunn er ofte replikkar som kan verke interessante og underhaldande ved at status liksom følger orda, men ikkje alle har vesentleg verdi utanom å kunne underhalde i eit blaff eller vel så det. Men her og der finst tankar som kan hjelpe oss framover slik som bruktbilar flest: nokre er bra, andre treng overhalingar og flikkingar. Etterpå kan vi køyre langt med slike også.

Eldre sitat frå vestleg kulturkrins skal ein ikkje utan vidare tru det er mykje gagn i under dagens forhold: Dess eldre bilen er, dess meir primitiv og grov kan han kanskje vere under panseret: Det skulle vi helst unders&oslahs;ke før vi kjøper den bilen (godtar det uttrykket og den lærdommen).

Bilen kan vere lett brukt, og verke skikkeleg. Mykje, oppdatert skolegang der ein blant anna gjennom lærebøker tileignar seg nyttige tankar frå andre, kan få mang ein til å bli stur og lei fordi ein blir pådytta så mykje og på slike primitive måtar i forhold til det som sunn læringsmetodikk fremmer. La oss håpe at god skolegang med læringsmetodikk bevarer lærelyst i deg trass i undervisning som er offentleg tvangsbasert (obligatorisk) og ikkje god nok.

Bruktbilen kan vere mykje brukt og lenge, og då er det kanskje berre samlarar som bryr seg. Noko kjem an på kor gammalt "bilskrapet" er, kva merke og modell det er. For blir gamlebilen gammal nok, kallast han veteranbil og blir rekna som artig mellom folk, særleg om han kan køyre langs vegane. Veteranbilar kan koste nesten urimeleg mykje å halde. Men gamle bilar kan stige i pris berre dei blir gamle nok.

Mellom nesten nye bruktbilar og veteranbilar finn vi slike bilar som ein blir glad for å kvitte seg med, og som ein får vrakpant for. Sitat frå gamle dagar og kjente menn som levde for fire hundre år sidan, kan hamne i denne gruppa (i analogien). Frå bilmarknaden i dag veit vi vel at gamle bilar ikkje var mykje teknisk raffinerte. Somme kan i grunnen bli farlege på vegane sidan dei ikkje er laga for moderne forhold og ikkje fyller moderne krav til tryggleik og andre standardar, og sidan dei i mange tilfelle kan irritere andre som vil fortare fram.

La gå at det kan vere moro å køyre både veteranbil og bruktbil. La gå at dei slepper ut for mykje eksos og fort kan bli farlege å køyre sidan dei er gamle og slitte, mange av dei. Det er likevel mange som satsar på bruktbilar - (1) brukte, nyare tankar; (2) brukte, billege tankar som vi finn i til dømes gamle internettsamlingar; og (3) brukte, dyrkjøpte tankar som vi liknar med veteranbilar.

Fordelane med enno køyrbare brukt-tankar er at dei blir tillatne langs vegane og hjelper mange framover i livet fortare enn apostlane sine hestar. Føretaksverda har mange slike godord å ty til - mange bøker med fyndige tankar, til dømes. Dessutan er tankane frie. Formuleringar kan folk få kopirett på, men tankane er tollfri. Det vil seie, kjernane i og attom mange sitat og læreboktekstar er frie. Så kan ein nytte dei fritt som ein vil.

Å få fridom nok til eit greitt og omgjengeleg liv er det verdt å gå inn for. Og gode råd hjelper mange, men venteleg ikkje utan å bli følgde.

Rådseljarar I scena som blei skissert innleiingsvis, finst eit kontor med rådgivarar - rettare kalla rådseljarar. Spør du ein blidvoren menneskekjennar til råds for å komme vidare der livsvegen svingar og du ikkje ser kor han endar, får du ein menneskekjennar sitt svar, og endatil ein blidvoren sitt. Kan slikt harmonerast? Vi får vel håpe det.

Når ein går til ein rådgivar, gjeld det at som du ropar i skogen, får du svar.. Det blir lett svar innan gata han eller ho er i, og lykkeleg utfall er ikkje garantert. Dessutan er det fare for at rådgivinga ikkje er gratis, og på mange måtar. Tap av sjølvstende er også noko å vurdere.

Prisane for råd går i vêret der vennehjelpa skrumpar, som andre ting i ei tid der naturen blir utbytt og så bortetter og bortetter.

Dette var for å gi vink omkring å spørje andre til råds. Det finst lødig rådgiving og anna. Valet av rådgivar styrer kva råd du får, og korleis ferda går vidare. Og dessutan kan det koste mykje pengar.

Ein spør til råds og kan få betale dyrt for det. Folk trur mykje rart og forskjellig, også innan rådgiving og psykologi: Det finst ulike skolar (retninger med tilhengarar), til dømes, og dei ser ikkje likt på alt. Rådgivarord som tener vellykka tilpassing eller statsmakta sitt hald, er ord som kan leie til nok status og giftemål, pengar til mat på bordet. Det finst også råd som skal gagne den enkelte og utviklinga hennar først og fremst. Tilpassingar til stat og mektige krefter og omsorg for eigen harmonisering og/eller utvikling er til dels motpolar. Råd og rådgivingsretningar kan godt sorterast lausleg langs ein slik glideskala.

I alle tilfelle gjeld "det ellevte bodet", om ikkje å la seg lure. Lass dich nicht verblüffen, heiter det på tysk. Kjendis-sitat med stil duperer kanskje ein og annan. Men det er enno lov å tenke klart og styre fokusert til gagn for ein sjølv og dei næraste.

Når forholda er vanskelege, spør ein andre til råds, om ein har nokon å spørje til råds. Det kan vere eit lite sjansespel, for dei beste rådgivarane finn ein kanskje ikkje - slike som Lao Tzu siktar til med "fortidas vise". Dei er så djupe at dei kan verke galne, tokiga, skrullete, kan vel hende. Det betyr kan hende at offentleg godkjente, betalte og kjente rådgivarar ikkje er dei beste, men det kan like fullt komme litt hjelp ifrå dei. "It takes one to know one", seier dei på engelsk. [Dei frie]

Samanfatningar

Sitat og ordtak er samanfatningar, gode eller mindre gode. Dei kan kvile på røynsler eller skarpt syn. Fleire er gagnlege for mange - kanskje ikkje i augeblinken, men frametter. Slik er gull: Det kan ha framtidsverdi. Det er det ein gjer ut av gullkorna ein får, som gjer susen etter kvart. Og dette høyrer også med: Går ein inn for å betre seg kan ein gjere betre bruk av råda ein har lest eller fått, og få fleire andre råd av verdi. Tankar for livsferda får ein

Heimefrå og innanfrå på sett og vis, til dømes gjennom draumar og atter draumar, og innfall og impulsar; og ettertanke som modnast.
Frå andre. Kvalitetssikring av tankegods finst mest ikkje, særleg i nifse krinsar.
Frå ei samanrørt og vonleg godt integrert blanding av kjelder: heimefrå, innanfrå og frå andre, i varierande forhold.

Betre liv høyrer med. Kunnig meditasjon, til dømes ved den enkle TM-metoden, og probat eigenutvikling skulle gå hand i hand. [◦TM-funn (ved David Lynch Foundation)]

Kanskje du vil prøve å "køyre" godord av kjente frå kulturkrinsen, altså leve ved tankar av andre frå farne tider, då folk kanskje og kanskje ikkje var så nøye med å vere nøyaktige. Svært mange gamle råd kan vere liv laga. Dei treng ikkje vere dårlege og galne, for menneskenaturen er stort sett som før i tida. Men ein bør helst supplere med nyare innsikter og ikkje berre figurative veteranbilar. Utdanning hjelper, berre ein toler vanleg, norsk skolegang så ein har lærelysta med seg i bringa. Det hjelper å vere oppdatert nok også, etter kvart. Kor som er, det gjeld å styre vel og komme seg sikkert og komfortabelt framover, kunne køyrereglane og fare aktsamt og varsamt nok til å overleve og unngå krasjar.